صبح روز بعد

اشتباه نكنید. این مطلب درباره قصه‌های مجید هوشنگ مرادی كرمانی، یا فیلم كیومرث پوراحمد نیست؛ درباره یك جور روش پیشگیری از بارداری است.
خب،‌ اگرچه توضیح دادنش مشكل است، اما در قالب یك سوال كاملا علمی می‌شود قصه را خیلی استریلیزه شروع كرد. سوال: اگر اسپرم و تخمك با هم تركیب شوند، آیا دیگر نمی‌شود جلوی هیچ‌چیز را گرفت؟
یاد «سقط جنین» می‌افتید و لبتان را گاز می‌گیرید، اما اینجا حرفی از جنین نیست. فقط یك سلول تخم تشكیل شده كه اگر در دیواره رحم «لانه‌گزینی» كرد و رشد كرد و بزرگ‌شد، به آن جنین می‌گویند. پس ماجرا اساسا ربطی به جنین و سقط و این‌حرف‌ها ندارد.
حالا می‌شود راحت‌تر صحبت كنیم. بعضی از روش‌های پیشگیری از بارداری هستند كه نمی‌گذارند هیچ سلولی به وصال سلول دیگر برسد. یعنی اصلا اجازه نمی‌دهند سلول تخم تشكیل شود. (كاندوم، دیافراگم و...) بعضی دیگر هستند كه اساسا نمی‌گذارند سلولی پایش را توی كوچه بگذارد كه بخواهد با سلول دیگری چشم تو چشم شود. (قرص‌های ضدبارداری و...) اما گروهی دیگر هم هستند كه كاری ندارند سلول به سلول می‌رسد یا نه. اگر هم برسد، آنها نمی‌گذارند این سلول در جایش مستقر شود كه بخواهد رشد كند و «آدم» شود. آی‌یودی معروف‌ترین اینهاست كه باعث می‌شود جداره رحم دیگر پذیرش سلول تخم را نداشته باشد.
برگردیم به سوال اول. اگر اسپرم و تخمك با هم تركیب شوند، آیا دیگر نمی‌شود جلوی هیچ‌چیز را گرفت؟ جواب این است كه می‌شود؛ اما باید عجله كرد تا سلول تخم، لانه‌اش را در جداره رحم نسازد. اگر ساخت و مستقر شد، آن‌وقت از بین‌بردنش شاید بشود مصداق سقط و این‌جور حرف‌های خطرناك.
این، شروع قصه ای‌است كه «صبح روز بعد» نام دارد.
● مقدمه:
پیش از این‌كه بگوییم قصه این روش «اورژانس» پیشگیری از بارداری از كجا شروع می‌شود،‌ این ۳ نكته را باید به خانم‌های محترم یادآوری كنیم:
۱) این روش فقط و فقط درموارد اورژانس به كار می‌آید. پس، بی‌خیال روش‌های معمول ضد بارداری نشوید، به امید «صبح روز بعد».
۲) هر كس خربزه می‌خورد، پای لرزش می‌نشیند. اگر برای اولین‌بار از این روش استفاده كردید و اذیت شدید، این ضرب‌المثل یادتان بیاید.
۳) اگر یك بار از این روش استفاده كنید، یعنی شما و همسر محترم به‌احتمال زیاد هنوز نتوانسته‌اید یك روش پیشگیری از بارداری درست و حسابی پیدا كنید. پس یك‌بار دیگر با پزشك مشورت كنید، لطفا.
● صبح روز بعد:
در اولین فرصت، ۲ قرص خوراکی ضد بارداری HD همراه با حداقل یك لیوان شیر یا آب بخورید. این نوبت اول است. پس باید طوری برنامه‌ریزی كنید كه نوبت دوم، یعنی ۱۲ ساعت بعد، ۲ قرص دیگر هم بخورید.
البته، مصرف نوبت اول را بی‌دلیل نباید به تأخیر انداخت. هرچه زمان بیشتری بگذرد، احتمال موفقیت كم می‌شود. چرا؟ چون گفتیم كه كار این قرص‌ها جلوگیری از لانه‌گزینی سلول تخم است و اگر سلول تخم زرنگ باشد و زود خودش را به سنگر برساند، قرص‌ها دیگر معجزه نمی‌كنند.
اگر بیش از ۷۲ ساعت از رابطه جنسی گذشته باشد، دیگر با قاطعیت می‌شود گفت از دست قرص‌ها هیچ كاری برنمی‌آید. «صبح روز بعد» گفته‌اند؛ صبح سه روز بعد كه نگفته‌اند.
نكته امیدوار كننده: ناراحت نشوید. قرص صبح روز بعد دقیقا فقط برای روز بعد نیست و می‌شود آن را تا ۷۲ ساعت بعد هم استفاده كرد. با این وجود، هرچه زودتر مصرف شود، نتیجه بهتری دارد و ایده‌آلش این است كه تا ۲۴ ساعت بعد مصرف شود.
اما چرا بعد از ۷۲ ساعت فایده‌ ندارد؟ چون اسپرم حداکثر در رحم می‌تواند ۷۲ ساعت زنده بماند. بعد از آن، یا سلول تخم تشكیل و بازی تمام شده، یا این‌كه اصلا اسپرمی‌ زنده نمانده كه بخواهد دردسر درست كند. یا رومی‌روم شده، یا زنگی زنگ.
● عصر روز بعد:
۱۲ساعت پس از خوردن قرصهای نوبت اول، ‌۲ قرص HD دیگر می‌خورید، البته اگر در این ۱۲ ساعت اتفاق خاص دیگری نیفتاده باشد. مثلا اگر تا دو ساعت پس از مصرف قرص‌ها در نوبت اول یا دوم، استفراغ كنید (عارضه كاملا شایعی است. خربزه و لرزش كه یادتان نرفته؟) در اولین فرصت باید ۲ قرص دیگر HD میل كنید. اگر این اتفاق بعد از خوردن قرص‌ها در نوبت اول رخ دهد، قرصهای نوبت دوم کماکان باید ۱۲ ساعت بعد از نوبت اول مصرف شوند.
استفراغ اگر بیش از دو ساعت بعد از مصرف قرصها رخ دهد، اهمیتی ندارد. دارو جذب شده است. خلاص.
▪ توضیح واضحات۱:
قرص‌های HD را می‌توانید از داروخانه تهیه كنید. این‌ها همان قرص‌های ضد بارداری معمول هستند كه روزی یك عدد از آنها را می‌خورند. اگر داروخانه HD نداشت، قرص نوع LD را دیگر حتما دارد. فرقش این است كه LD را درهر نوبت باید ۴تا مصرف كنید. (در مجموع ۸ قرص)
توضیح واضحات۲: ممكن است داروخانه بدون نسخه این قرص را به شما ندهد. كار خوبی می‌كند. در آمریكا هم مدت‌ها این بحث وجود داشت كه آیا می‌شود این قرص‌ها را بدون تجویز پزشك به مردم داد یا نه. البته ظاهرا بالاخره تصویب شده که قرص‌های صبح روز بعد (morning after pill) كه در آنجا در بسته‌بندی‌های حاوی ۲ قرص عرضه می‌شود (نه بصورت ورق‌های ۱۰تایی قرص كه در كشور ما هست و در این‌مورد، ۴ تایش مصرف می‌شود و بقیه‌اش را عملا دور می‌ریزیم)، بدون نیاز به نسخه پزشک به هر فرد بالای ۱۸ سال فروخته شود.
بد نیست بدانید قیمت این‌قرص‌ها در آمریكا ۲۰ تا ۴۰ دلار است. چیزی حدود ۱۰۰ برابر قیمت قرص‌های ما.
▪ توضیحات تخصصی:
برای آنها كه به علم و دانش علاقه بیشتری دارند، باید عرض شود كه اگرچه مکانیسم دقیق تأثیر قرص ناشناخته است، ولی گفته می‌شود این قرص‌ها با تداخل در تخمک‌گذاری یا لقاح (یکی شدن تخمک و اسپرم) ویا جلوگیری از لانه‌گزینی از حاملگی جلوگیری ‌می‌کنند. قرص‌ها حاوی پروژسترون یا استروژن یا هردو هستند.
پروژسترون، مانع رسیدن اسپرم به تخمك یا چسبیدن تخمك های بارور شده به دیواره رحم (لانه‌گزینی تخم) می شود؛ استروژن هم مانع آزاد شدن تخمك از تخمدان ها (تخمك گذاری).
● صبح روز بعدتر:
اگر قرص‌ها را درست استفاده كرده‌باشید، به احتمال زیاد بعد از یك روز دچار عوارض جانبی شده‌اید: تهوع ، استفراغ، سردرد، سرگیجه، دل‌درد، لكه بینی، انقباض عضلات، حساسیت و درد پستان‌ها و...
خیلی هم نگران نشوید. رایج ترین عارضه تهوع است كه معمولاً پس از ۲۴ رفع می شود. اگر تهوع و استفراغ خیلی اذیتتان كرد، تزریق یک آمپول ب ۶ عضلانی كمك می‌كند.
صبح چند روز بعد: هیچ علامت فوری که نشان بدهد قرصها اثر کرده‌اند یا نکرده اند،‌ وجود ندارد. فقط قاعدگی باید سر موقع اتفاق بیفتد. اگر شروع قاعدگی، بیش از یک هفته به تاخیر بیفتد، باید به پزشک مراجعه کرد.
▪ نکته مهم۱: اگر بعد از مصرف قرصها، دوباره مقاربتی انجام شود که احتمال بارداری در آن وجود داشته باشد، قرصها از بارداری مجدد جلوگیری نمی کنند.
▪ نكته مهم۲: توجه کنید که اگر قرص‌ها درست هم خورده شوند، در ۱۱ درصد موارد، احتمال حاملگی وجود دارد.
صبح یك ماه بعد: روش دایمی ضد بارداری‌تان را انتخاب كرده‌اید؟ فراموش كرده‌اید دفعه قبل چه بلایی سرتان آمد؟

دكتر محمدرضا رجبی‌شكیب

منبع : روزنامه همشهری