انسان گرایی تئاتر

با نگاهی به حوزه ادبیات و بخش هایی که تشکیل دهنده آن است، به شعر، داستان و نمایشنامه برمی خوریم که جوهره اصلی ادبیات و شاکله آن را تشکیل می دهد.
اگر از نظر تقدم و تأخر به این سه ستون ادبیات نظاره کنیم، در ابتدا به شعر می رسیم که داستان و نمایش نیز وام گیر شعر هستند، نمایش نیز به نوعی وام گیر شعر است. با وجود این که شعر از نمایشنامه و داستان پیشتر پدیدار شد ولی نمایشنامه و داستان جایگاه خاص خود را به دست آوردند.
در عرصه ادبیات، نمایشنامه هنری است اومانیستی و محور اصلی آن انسان و انسان گرایی است. شعر و داستان با یک مخاطب گفت وگو می کند و همصحبتی تنها دارد، در صورتی که نمایش پس از نگاشته شدن تازه به مرحله اول می رسد و تا پایان پروسه اجرا راهی بس طولانی را در پیش دارد.
نمایشنامه عنصر اصلی تئاتر است و با جان گرفتن آن در صحنه ای مقدس، تئاتر بوجود می آید. تئاتر با سه عالم در درون خودش مرتبط است؛عالم ماوراء، عالم درون و عالم پیرامون. عالم ماوراء که نسبت به آن اطلاعات کمی در دست داریم، عالم درون که آن هم تا حدودی عالمی ناشناخته است و عالم پیرامون که نسبت به آن دو برای ما جذاب تر است با این همه وقتی به مرکز این مثلث نگاه می کنیم باز هم این انسان است که مرکز ثقل قرار دارد و همه این سه عالم در حول محورش جای گرفته اند.
تئاتر بر جوهره عمل و حرکت استوار است و با حرکت معنا پیدا می کند، از عللی که باعث شده شرق در حوزه نمایش و تئاتر پیشرفت چشمگیری نداشته باشد این است که بیشتر با تکنیک کلام و گفتار روبه رو است و در این حوزه جایگاه بسیار رفیعی دارد.
در صورتی که در غرب از ابتدا ما با تصویر و حرکت روبه رو می شویم. اولین کتابی که در حوزه تئاتر نگاشته شده فن شعر ارسطو است، این عنوان بر این اساس انتخاب شده است که تا اوایل قرن نوزدهم که سال های جوانه زدن جنبش رئالیسم است، نمایشنامه پیوند مأنوسی با شعر داشته است. شاید به نوعی نمی توان تا آن دوره آن دو را از یکدیگر جدا پنداشت. از قرن نوزدهم به بعد که مکاتب جدید رئالیسم، ناتورالیسم، سمبولیسم، اکسپرسیونیسم، سوررئالیسم و ‎.‎.‎. با نویسندگانی همچون شارل بودلر، آرتور رمبو، استفان مالارمه، فرانتس کافکا، آندره برتون و.‎.‎. پا به عرصه ادبیات گذاشتند،جدایی آشتی ناپذیر شعر و نمایش نیز آشکار شد و روز به روز به این فاصله افزوده می شود و زبان شعرگونه این نوع و ژانر ادبیات به زبان محاوره نزدیک و نزدیک تر می شود و هرچه بیشتر از کلام کاسته شده و به عمل و تصویر افزوده می شود تا به قول استانیسلاوسکی به «انسانی زیر یک نور» هرچه بیشتر نزدیک و نزدیک تر شود.

[سینا مذهب یوسفی]

منبع : روزنامه ایران