اصول تغذیه مرکبات

●مقدمه:
امروزه دیگر باغداری فقط بعنوان یك شغل نیست و بصورت یك حرفه و حتی یك هنر مطرح است كه همانند یك هنرمند با استفاده ی بهینه از سرمایه و ابزار و نهاده‌ها بیشترین سود آوری را داشته باشد.
نحوه كاشت و عملیات نگهداری نهال مركبات شامل مراحل خاصی بوده و نیاز به مهارت فراوان دارد . اما اكنون باغداران منطقه جنوب تقریباً در این زمینه چیزی كم ندارند و هر باغدار حاوی دنیایی از اطلاعات و تجارب در زمینه كاشت مركبات است و به همین لحاظ به نظر می رسد كه وقت آن فرا رسیده كه توجه خاصی را به تغذیه بهینه معطوف داشت.
درخت مركبات نیز همانند سایر گیاهان به دو دسته از عناصر شامل ماكرو و میكرو نیاز دارد.
●عناصر ماكرو:
▪ازت:
این عنصر بعنوان غذای اصلی كه نقش عمده ی آن در رشد سبزینه ای درخت است كه سبزی و شادابی را به درخت می دهد. كمبود این عنصر باعث می شود برگهای درخت به رنگ سبز مایل به زرد تبدیل شده كه این زردی ابتدا در برگهای مسن ظاهر می‌شود. ریزش بی موقع برگ ،كم شدن محصول و كوچك شدن میوه و ریزش میوه قبل از رسیدگی كامل از دیگر علائم كمبود ازت می باشد. مناسبترین كود ازته برای مركبات كود سولفات آمونیوم است كه دارای۲۱ % ازت باشد. در خصوص تأمین ازت درخت مركبات باید توصیه شود كه نیمی از مصرف سالیانه درخت را قبل از زمان شكوفه دهی ( بهمن ماه ) كه درخت بیشترین نیاز را دارد و نیم دیگر را در دو مرحله یكی وقتی كه میوه‌ها شروع به رشد نموده و به اصطلاح نخودی شده اند و مرحله بعد زمان رشد كامل میوه به زمین داده می شود .
باید این نكته را در نظر داشت كه كودهای ازته بدلیل حلال بودن در آب همواره با آب آبیاری و بارندگی شسته و از دسترس گیاه خارج شده و معمولاً هرساله باید به خاك اضافه شود.
▪فسفر:
این عنصر كه به شكل سوپر فسفات و فسفات آمونیوم در باغات مصرف می شود، تأثیر زیادی روی زودرسی میوه دارد. مصرف آن باعث خوشرنگی ،بالارفتن كیفیت میوه و عمل گرده‌افشانی را آسان می‌كند. كمبود آن باعث كلفتی پوست میوه و توخالی شدن آن می‌شود، بطوریكه وقتی میوه را برش می‌زنیم حفره بزرگی در وسط میوه می‌بینیم . مات شدن رنگ برگها و ریزش بی موقع برگ نیز از دیگر علائم كمبود فسفر می باشد . بهترین زمان مصرف فسفات قبل از شكوفه ‌دهی، كه در مناطق جنوب برابر با بهمن ماه می باشد.
▪پتاس:
مصرف پتاس در مركبات باعث افزایش رشد و نمو درخت ، درشت شدن میوه ، مقاومت به بیماریها، جلوگیری از تركیدگی پوست و كمك به خشبی شدن شاخه‌های جوان می‌شود . شكل تركیدگی میوه در چند سال اخیر یكی از مشكلات بزرگ باغات جنوب است كه مصرف پتاس با مقاومتی كه در پوست میوه ایجاد می‌كند كه تا حد بسیار زیادی با این مشكل مبارزه می‌كند. با مصرف پتاس مقاومت گیاه را به سرما نیز افزایش می‌دهد . این نوع كود بهتر است كه در اواخر زمستان قبل از شكوفه‌دهی به درخت بدهیم.
▪كودهای میكرو:
از جمله عناصر كم مصرف مورد نیاز مركبات عبارتند از منیزیم ، آهن ، روی ، منگنز و مس . این عناصر هر چند كه جزء عناصر كم مصرف می‌باشند اما همین مقدار كه حتماً باید برای درخت تأمین شود، چون این عناصر بسیاری از عملیات حیاتی گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مثلاً با كم شدن آهن، روی و منگنز برگهای درخت رو به زردی رفته و علاوه بر كاهش محصول مقدار بار دهی به تدریج سر شاخه‌ها لخت و درخت ضعیف می‌شود .
با مصرف كودهای میكرو تا حد زیادی می‌توان پدیده‌ی سال‌آوری را كنترل كرده و مقاومت درخت را به سرما افزایش داد.
بهترین زمان مصرف این عناصر در زمستان و در محل ریشه‌های موئین گیاه است و بهتر آن است كه به همراه كود حیوانی و به صورت چالكود زیر قطره چكانها مصرف شود.
▪كود حیوانی:
كود حیوانی علاوه بر تأمین قسمتی از نیاز غذائی گیاه تأثیر بسیار مثبت در بهبود كیفیت خاك دارد. بیشترین تأثیر كود حیوانی این است كه ساختمان فیزیكی خاك را بهبود بخشیده تا ریشه درخت بهتر بتواند تنفس كند و فضای بهتری را جهت رشد و گسترش ریشه در اختیار داشته باشد.
یك نكته اساسی در خصوص مصرف كود حیوانی این می باشد چون این كود‌ها برای پوسیده شدن از ازت خاك استفاده می‌كند، بنابراین باید در نظر داشت كه از كودهای كاملاً پوسیده استفاده كرد و یا اگر كود كاملاً پوسیده نشده است مقداری كود ازته برای تسهیل در پوسیده شدن كود حیوانی مصرف شود.
▪میزان كود:
امروزه دیگر زمان آنكه یك نسخه عمومی برای سطح وسیعی از باغات پیچیده شود سر آمده است و تحت هیچ شرایطی صلاح نیست كه حتی برای دو باغ همجوار نیز مقدار واحدی توصیه شود. انجام آزمایش خاك و برگ می‌تواند بطور صحیح مقدار مواد و عناصر موجود درخاك و برگ را مشخص نموده و با مقایسه این دو نیاز واقعی درخت را مشخص نماید. در بسیاری از موارد بروز علائم ظاهری نوعی كمبود دلیل بر كم بودن آن عنصر در خاك نیست، بلكه ممكن است مصرف زیادی عناصر دیگر مانع جذب یك ماده غذائی شود. بعنوان مثال مصرف زیادی كودهای فسفاته جذب عناصر روی و آهن را با مشكل مواجه میسازد.
▪زمان و نحوه‌ مصرف كود ها:
بیشترین نیاز درخت به مواد غذائی زمانی است كه شكوفه‌ها می‌خواهند ظاهر شوند ،بنابراین همیشه باید این نكته را در نظر داشته باشیم زمانی كه گیاه فعالیت خود را شروع می‌كند باید مواد غذائی به اندازه كافی در اختیار داشته باشد و مواد غذائی در محل قرار گرفته باشد كه ریشه براحتی بتواند آن را جذب نموده و به مصرف درخت برساند.
بنابراین بهترین كار این است كه در بهمن ماه كود های مورد نیاز درخت اعم از ماكرو و میكرو را با كود حیوانی مخلوط و در حد نهائی سایه انداز درخت در زیر قطره چكانها در اطراف درخت و درست در محلی كه ریشه‌های موئین فعالیت می‌كنند (یعنی ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متری سطح خاك) بصورت چالكود دفن كرده و قطره چكانها را دقیقاً روی چالكود قرار داده تا كود به راحتی در آب حل شده و در اختیار ریشه قرار بگیرد.
چنانچه عناصر میكرو در اواخر زمستان به خاك داده نشود و گیاه نیاز به عناصر كم مصرف داشته باشد، توصیه می‌شود كه این عناصر را به روش محلول‌پاشی و در صورت نیاز به سمپاشی همراه با سموم شیمیایی مصرف شود.

منبع : پارس بیولوژی