روزنامه‌نگاری اینترنتی و تفاوت‌های آن با روزنامه‌نگاری سنتی

در تاریخ یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۲ کسانی که به روزنامه‌های اینترنتی، به عنوان مثال نسخه اینترنتی نیویورک تایمز، دسترسی داشتند مانند کسانی که بر صفحه تلویزیون سی‌ان‌ان می‌نگریستند چند دقیقه پس از برخورد اولین هواپیما به یکی از برج‌ها، برخورد دومین هواپیما، سقوط برج ها و انفجار ساختمان وزارت دفاع آمریکا را همزمان با حادثه بر صفحه کامپیوتر های خود دیدند.
اما مخاطبان روزنامه های اینترنتی این امتیاز را بر بینندگان تلویزیون داشتند که با مراجعه به پیوندها، پس زمینه و تاریخچه را نیز دریافت کنند. نقشه برج های دوقلو، طرح هواپیماهای مسافربری، تاریخچه فعالیت‌های بزرگ تروریستی و کمی بعدتر تاریخچه شبکه القاعده و زندگینامه رهبران آن در دسترس بود.
دبیران بخش‌های گوناگون روزنامه اینترنتی به نامه‌های الکترونیکی، (ایمیل‌های) خوانندگانی که پرسش‌های خود را مطرح می‌کردند پاسخ می‌گفتند. عکس‌ها و فیلم‌های دیجیتالی، حرفه‌ای یا آماتور، همزمان با وقوع حادثه بر صفحه‌های کامپیوتر خانگی منتقل می شد و به مراجعه کننده این امکان را می‌داد که از زوایای گوناگون به تصویرها بنگرد. افراد درگیر در حادثه، متخصصان و خوانندگان معمولی نیز نظریات خود را مکتوب یا بر نوارهای صوتی و تصویری در روزنامه های اینترنتی منعکس می کردند. گپستان‌ها نیز به گروه‌های گوناگون امکان می داد که افکار و آرای خود را با یکدیگر در میان بگذارند. این در حالی بود که بینندگان فرستنده‌های خبری بزرگ تنها تماشاگران منفعل حادثه بودند و محکوم به دیدن و شنیدن چیزهایی که رسانه‌های بزرگ خبری در اختیار آنان قرار می دادند.
در میان فعالیت‌های فرهنگی، روزنامه نگاری بیش از هر عرصه دیگری از تحولات تکنولوژیک بویژه در زمینه اطلاع‌رسانی تأثیر می‌گیرد. اینترنت چون مهم‌ترین دستاورد انقلاب ارتباطات به پیدایش روزنامه‌نگاری اینترنتی انجامید که رابطه نشریه و خواننده، رابطه رسانه صوتی و تصویری و مخاطب را از رابطه یک سویه به رابطه‌ای متقابل و میان کنشی Interactive ارتقا داد. نشریات اینترنتی در تحقق دو کارکرد اساسی روزنامه‌نگاری یعنی اطلاع رسانی و طرح افکار و آراء متفاوت – نه تنها مکانیزم‌های متفاوت سانسور، خودسانسوری، سرمایه و توزیع را خنثی کردند که از محدوده ژورنالیسم سنتی مکتوب، صوتی و تصویری فراتر رفته، کارکردهای جدید خود را در این عرصه خلق کردند.
در نشریات اینترنتی اگرچه از کلام بهره گرفته می شود اما مخاطب می‌تواند به جای خواندن یک مصاحبه، اگر خواست به نوار آن گوش دهد؛ به جای خواندن یک گزارش خبری، فیلم آن را نگاه کند. رادیو تلویزیون نیز از تصویر متحرک و صدا و پخش همزمان بهره می‌گیرند اما در این دو رسانه زمان ارتباط در اختیار مخاطب نیست. مخاطب این رسانه‌ها چون مخاطب نشریات مکتوب، محکوم به دریافت اطلاعاتی است که دبیران رسانه در اختیار او می‌گذارند. در نشریات اینترنتی زمان ارتباط در اختیار مخاطب است.
مخاطب با بهره‌گیری از پیوندها، اطلاعات را از میان منابع نامحدودی که در اینترنت وجود دارد به دلخواه خود انتخاب می‌کند. در نشریات اینترنتی مراجعه کننده می‌تواند نه فقط بخش‌های انتخاب شده یک گزارش یا مصاحبه که تمامی آن را ببیند یا بشنود. در نشریات مکتوب امکان دسترسی سریع به داده‌ها وجود ندارد. این نشریات برای تکمیل یا تصحیح اخبار و گزارش‌های خود باید تا انتشار شماره بعدی حد اقل یک روز برای روزنامه ها صبر کنند. در حالی که نشریات اینترنتی می‌توانند هر لحظه با رجوع به سایت‌های دیگر داده‌های خود را تکمیل یا تصحیح کنند.
در نشریات اینترنتی امکان ارسال و پخش گزارش، مقاله، فیلم، و عکس و نوار صدا در اختیار همگان است. دست‌اندرکاران رسانه‌های سنتی مکتوب، تصویری و صوتی میزبانان مدیران، سیاستگزاران، کارکنان و مدعوینی هستند که برای این یا آن گزارش و موضوع دعوت شده اند. نشریات اینترنتی میزبان همه کسانی هستند که علاوه بر اطلاع‌گیری، سودای شرکت فعال در تولید نشریه و حضور خلاق در رابطه‌ای زنده و متقابل و چند جانبه را در سر دارند.
نشریه اینترنتی نه فقط از قید سانسور و خود سانسوری آزاد است که از سلطه سرمایه که برای رسانه‌های سنتی مکتوب و صوتی و تصویری اساسی است، نیز رهاست. کارکنان نشریات اینترنتی در خانه‌های خود، و نه در دفاتر پر هزینه کار می‌کنند. هزینه‌های کمر شکن چاپ، کاغذ، پست و توزیع از بودجه نشریات اینترنتی حذف شده است.
شبکه جهانی وب‌ها و اینترنت رابطه بسته مصرف کننده منفعل و تولید کننده مسلط را به رابطه آزاد و فعال و متقابل همه انسان‌ها بدل کرده است. به گفته « وی پاولیک» از کارشناسان برجسته روزنامه‌نگاری اینترنتی « نشریات اینترنتی انسان‌های بی تفاوت را از طریق کلمات، صدا، تصویر و فیلم درگیر می‌کند چرا که این نشریات می‌توانند مجموعه‌هایی از مخاطبان را که بر مبنای علاقه مشترک شکل گرفته‌اند به وجود آورند و از آنجا که این نشریات امکان نامحدودی برای ارائه متن‌ها، به عمق و سطوح متفاوت، در اختیار دارند می توانند نوعی از روزنامه‌نگاری را به وجود آورند که با هیچ رسانه‌ای قابل سنجش نیست».
روزنامه‌نگاری اینترنتی تلفیقی خلاق از چندین رسانه گوناگون است. پس دست‌اندرکاران آن باید تخصص روزنامه‌نگاری را با دانش فنی همراه کنند. انتشار یک نشریه الکترونیکی به ظاهر ساده و آسان است و بی‌دلیل نیست که در کنار نشریات اینترنتی معتبر و حرفه ای نشریاتی را می توان دید که از کوچک‌ترین معیارهای حرفه‌ای بی بهره اند. برخی از کارشناسان، تولید آسان یک نشریه اینترنتی ضعیف را از جنبه‌های منفی روزنامه‌نگاری اینترنتی قلمداد می‌کنند اما در رسانه‌های سنتی مکتوب یا صوتی و تصویری نیز می توان به صدها نمونه اشاره کرد که به دور از موازین و معیارهای حرفه‌ای به بازار عرضه می‌شوند.

سینا سعدی

منبع : اخبار فن‌آوری اطلاعات ایتنا