آخرین رهاننده

در اعتقادات كهن ایران، هستی عمری دوازده هزارساله دارد كه به چهار دوره سه‏هزارساله تقسیم می‏شود:
۱. سه‏هزار سال نخستین زمانی است كه جهان مینوی است، آفرینش بالقوه است و تنها در اندیشه اهورامزدا وجود دارد.
۲. سه‏هزار سال‏دوم زمانی‏است‏كه جهان رنگ مادی به خود می‏گیرد، آفرینش پاك‏است وآلودگی به آن راه نیافته است.
۳. سه‏هزار سال سوم زمانی است كه آفرینش دچار آلودگی می‏شود و نیروهای اهریمنی به سرزمین روشنایی می‏تازند و آمیختگی و كشاكش میان نیكی و بدی درمی‏گیرد.
۴. سه‏هزار سال چهارم روزگار جدایی و رهایی است. آفرینش آلوده و آمیخته در این دوران به سوی پیراستگی می‏گراید تا سرانجام به پاكی آغازین خویش بازگردد.
(۱)
Saoshianta به طور خارق‏العاده ظهور می‏كند.
سنت مزدیسنان حاكی از این است كه این سه منجی، سه برادر از پشت زرتشت هستند كه ایزد « نریوسنگ » ( نئیریوسنگه (Nairyosangha نطفه را حفظ كرده و به ایزدبانو آناهیتا می‏سپرد. ایزدبانو نطفه را در دریاچه‏«كانسه‏ایه‏» یا «كانسو» (Kansaoya-Kansu) نگهداری می‏كند. در آغاز هزاره یازدهم، دوشیزه‏ای از یك خاندان بهروز و پارسا و پرهیزگار در این دریاچه ( هامون) به آب داخل شده واز آن نطفه آبستن می‏شود و «اوخشیت ارته‏» یا «هوشیدربامی‏» (۲)
نخستین موعود و منجی متولد می‏شود. چون به سن سی‏سالگی رسد، از سوی اهورامزدا برانگیخته شده و به رواج دین می‏پردازد. برای هر یك از این سوشیانت‏ها، نشانه‏هایی در ظهور نقل است.
از علایم ظهور « هوشیدر » آن است كه خورشید به مدت ده‏شبانه‏روز در میان آسمان بی‏حركت می‏ماند و به هفت كشور روشنایی می‏بخشد. آنان كه پاك‏دین و پرهیزگار نیستند، از این شگفتی آن چنان هراسان می‏شوند كه جان باخته و می‏میرند و بدین طریق زمین از ناپاكان و بی‏دینان تهی می‏شود.
در آغاز هزاره دوازدهم، از همان خاندان بهروز پرهیزگار، دوشیزه‏ای به دریاچه هامون اندر شده و از نطفه زرتشت آبستن می‏شود، كه پسری می‏زاید به نام « هوشیدرماه » (۳)
. به سی‏سالگی كه رسد، از سوی خداوند برانگیخته می‏شود و نشانه ظهور وی آن است كه خورشید به مدت بیست‏شبانه روز در میانه آسمان بی‏حركت می‏ماند. در زمان وی «اژی‏دهاك‏» ( ضحاك) كه در كوه دماوند به زنجیر بسته است، بند گسسته و در زمین به بیداد و ستم می‏پردازد. پس به فرمان اهورامزدا، گرشاسب از سرزمین زابل رستاخیز كرده و آن ستمگر ناپاك را تباه می‏كند.
در پایان هزاره دوازدهم، برای سومین بار از خاندان بهروز پارسا، دوشیزه‏ای به آب دریاچه هامون داخل شده و آخرین رهاننده یا «سوشیانت‏» ( استوت - ارته) (۴)
موسوم به سوشیانت از وی زاییده می‏شود. چون به سی‏سالگی رسد، نشانه ظهور، مردم را بشارت می‏دهد و این نشانه، بی‏حركت ماندن خورشید در میانه آسمان به مدت سی شبانه‏روز است. (۵)

در توصیف سوشیانس آورده‏اند كه وی دارای فر كیانی است. غذایش از سرچشمه مینوی است; از پیكرش مانند خورشید چنان فروغ بتابد كه در دورترین كشور روی زمین نمودار باشد; گوئیا با شش چشم جهات ششگانه زمین را می‏نگرد. او خلایق را كه به گرد وی جمع می‏آیند به ستایش پروردگار امر می‏كند. (۶)

معاونان و یاران « استوت ارته » پیروزمند نیز با او ظهور كنند، كسانی كه نیك‏اندیش، نیك‏گفتار، نیك‏كردار و به‏دین‏اند. كسانی كه هیچ وقت قولی كه با زبان خویش داده‏اند نشكنند و از مقابل آنان ، عفریت‏خشم نابكار فرار كند، آنان پانزده مرد و پانزده زن هستند كه در نو نمودن جهان از یاران سوشیانت می‏باشند. اسامی برخی از آنان چنین است: كیخسرو، طوس، گودرز، گرشاسب، نریمان و ... (اسامی زنان در جایی ضبط نشده است) (۷)
.
هنگام ظهور آخرین موعود دین زرتشت‏حوادثی اتفاق می‏افتد كه در زیر به بعضی موارد اشاره می‏شود:
۱. روز نشور فرا می‏رسد و مردگان برمی‏خیزند.
۲. زمین و آسمان از موجودات خود تهی می‏گردند.
۳. انجمنی عظیم برای داوری و حساب كردار بندگان فراهم می‏آید.
۴. درباره هر یك از ارواح گذشته، فرمان یزدانی صادر می‏شود.
۵. فرقه نیكان از زمره بدكاران جدا می‏شوند.
۶. ستاره دنباله‏داری به نام گوچهر (Gochihr) بر زمین می‏افتد و شعله‏ور می‏شود.
۷. همه معادن و فلزات گداخته می‏گردند و چون سیل روان می‏شوند. آن مایع گداخته برای نیكان چون شیر گرم و ملایم خواهد شد. لیكن بدكرداران و دروغگویان طعمه آن سیل آتشین می‏شوند.
۸. پیكار آخرین بین اهورامزدا و سپاهش با اهرمن و لشكریانش درمی‏گیرد. اهریمن و اتباع او هزیمت نهایی یافته و به آتش فرو می‏افتند.
۹. پس از شكست لشكریان اهریمن، اهریمن تا ابد در ظلمات فرو می‏رود و زمین صاف و مسطح شده از هر تیرگی پاك می‏گردد. این حالت را «فرشكرد» (Frashkard) گویند كه به معنای تصفیه و تجدید است.
۱۰. جهانی نو كه جز نیكی و عدالت و راستی در آن حكمفرما نیست‏به وجود می‏آید. در زمین و آسمان نوین مردان همه به سن چهل و كودكان به سن پانزده با دوستان و خویشاوندان در كمال خوشی و خرمی زندگانی جاوید خواهند كرد و این جهان ابدی و سرمدی است.چنین است كه پیروان آیین مزدیسنا، منتظران ظهورسوشیانت، نجات‏دهنده موعودند و سروده آن شاعر را گاه و بیگاه زمزمه می‏كنند كه:
...او به دریاچه هامون گذری خواهد كرد
طهر عذراست همی
شاهد پاكی او
بار بردارد از آن تخمه پاك
از پس پنجره حسرت و رنج
چشم امید من و یارانم
نگران مولود
تا بر این عرصه بی‏رنگ
برآید ز نهفت
او به گردونه مهر است‏سوار
هان بجنبید ز جا موسم آورد است
خنگ دجال‏كش اكنون به یراق آماده
اهرمن دیو دروج
هم تو پتیاره زشت
راه ظلمت گیرید
مقتدا می‏آید، مقتدا می‏آید...
آبها موج شوید
موجها رقص كنید
ابرها گریه كنید
گریه‏ها خنده شوید
خنده‏ها باز شوید
خارها غنچه شوید
غنچه‏ها عشوه كنید
عشوه‏ها راز شوید
رازها عشق شوید
عشقها خو گیرید
مقتدا می‏آید
مقتدایم سوشیانت
مقتدایم مهدی.

پاورقیها:
۱. كلمه سوشیانس در اوستا سئوشیانت آمده است و در پهلوی سوشیانس یا سوسیوش یا سیوسوش گویند. این كلمه از ریشه «سو» كه به معنی بهره و منفعت است. كلمه سود فارسی از همین ریشه و بنیان است. در خود اوستا سوشیانت نیز چنین معنی شده است. در فروردین یشت فقره ۱۲۹ آمده است: «او را از این جهت‏سوشیانت‏خوانند، برای آنكه به كلیه جهان مادی سود و منفعت رساند» در تفسیر پهلوی نیز آن را به سوشیانس «یی سوتو مند یی پروژكر» ترجمه كرده‏اند به عبارت دیگر سوشیانس به معنی رهاننده و نجات‏دهنده است.
۲. به معنی دادپرور، پرورنده قانون - نام مادر او «سروتت - فذری‏» به معنی آن كه از پدری نامی و مشهور است.
۳. به معنی دین‏پرور، نمازگزار - نام مادر او «ونگهو - فذری‏» به معنی آن كه از پدری نژاده و شریف است.
۴. به معنی مظهر قانون مقدس - نام مادر او «اردت - فذری‏» یا «ویسپ - تئوروئیری‏» به معنی همه را شكست‏دهنده است.
۵. ر.ك مقاله پایان جهان، معاد و رستاخیز، ظهور سوشیانت - هاشم رضی
۶. ر.ك رساله سوشیانت موعود مزدیسنا ابراهیم پورداوود، ص ۴۷
۷. همان ماخذ ص ۲۵ و ۳۳

منابع:
سوشیانت موعود مزد یسنا,ابراهیم یورداوود,tarikh=۱۹۲۷م
انتظار,tarikh=۱۳۶۹,safhe=۳۲۰
پایان جهان، معاد و رستاخیز,هاشم رضی,tarikh=۱۳۶۷ش,safhe=۳۱-۲۵
مارهای راز,میرجلال الدین كزازی,مركز,۱,tarikh=۱۳۷۰
خلاصه ادیان در تاریخ دینهای بزرگ,محمد جواد مشكور,شرق,۲,tarikh=۱۳۶۲ش
تاریخ جامع ادیان,جان ناس، ترجمه علی اصغر حكمت,پیروز,۲,tarikh=۱۳۴۸

سهیلا صلاحی اصفهانی