انصراف و ابهام در مزایده اپراتور سوم

اگر این روزها سری به صفحات فناوری اطلاعات و ارتباطات رسانه‌‌‌های ارتباطات جمعی زده باشید حتما در جریان اخبار و تکذیبیه‌‌ها و تاییدیه‌‌‌هایی که هر روز پیرامون اپراتور سوم صادر و منتشر می‌‌‌‌‌شود، قرار گرفته‌اید.
اگر کمی‌‌‌‌‌هم با دقت این موضوع را دنبال کرده باشید و از قضا از مخاطبان بازار دیجیتال روزنامه دنیای اقتصاد هم بوده باشید حتما در جریان وعده و وعیدهای مسوولان درگیر مزایده اپراتور سوم در ستون یک سال پیش بوده‌اید.
درحالی که مسوولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تا پیش از زمان برگزاری مزایده بارها و بارها زمان‌‌‌های متفاوتی را پیرامون انتشار اسناد و برگزاری مزایده داده بودند، اما سرانجام اسناد این مزایده در مهر ماه گذشته منتشر و قرار شد تا داوطلبان شرکت در این مزایده تا پایان روز ۱۳ مهرماه اسناد مزایده را خریداری کنند.
به جرات می‌‌‌‌‌توان مقدمات شکل‌گیری اپراتور سوم را بعد از اپراتور دوم به عنوان یکی از پرحاشیه‌‌ترین پروژه‌‌‌های مخابراتی کشور به حساب آورد. حاشیه‌‌‌هایی که به گفته کارشناسان بیشتر بر گردن مشاور این پروژه است.
● جلساتی پشت درهای بسته
درحالی که برگزاری مزایده‌‌‌هایی از این دست به قواعد و قوانینی شفاف و نیز اطلاع رسانی‌‌‌ای شفاف‌‌تر نیازمند است اما برگزاری این مزایده به باور بسیاری از شرکت‌‌کنندگان آن با کمی‌ ‌‌‌‌و کاستی‌‌‌هایی در بخش ارائه اطلاعات شفاف روبه‌رو بوده است.
از سویی دیگر در جریان برگزاری این مزایده رسانه‌‌‌های گروهی که به قولی چشم و گوش جامعه هستند جدی گرفته نشدند، چرا که در نخستین جلسه توجیهی این مزایده نه تنها از اصحاب رسانه دعوتی به عمل نیامد بلکه جلوی حضور برخی از خبرنگاران در این مراسم نیز گرفته شد.
با این حال اخبار این نشست از سوی گروهی که از چندی پیش فعالیت‌‌‌های خود را با برخی از زیرمجموعه‌‌‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات آغاز کرده بود منتشر شد. البته برخی از کارشناسان بر این باورند که اطلاعات منتشر شده توسط این گروه نیز جهت‌دار و به نفع پیشبرد برخی از اهداف و مقاصدی خاص صورت گرفته است.
به هر حال دومین نشست مزایده اپراتور سوم هم در حاشیه خلیج فارس و در شهر دبی برگزار شد. جایی که باز هم خبری از رسانه‌‌‌های گروهی نبود و خبرنگاران به ناچار به همان اطلاعات منتشر شده خاص استناد کردند. اما داستان اپراتور سوم که این روزها حال و هوای داستان ‌‌ترکسل و اپراتور دوم را به خود گرفته رفته رفته وارد مراحل جدی‌‌‌ای شد. مراحلی که باعث شده طی چند روز گذشته بیشترین حجم خروجی اخبار خبرگزاری‌‌ها پیرامون این موضوع باشد.
درحالی که پیش از این قرار بود زمان فروش اسناد مزایده تمدید نشود اما آخرین زمان فروش این اسناد از ۱۳ مهرماه به ۲۰ مهرماه منتقل شد، اما این اولین تمدید در روند جریان برگزاری اپراتور سوم نبود. دلیل این امر هم از سوی مجری مزایده یعنی سعید مهدیون، ذوق و شوق طرف‌‌‌های عربی اعلام شد. مهدیون در آن زمان و در گفت و گویی اعلام کرده که در نخستین فراخوان عمومی اعطای فعالیت پروانه اپراتور سوم تلفن همراه که منتشر شده بود، مهلت فروش اسناد این مزایده تا ۲۳ مهر ماه درج شده بود که با تغییراتی که در آن اعمال شد به ۱۳ مهر ماه کاهش یافت.وی افزود: به دلیل اشتیاق برخی از اپراتورهای عربی برای حضور در مزایده اپراتور سوم ایران و همزمان شدن تعطیلات عیدسعید فطر با روزهای فروش اسناد این مزایده فروش اسناد تا ۲۰ مهر ماه ادامه خواهد داشت.البته در آن زمان نه تنها هیچ اشاره‌‌‌ای به عدم استقبال اپراتورهای خارجی از این مزایده نشده بود بلکه هر روز اعداد و ارقام مختلفی از داوطلبان مزایده اپراتور سوم منتشر می‌‌‌‌‌شد.
به هر حال در آن زمان مهدیون به یک نکته دیگر نیز اشاره کرد. نکته‌‌‌ای که نفس باتجربه بودن طرف خارجی را تا حدودی با ابهام روبه‌رو کرده است.
مهدیون در آن زمان با اشاره به برگزاری جلسه شماره ۴۹ کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی گفت: کمیسیون بند پنج از فصل دوم موضوع معیارهای، ارزیابی در شرایط مزایده، کاهش تعداد مشترکان اپراتور خارجی از پنج میلیون به دو میلیون را بررسی کرد و با آن موافقت شد.
این همان مساله‌‌‌ای است که این روزها مورد اشاره بیشتر ایرانی‌‌‌های حاضر در مزایده است.
چرا که آن‌‌ها معتقدند اگر قرار باشد با این کار طرف‌‌‌های خارجی بیشتری را برای حضور در مزایده جذب کنیم آن وقت تکلیف انتقال تجربه و فناوری طرف خارجی چه می‌‌‌‌‌شود؟
به نظر می‌‌‌‌‌رسد بحث مورد اشاره طرف‌‌‌های ایرانی درست باشد. چرا که هم‌اکنون اپراتور اول بدون شریک خارجی بیشترین تعداد مشترکان در کشور را که بالغ بر ۳۰ میلیون نفر است در اختیار دارد.
سرانجام و بعد از پایان مهلت خریداری اسناد مزاید اپراتور سوم اعلام شد که تنها ۱۵ شرکت اقدام به خرید اسناد کرده‌‌اند. این درحالی است که پیش از این و از سوی مقامات دولتی بارها و بارها از اعلام آمادگی و تمایل اپراتورهای اروپایی و آسیایی برای شرکت در این مزایده صحبت به میان آمده بود.
● خریداران اسناد معرفی شدند
بر اساس شنیده‌‌ها ۱۵ شرکت اسناد را خریداری کرده بودند که شرکت‌‌‌های ایرانی آن‌‌ها عبارت بودند از: آستان قدس رضوی، ایران مبین (وابسته به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام)، پارس ایراتل، تامین تلکام (وابسته به شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی)، پیشگامان کویر یزد (یکی از PAPهای فعال در شهر یزد)، سرمایه‌گذاری ایرانیان، صندوق بازنشستگی سازمان صداوسیما، فناوری موج خاور، ITMC (به نمایندگی از کنسرسیوم فارس) و کنسرسیوم بزرگ مخابرات (۵۲ شرکت عضو سندیکا) و‌‌‌ در بخش شرکت‌های خارجی نیز مگافون روسیه، اوراسکام مصر و STC اپراتور اول عربستان.اسامی‌‌‌‌‌دیگری هم در این بخش وجود دارد. اسامی ‌‌‌‌‌که بیشتر به دلیل حضور آن‌‌ها در نشست مزایده در دبی باعث شده بود تا نام آن‌‌ها بر سر زبان‌‌ها بیفتد. نام‌‌‌هایی همچون اتصالات، Reliance هند، Zain، Qtel و TMI.
همان‌طور که گفته شد در این بخش نیز اطلاع رسانی صورت نگرفته بود و این معدود اطلاعات نیز از سوی همان گروهی که پیش از این نیز به آن اشاره شده بود در اختیار رسانه‌‌ها قرار گرفته بود. البته در کنار ارائه این اطلاعات تحلیل‌‌‌هایی نیز همچون عملکرد بسیار ضعیف مشاور خارجی برای جذب اپراتورهای خارجی نیز از سوی همان گروه منتشر می‌‌‌‌‌شد! لابی‌‌ها برای همکاری مشترک بین خارجی‌‌ها و ایرانی‌‌ها آغاز شد.
حتی در این رابطه خبرهایی هم از توافقات نهایی شنیده می‌‌‌‌‌شد. خبرهایی که هیچ وقت تکذیب یا تایید نمی‌‌‌‌‌شد. به هر حال سرانجام زمان ارائه پیشنهادات فرارسید و در این زمان بود که به نوعی ورق مزایده اپراتور سوم برگشت و کار را به جایی رساند که زمزمه‌‌‌های شکست این پروژه از گوشه و کنار صنف ارتباطات کشور شنیده می‌‌‌‌‌شد.
● خارجی‌‌ها منصرف شدند
مگافون که پیش از این و به واسطه افتتاح دفترش در ایران اولین خبر ساز مزایده اپراتور سوم بود باز هم اولین خبر ساز در واپسین روزهای ارائه اسناد پیشنهادی بود.
این اپراتور روسی که پیش از این تمایل بسزایی برای حضور در ایران و در اختیار گرفتن اپراتور سوم را داشت در دقایق پایانی بازی ارائه اسناد از حضور در این مزایده انصراف داد. زرکشان، مدیر دفتر مگافون در ایران دلایل انصراف این اپراتور روسی را سهم بالای دولت از این اپراتور اعلام کرده و به دنیای اقتصاد می‌‌‌‌‌گوید: با توجه به شرایط اقتصادی موجود در جهان سرمایه‌‌گذاری در این زمینه دشوار شده است. او که معتقد است بازار ایران در حال حاضر به اشباع رسیده می‌‌‌‌‌گوید: ما همین الان در هر ماه یک میلیون از مشترکانمان را توسط همراه اول و ایرانسل از دست می‌‌‌‌‌دهیم در نتیجه چه دلیلی برای سرمایه‌‌گذاری‌‌‌ای وجود دارد که ۱۵ درصد از سهم آن متعلق به دولت است.
زرکشان ادامه می‌‌‌‌‌دهد: وقتی می‌‌‌‌‌گویم برای مگافون صرف ندارد در این شرایط وارد بازار شود این بدان معناست که برای سایر اپراتورها نیز صرف ندارد در این مزایده شرکت کنند. وی در مورد آینده این مزایده پیش‌بینی می‌‌‌‌‌کند در صورتی که مخابرات شرایط را تسهیل نکند بدون شک آینده این مزایده منجر به شکست خواهد بود. او می‌‌‌‌‌گوید حتی اگر اپراتوری هم حاضر باشد با این شرایط وارد بازار شود بدون شک بعد از مدتی با مشکلات بیشماری روبه‌رو خواهد شد که در آینده‌‌‌ای نه چندان دور گریبانش را خواهد گرفت.
در همین راستا مجری مزایده اپراتور سوم در گفت و گو با فارس می‌‌‌‌‌گوید: از بین ۱۵ شرکت خریدار اسناد مزایده اپراتور سوم تلفن همراه تنها یک شرکت اعلام کرده است که احتمال دارد نتواند ۱۵ درصد سهم دولت را پرداخت کند. مهدیون اظهار داشت: از کل ۱۵ شرکت خریدار اسناد تاکنون تنها یک شرکت اعلام کرده است که شاید نتواند ۱۵ درصد سهم دولت در مزایده اپراتور سوم را پرداخت کند و طرح تجاری آن کامل نشود.وی به ضریب نفوذ ۵۰ درصدی تلفن همراه کشور اشاره و عنوان کرد: نرخ ضریب نفوذ اکنون در منطقه و کشورهایی با اقتصاد مشابه ایران ۹۰ تا ۹۵ درصد است.
مجری برگزاری مزایده اپراتور سوم تاکید کرد: باتوجه به میزان ضریب نفوذ کشور و منطقه، اپراتور سوم همچنان می‌تواند روی مقوله فروش سیم کارت توجه جدی داشته باشد.
اما از سوی دیگر آمارها بیانگر آن است که آینده فعالیت در بازار سیم کارت چندان خوشایند سرمایه‌‌گذاری‌‌‌های جدید نیست. هم اکنون همراه اول بالغ بر ۳۰ میلیون مشترک در کشور دارد. ایرانسل نیز مدعی در اختیار داشتن ۱۴ میلیون مشترک است.
نزدیک به دو میلیون مشترک دیگر نیز در اختیار اپراتورهای محلی و تالیا است در نتیجه هم‌اکنون نزدیک به ۵۰میلیون مشترک تلفن همراه در کشور وجود دارد.
مجدمنش عضو هیات مدیره کنسرسیوم بزرگ مخابرات می‌‌‌‌‌گوید: بدون حضور خارجی‌‌ها هم می‌‌‌‌‌توانیم اپراتور سوم را در ایران داشته باشیم. او به دنیای اقتصاد می‌‌‌‌‌گوید: متاسفانه طرف‌‌‌های خارجی شرایط حضور را قبول ندارند، اما ما همچنان و با توجه به مهلت سه هفته‌‌‌ای باقی مانده برای معرفی طرف خارجی مذاکرات خود را ادامه می‌‌‌‌‌دهیم.
مجدمنش با اشاره به حضور اپراتورهایی با دو میلیون مشترک می‌‌‌‌‌گوید: اگر قرار باشد طرف‌‌‌های خارجی تنها ۲ میلیون مشترک داشته باشند، ایرانی‌‌ها با توجه به راه اندازی شبکه همراه اول در کل کشور توانایی راه‌اندازی اپراتور سوم را هم بدون حضور خارجی دارند.
او معتقد است که اگر مخابرات شرط حضور شریک خارجی را بردارد دیگر نیازی به کشیدن ناز اپراتورهای خارجی نداشته و خودمان می‌‌‌‌‌توانیم این اپراتور را در کشور فعال کنیم. مجدمنش ادامه می‌‌‌‌‌دهد در صورتی که در مرحله‌‌‌ای هم با مشکل روبه‌رو شدیم به جای حضور اپراتور خارجی می‌‌‌‌‌توانیم از مشاور خارجی کمک بگیریم. به هر حال آنچه مسلم است آن است که به‌‌‌رغم تمدید مهلت ارائه اسناد اما گویا خارجی‌‌ها تمایل چندانی به حضور در این مزایده ندارند.
برخی از منابع آگاه از انصراف اپراتور هندی نیز خبر می‌‌‌‌‌دهند و از سوی برخی دیگر از منابع اطلاعاتی نیز خبر از حضور «بانک اسلامی‌‌‌‌‌دبی» در این مزایده را به میان آورده‌‌اند. به هر حال طبق معمول زمان مهمترین فاکتور تعیین کننده در موفقیت پروژه‌‌‌های این چنینی است. باید منتظر ماند و دید که آیا سرنوشت ‌‌ترکسل و اپراتور دوم باز هم برای اپراتور سوم اتفاق می‌‌‌‌‌افتد یا . . .

م.ر.بهنام رئوف

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی ITanalyze