صندوق بین‌المللی پول نهادی ۶۰ ساله

صندوق بین‌المللی پول در عین مستقل بودن یکی از سازمان‌های تخصصی ملل متحد است که در سال ۱۹۴۴ تاسیس شد و مفاد قرار داد ان از سال ۱۹۴۵ به مرحله اجرا درآمد.هدف‌های این صندوق عبارت است از: گسترش تجارت بین‌المللی، بالا بردن سطح اشتغال‌، درآمد واقعی و تولید، تثبیت نرخ‌های مبادله و ارایه موجودی صندوق به کشروهای عضو در صورت لزوم. صندوق بین‌المللی پول دارای ارکانی چون هیات مدیره، هیات اجرایی و مدیر کل است.هیات مدیره. این هیات متشکل از نمایندگان تمامی کشورهای عضو است و سالی یک بار تشکیل جلسه می‌دهد.
هیات اجرایی، این ارگان بر کار صندوق نظارت دارد. پنج کشور از اعضاء که بیش‌ترین سهم را در صندوق دارند تعدادی از اعضا هیات اجرایی را انتخاب می‌‌کند و بقیهء آن که حداقل هفت نفر هستند توسط بقیه اعضا برگزیده می‌شوند‌.
● هیات روسای بانک‌های مرکزی
تمامی تصمیم‌های قابل اجرا در صندوق بین‌المللی پول باید از طریق این هیات مورد تصویب قرار گیرد‌‌‌. این هیات شامل یک رییس بانک مرکزی و یک عضو علی‌البدل خواهد بود‌‌‌. هر عضو اصلی باید یک جایگزین مناسب نیز برای خود معرفی کند تا در صورت نیاز در جلسات شرکت کند‌‌‌. هیچ عضو جایگزینی حق رای ندارد مگر این که عضو اصلی در جلسات غایب باشد‌‌‌.
هیات روسای بانک‌های مرکزی یک نفر را به عنوان رییس صندوق انتخاب و معرفی می‌کند‌‌‌. هیات روسای بانک های مرکزی می‌تواند بخشی از اختیارات خود را به هیات مدیره واگذار کند‌‌‌. این هیات نمی‌تواند اختیاراتی را که مستقیما به آن واگذار شده است را به هیات مدیره تفویض کند‌‌‌. جلسات عادی هیات روسای بانک‌های مرکزی با اعلام رسمی ‌برگزار می‌شود و جلسات فوق‌العاده نیز با درخواست ۱۵ نفر از اعضا یا ۲۵ درصد حق رای اعضا قابل برگزاری خواهد بود‌‌‌. جلسات با حضور دو سوم اعضا رسمیت خواهد داشت‌‌‌.
تمامی قوانین و مقررات صندوق بین‌المللی پول با پیشنهاد هیات مدیره و تصویب هیات روسای بانک‌های مرکزی‌، قابل اجرا است‌‌‌. حقوق و دستمزد اعضای هیات روسای بانک‌های مرکزی بر اساس فعالیت و حضور موثر انها در جلسات پرداخت می‌شود‌‌‌. این هیات میزان حقوق و دستمزد اعضای هیات مدیره‌، رییس و کارمندان صندوق را تعیین می‌کند‌‌‌.
● هیات مدیره
وظیفه اصلی هیات مدیره هدایت امور اجرایی و برنامه‌های صندوق در کشورهای مختلف جهان است‌‌‌. هیات مدیره در واقع مجری سیاست‌های هیات روسای بانک‌های مرکزی است‌‌‌. هیات مدیره شامل رییس صندوق و معاونین وی خواهد بود‌‌‌. معاونین صندوق بین‌المللی پول به شرح زیر انتخاب می‌شوند :
پنج معاون از سوی کشورهایی که بیش‌ترین سهم را در صندوق دارند‌، انتخاب می‌شوند و ۱۵ نفر دیگر نیز از سوی سایر اعضا انتخاب می‌شوند‌‌‌. اعضای هیات مدیره و هیات روسای بانک‌های مرکزی با ۸۵ درصد کل حق رای اعضا انتخاب می‌شوند‌‌‌. بنابراین احتمال افزایش و یا کاهش تعداد معاونین صندوق وجود دارد‌‌‌.
هر معاون برای مدت دو سال انتخاب و معرفی می‌شود که باید یک نفر را به عنوان جانشین معرفی کند‌‌‌. افراد جانشین تنها در صورت عدم حضور معاونین حق رای خواهند داشت‌‌‌. اگر هر یک از معاونین بیش از ۹۰ روز به مرخصی بروند و یا محل کار خود را ترک کنند‌، صندوق نسبت به انتخاب معاون جدید تصمیم‌گیری خواهد کرد‌‌‌. برگزاری جلسات معاونین صندوق نیاز به بیش از ۵۰ درصد حق رای دارد‌‌‌.
● رییس صندوق بین‌المللی پول و دفتر ریاست
شورای معاونین یک نفر را به عنوان رییس صندوق انتخاب و معرفی می‌کند‌‌‌. این شخص نباید عضو هیات روسای بانک‌های مرکزی و یا عضو شورای معاونین باشد‌‌‌. رییس از بین کشورهایی که بیش‌ترین سهم را در صندوق دارند انتخاب خواهد شد‌. رییس در جلسات هیات روسای بانک های مرکزی شرکت می‌کند ولی حق رای نخواهد داشت‌‌‌. سیاست‌های کلی و اجرایی صندوق از سوی هیات مدیره به رییس ابلاغ می‌شود‌‌‌. رییس صندوق بین‌المللی پول تنها باید در این سازمان مشغول به فعالیت باشد و به هیچ سازمان دیگری تعهد نداشته باشد‌‌‌.
میزان حق رای کشورها بر اساس سهم آن‌ها در صندوق تعیین می‌شود‌‌‌. بنابراین هر چه سهم کشوری در صندوق بیش‌تر باشد‌، قدرت و حق رای آن نیز در اتخاذ تصمیم‌ها بیش‌تر خواهد بود‌‌‌.
● ذخایر‌، توزیع درآمد خالص و سرمایه‌گذاری‌
صندوق به صورت سالانه در خصوص نحوهء توزیع درآمد خالص خود تصمیم گیری می‌کند‌‌‌. بخشی از سود بین کشورهای مختلف تقسیم می‌شود و بخشی نیز به ذخایر صندوق افزوده می‌شود‌‌‌. صندوق باید بخشی از دارایی‌های خود را به عنوان ذخیرهء مخصوص نگهداری کند‌‌‌. سود خالص بر اساس سهم کشورها در صندوق بین آن‌ها تقسیم خواهد شد‌‌‌. صندوق می‌تواند با رای ۷۰ درصد اعضا اقدام به تقسیم بخشی از ذخایرعمومی‌خود کند‌‌‌.
● آمریکا بیش‌ترین سهم را دارد
سهم هر کشور در صندوق بین‌المللی پول بر اساس جایگاه اقتصادی آن کشور نسبت به سایر اعضا تعیین می‌شود‌‌‌. معیارهای مختلفی در تعیین سهم کشورها در صندوق بین‌المللی پول موثر است‌‌‌. معیارهایی مثل تولید ناخالص داخلی‌، تراز تجاری و میزان ذخایر ارزی در تعیین سهم کشورها در صندوق موثر است‌‌‌. آمریکا با ۱/۳۷ میلیارد دلار بیش‌ترین سهم را در صندوق بین‌المللی پول داراست و کشور کوچک پالائو با ۱/۳ میلیون دلار دارای کم‌ترین سهم در صندوق است‌‌‌. سهم هر کشور نشانگر و معرف جایگاه مالی آن و نوع ارتباط کشور با صندوق بین‌المللی پول خواهد بود‌‌‌. سهم هر کشور میزان دستیابی آن کشور به منابع مالی صندوق را نشان می‌دهد‌‌‌. تمامی اعضای صندوق باید حق عضویت خود را به طور سالانه پرداخت کنند‌‌‌.
سهم کشورها در درجه بعدی میزان حق رای آن‌ها را نیز مشخص می‌کند‌‌‌. هر عضو دارای حق رای پایه ۲۵۰ است‌‌‌. به ازای هر ۱۰۰ هزار دلار مازاد اس دی آر (حق عضویت) یک رای به حق رای اضافه خواهد شد‌‌‌. آمریکا به عنوان مثال دارای ۳۷۱۷۴۳ رای در صندوق بین‌المللی پول است که معادل ۸۳/۱۶ درصد کل است‌‌‌. پالائو با ۲۸۱ رای دارای کم‌ترین حق رای در صندوق است‌‌‌.
آمریکا‌، ژاپن‌، آلمان‌، انگلیس و فرانسه به ترتیب دارای بیش‌ترین سهم و حق رای در صندوق هستند و پنج عضو هیات مدیره را به طور مستقیم انتخاب می‌کنند‌‌‌. آمریکا با ۳۷۱۷۴۳ رای بیش از ۸۳/۱۶ درصد حق رای صندوق را در اختیار دارد‌‌‌. ژاپن با ۱۳۳۳۷۸ رای بیش از ۰۲/۶ درصد حق رای را داراست‌‌‌. آلمان با ۱۳۰۳۳۲ رای بیش از ۸۸/۵ درصد حق رای را در اختیار دارد و انگلیس و فرانسه نیز به ترتیب ۸۶/۴ و ۷۳/۴ درصد حق رای را دارا هستند‌‌‌.
جمهوری اسلامی ‌ایران نیز با با ۴۹۷/۱ میلیارد دلار ۶۹/۰ درصد ذخایر صندوق را در اختیار دارد‌‌‌. ایران با ۱۵۲۲۲ رای حدود ۶۹/۰ درصد حق رای در صندوق را داراست‌‌‌. تا قبل از کناره گیری ابراهیم شیبانی از ریاست بانک مرکزی وی به عنوان عضو ایران در صندوق بین‌المللی پول معرفی شده است و محمد جعفر مجرد نیز به عنوان عضو جانشین وی به شمار می‌رود‌.

منبع : روزنامه سرمایه