امنیت بهداشتی تضمین سلامت در جامعه

به پول ها دست نزنید. پول ها آلوده اند، آنها پیشنهاد می كنند كه بعد از هربار ردوبدل كردن اسكناس های زیبا و خوش بر و رو به دستان خود نگاه كنید و خود را به نزدیكترین شیر آب برسانید و دستانتان را با آب و صابون بشویید. می گویند اسكناس حكم جزام رادارد كه هرروز دست به دست می شود و در شهر می چرخد.هربار كه نتیجه یك تحقیق تازه برملامی شود، توصیه هایی چند در قالب توجه به موارد بهداشتی برسرآدمی هوار می شود. ازهوا تنفس نكنید، مواظب ریه های خود باشید، به دستگیره ها دست نزنید، دستكش به دست داشته باشید، ماسك بر صورت بزنید. میوه نخورید، زمین نخورید، آب نخورید، ازهوا تنفس نكنید، راه نروید و نفس نكشید و چیزهایی دیگر ازاین دست. می گویند، هرخراش بدن در تماس با زمین و در و دیوار آلوده شهر امكان بیماری را افزایش می دهد. وبا می آید و آب آلوده می شود و هوا آلوده می شود و زمین آلوده می شود. وبا می رود و آلودگی می ماند و ما در هراس از تمامی این آلودگی ها به زندگی بی وقفه خویش با هراس ادامه می دهیم. اما امنیت بهداشتی در شهر تضمین نمی شود، هیچگاه نمی شود.ما می مانیم و شهر بزرگ و زندگی به مرز فاجعه رسیده ای كه از شدت حضور ماشین در محیط اطراف، دنیای ما را به دنیای مجازی فیلم های هراس آور هالیوودی نزدیك كرده است. میكروب یك بیماری ناشناخته وارد شهر می شود و همه را آلوده می كند. به راستی چه تضمینی وجوددارد كه هرلحظه چنین اتفاقی به وجود نیاید. این موضوعی است كه بسیاری از كارشناسان برآن تأكیدكرده و آن را می پذیرند. كافی است نگاهی به اطراف خود بیندازیم. اصلاً چه اطمینانی است كه با دست زدن به مثلاً فلان دستگیره در به خاطر وجود انواع آلودگی های عجیب و غریب درآن نقطه دچار بیماری های ناشناخته نشوید.پس مواظب باشید. توگویی، زمینی كه بر آن قدم برمی دارید، مركز انواع آلودگی هاست. از این خوراكی مصرف نكنید. امكان بیماری بسیار است. از اینجا نروید و از آنجا بازنگردید كه شهر همه آلودگی است. این برای ما كه به هر دلیل قرار است دراین محیط به زندگی خویش ادامه دهیم دشواری های بسیاری ایجاد می كند.
زندگی در قالب چنین تصوراتی به امری خوف آور تبدیل می شود.
چگونه می توان از هراس ناشی ازاین ناامنی فائق آمد؟ مقامات مسؤول در حوزه های مختلف اجرایی تا چه اندازه به این نكته اهمیت می دهند؟معیار سلامت در رده چندم فعالیت های كاری آنها قراردارد؟ امنیت بهداشتی و به دنبال آن سلامت فرد و جامعه تا چه اندازه درجامعه ما تضمین شده است؟ هرتضمینی نشان از پیشگیری و یا اهمیت دادن به پیشگیری برای توسعه سلامت درجامعه دارد. توسعه سلامت از این زاویه یعنی كاهش تعداد بیماری ها و به تبع كاهش افراد بیمار در جامعه، نكته ای كه دكتر «صلاح الدین دلشاد» جراح نوزادان و اطفال از آن به عنوان یك مسأله جامع یادكرده و می گوید: «این موضوع تنها یك موضوع اثرگذار نیست و شامل برنامه ریزی دولت، سیستم ارجاع، آشناكردن آحاد جامعه با بیماری و درنهایت نقش پزشك در این گردونه است.»به عبارتی در این فرایند فقط بحث برخورد با شخص بیمار و مبارزه با بیماری بعد از وقوع آن مطرح نیست. نكته بااهمیت تر دراین وضعیت بحث پیشگیری است. پیشگیری دراین میان نكته بسیار ظریف و با اهمیتی است كه سلامت واقعی جامعه از همان نقطه آغاز می شود.دكتر «مسعود مسلمی» نایب رئیس انجمن پزشكان عمومی بی توجهی به این نكته را متوجه مدیریت ضعیف در جامعه دانسته و می گوید: «طبق مواد ،۳ ۲۹ و ۴۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هزینه بهداشت و سلامت مردم برعهده دولت گذاشته شده است. ولی متأسفانه سالهاست كه برخی متولیان سلامت كشور به دلیل مدیریت ضعیف، بخشی از بارهزینه های سلامت مردم را به عهده گروه دیگری از مردم كه همان پزشكان هستند گذاشته اند.
تضمین سلامت عمومی محور بسیاری از انتقادات اینگونه است. اینكه دولت با تقویت سیستم بیمه ها و افزایش سرانه بهداشتی گامی در جهت تضمین امنیت بهداشتی و كاهش هزینه های ناشی از وقوع بیماری خواهدبرداشت، نكته دقیقی است كه بسیاری از كارشناسان مسائل بهداشتی بارها و بارها بر آن تأكیدكرده و می كنند.اما نكته بااهمیت تر چگونگی جلوگیری از تجمع آلودگی یا نقاط آلوده در شهرها و محیط زندگی ما آدمهاست. دراین توجه بازگشت به نقطه صفر آسیب ها مدنظر قرارمی گیرد. آنجا كه ویروس ها و موجودات كوچك بیماری زا در پیوندی هماهنگ با همدیگر زیر برگه شكل گیری بیماری را امضاكرده و آن را روانه زندگی ما می كنند.در این نقطه ما هنوز به وجود پزشك نیاز نداریم.اینجا همان جایی است كه ضرورت بهداشت عمومی و توجه به آن در اولویت اول فعالیت های اجرایی قرارمی گیرد.اینجا عرصه عمومی است و هرگونه فعالیت در این عرصه به هماهنگی بین بخشی سازمان های مختلف نیاز دارد. دركنار این هماهنگی بحث آموزش و فرهنگ سازی نیز قرارمی گیرد. نمی توان با انداختن توپ به زمین وزارتخانه بهداشت از این وزارتخانه تضمین همه جور امنیتی را درحوزه بهداشت انتظارداشت.این همان نكته ای است كه چندی پیش در صحبت های وزیر سابق بهداشت، درمان و امورپزشكی انعكاس یافته بود. دكتر «مسعود پزشكیان» در روزی كه درجمع مدیران ارشد سازمان بیمه خدمات درمانی حاضرشده بود در اشاره به نقش وزارتخانه تحت مدیریت خویش درحوزه سلامت خطاب به منتقدان چنین گفت: وزارت بهداشت براساس گزارش دولت ۳۴۰میلیاردتومان كسری بودجه دارد و براساس گزارش مجلس ۱۰۰هزارنفر نیرو كم داریم و واقعاً با سیلی صورتمان را سرخ نگه داشته ایم و تلاش كردیم جواب مردم رابدهیم و نگذاریم مریض روی زمین بماند... اگر به دنبال ایده آل ها هستید، ۱۰ سال دیگر به آن می رسیم. زیرا نه خود ما ایده آل هستیم و نه پول و اعتبارات ما ایده آل است.این گفته های انتقادآمیز درحالی به زبان وزیر جاری می شد كه چندی قبل از آن مدیركل دفتر بهداشت و تغذیه آموزش و پرورش نیز با ذكر ارقامی چند بر كاستی ها از دریچه ای دیگر انگشت نهاده بود.«ریاض غیرتمند» گفته بود: در سطح كشور برای ۱۶ میلیون دانش آموز به ۲۱ هزار مربی بهداشت نیاز است تا به ازای هر ۷۵۰ دانش آموز یك مربی وجودداشته باشد.به گفته وی: ازنظر استاندارد جهانی به ازای هر ۷۵۰ دانش آموز یك مربی بهداشت و پرستار مدرسه نیاز است.این درحالی است كه: درحال حاضر ۴ هزار مربی بهداشت داریم و به ۱۷ هزار مربی بهداشت دیگر نیاز است. اما استخدام این تعداد مربی فراهم نیست و باید استخدام به تدریج صورت گیرد. به این كمبود نیرو و اعتبار می توان كمبودهای دیگری نیز افزود: یكی ازاین موارد فقدان تحقیقات مرتبط با سلامت جامعه است.
دكتر «حسین ملك افضلی» معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت دراین زمینه می گوید: سالانه ۸۰ میلیارددلار در دنیا صرف تحقیقات مرتبط با سلامت می شود كه عمده این اعتبارات توسط كشورهای پیشرفته و توسط بخش خصوصی انجام می شود.»درقالب چنین تحقیقاتی است كه می توان به چگونگی اجرا و آموزش فرهنگ سلامت و رعایت نكات بهداشتی در جامعه امیدوار بود.گسترش این فرهنگ در چارچوب راهبردی با نام امنیت بهداشتی برای جامعه امكانپذیر است. امنیت بهداشتی الگوها و درعین حال روش هایی را تجویزمی كند كه در قالب آن روش ها، می توان به تضمین سلامت جامعه فكركرد. هراس از گسترش بیماری های عجیب و غریب را درجامعه ازبین برد و شكلی از اعتماد در سایه امنیت را جایگزین آن ساخت.«دكتر علیرضا مرندی» درتوضیح این نكته چنین می گوید: در زمان حاضر درهمه كشورها به خصوص كشورهای پیشرفته سلامت، محور اساسی توسعه قرارگرفته است و در بسیاری از كشورها مثل انگلستان، كانادا و سوئد همه دستگاههای دولتی در حفظ سلامت آحاد مردم نقش دارند. به طوری كه از ۱۱ محور اصلی برنامه های توسعه این كشورها ۷مورد به مقوله سلامت مربوط است و ما به جای آنكه ۲۰ سال دیگر از آنها تقلیدكنیم باید ازهمین الآن وارد عمل شویم.وی می افزاید: اكنون با تغییرچهره بیماری ها و عوامل مرگ و میر از بیماری های واگیر به بیماری های مزمن و پررنگ شدن نقش حوادث و سوانح، تأمین سلامت مردم دیگر ازعهده وزارت بهداشت و درمان به تنهایی ساخته نیست و كل دولت باید در این زمینه مشاركت جدی و نهادینه داشته باشد.وی در توضیح بیشتر چنین می گوید: وزیر مسكن بایدبا تأمین سرپناه بهداشتی برای آحاد مردم نقش خود را در سلامت آنان ایفا كند، وزیر كشاورزی، وزیر بازرگانی، وزیر كشور و... همه در این زمینه نقش دارند. پول نقتی كه به وسیله آن كشور اداره می شود و درآمدهای مالیاتی كه از مردم اخذ می شود، دینی بر دوش مسؤولان گذاشته است و اگر مسؤولان دانشی را هم كسب كرده اند یا به جایی رسیده اند با پول مردم بوده است و مدیون مردم هستند.وی درپایان می گوید: نكته مهمی كه دراجرای برنامه ها وجوددارد این است كه برای اجرای برنامه های مربوط به حوزه سلامت مردم باید علاوه بر آگاهی دادن مردم نسبت به این برنامه، زمینه و توان اجرای آن را هم فراهم كنیم.جهان دیگر شده است. ما همانگونه كه بر افزایش روزهای زندگی خود می افزاییم درمعرض انواع آلودگی های محیطی نیز قرارمی گیریم. تلاش آدمی برای زنده ماندن دركنار گسترش هرروزه آلودگی های گوناگون زندگی انسان را درمعرض چالشی همیشگی قرارمی دهد. امنیت بهداشتی و لزوم توجه به پارامترهای این امنیت درعرصه عمومی زندگی بشر نكته ای پراهمیت و فراموش نشدنی است.
داوود پنهانی

منبع : روزنامه ایران