بررسی سه مورد مرتبط با درمان بیهوده

۱) مورد یک :
جوانی که در پی تصادف به بیمارستان آورده شده، ماه‌ها است که در وضعیت نباتی پایدار (Persistent Vegetative State) قرار دارد و اعضای خانواده‌ او اصرار دارند که «هر کار ممکنی» برای زنده نگاه داشتن او انجام گیرد. آیا باید بر طبق خواست این خانواده عمل کنید؟ وظیفه‌ حرفه‌ای شما چیست؟...
۲) مورد دو:
بیماری سالمند که دچار بیماری تنفسی غیرقابل بازگشت است، در بخش مراقبت‌های ویژه بستری است و تلاش‌های مکرر برای جدا کردن او از دستگاه تهویه‌ مصنوعی (Ventilatory Support) ناموفق بوده‌اند. گروه پزشکان معالج او اتفاق نظر دارند که او قادر به ادامه زندگی در خارج از شرایط مراقبت‌های ویژه نخواهد بود. بیمار درخواست کرده است که اگر دچار عفونت شد، به او آنتی‌بیوتیک داده شود و اگر ایست قلبی رخ داد، تحت احیای قلبی - تنفسی (CPR) قرار گیرد.
▪ بحث موارد یک و دو
هر دو مورد یک و دو نشان‌گر تعارضی هستند که ممکن است بین پزشک از یک سو و خود بیمار یا خانواده‌ او از دیگر سو در رابطه با «اجتناب از ارایه» یا «قطع» مداخلات بیهوده پیش آیند. اگر شما و سایر اعضای تیم پزشکی بر این باورید که مداخله‌ مورد نظر بیهوده است، هدف باید همانا «اجتناب از ارایه» یا «قطع» این مداخله باشد. دستیابی به این هدف، نیازمند تعامل با بیمار و/ یا خانواده‌ او و نیز استفاده از سایر منابع نظیر مددکاران اجتماعی، روحانی بیمارستان و کمیته‌ اخلاق است. اما اگر اتفاق نظر حرفه‌ای در مورد بیهوده بودن یک مداخله‌ خاص وجود ندارد، در این صورت، هیچ مبنای اخلاقی برای کنار گذاشتن درخواست بیمار و یا خانواده‌ او مبنی بر انجام آن مداخله وجود نخواهد داشت.
۳) مورد سه
مردی سالمند که در خانه‌ سالمندان زندگی می‌کند با تشخیص پنومونی در بخش طبی بستری شده است. بیمار بیدار، اما به شدت دچار آشفتگی مشاعر است. بیمار تنها قادر به ادای اصوات تقریبا نامفهوم است، اما می‌تواند اعضای خانواده‌اش را بشناسد و با آنها ارتباط برقرار کند. رزیدنتی که این بیمار را بستری کرده، می‌گوید که درمان این بیمار با آنتی‌بیوتیک‌ها، درمانی «بیهوده» است و پیشنهاد می‌کند که با این رویکرد با خانواده بیمار گفتگو شود.
▪ بحث مورد سه
در بسیاری از موارد، اصطلاح «بیهوده» به نحو نامناسبی برای توصیف شرایطی به کار می‌رود که به نظر می‌رسد «نامطلوب» باشند. برای این بیمار، درمان پنومونی با آنتی‌بیوتیک‌ها از شانس منطقی موفقیت برخوردار است. کیفیت زندگی این بیمار، هر چند پایین است، به نحو غیرقابل‌قبولی پایین نیست، مگر در مواردی که چنین بیماری (و اگر او فاقد ظرفیت تصمیم‌گیری بود، تصمیم‌گیرنده جایگزین او) خود بگوید که این کیفیت زندگی را به نحو غیرقابل قبولی پایین می‌داند، هیچ زمینه‌ کمی ‌یا کیفی برای بیهوده برشمردن آنتی‌بیوتیک‌ها برای او وجود ندارد.
▪ یادداشت مترجم
متن کوتاه فوق با رعایت امانتداری از منبع اصلی ترجمه شده، اما نکاتی در آن وجود دارند که ممکن است به واسطه تفاوت‌های فرهنگی در جامعه ما از نظر اخلاقی قابل‌پذیرش نباشند. توجه به نکاتی از این دست می‌تواند نقش فرهنگ و ارزش‌های محلی را در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با اخلاق پزشکی به روشنی نشان دهد. برای مثال به چند مورد از این تفاوت‌ها اشاره می‌شود:
بیهوده شمردن درمان فرد دچار وضعیت نباتی پایدار در کشور ما مورد بحث و اختلاف‌نظر است. وقتی سخن از اجتناب از ارایه درمان در میان باشد، اگر درمان مورد نظر نتواند زندگی بیمار را طولانی‌تر کند، این کار می‌تواند پذیرفتنی باشد، اما قطع درمان نگهدارنده‌ حیات، حتی در مورد بیمار دچار مرگ مغزی، تنها با استناد به بیهوده بودن درمان، غیرقابل‌پذیرش است. این بحث در کشورهای غربی نیز وجود دارد.
در مورد «تصمیم‌گیرنده جایگزین» در کشورهای غربی، هدف آن است که نزدیک‌ترین نتیجه‌گیری به ایده و سلیقه فرد فاقد ظرفیت حاصل آید. به تعبیر دیگر پرسش آن است که: «اگر فرد فاقد ظرفیت، خود اکنون می‌توانست تصمیم بگیرد، چه تصمیمی ‌را اتخاذ می‌کرد؟» اما از دیدگاه اسلامی، تصمیم گیرنده‌ جایگزین باید بر اساس بهترین نفع بیمار و نه سلیقه‌ شخصی او در زمان دارا بودن ظرفیت، تصمیم‌گیری کند. به تعبیر دیگر، در اینجا پرسش این است که: «تصمیمی‌که بهترین نفع را برای فرد فاقد ظرفیت تامین می‌کند، کدام است؟»
پیرو آنچه در بند فوق گفته آمد، وصیت فرد برای دوران بیهوشی یا مرگ مغزی خود آن چه در فرهنگ غربی Advance Directive نامیده می‌شود و در کشورهای غربی غالبا ملاک عمل است، در اخلاق پزشکی اسلامی‌ محلی از اعراب ندارد، زیرا اگر فرد به حالت کما یا مرگ مغزی برود، یا به هر دلیل دیگری فاقد ظرفیت تصمیم‌گیری شود، آنچه ملاک تصمیم و عمل پزشکی خواهد بود، نه «خواسته‌ها و ترجیحات قبلی او» بلکه «بهترین نفع او» خواهد بود.

مترجم: دکتر مستعلی مستعان

منبع : هفته نامه سپید