۱۰فروردین ۱۲۹۹ ـ وطندوستی از دیدگاه وثوق الدوله ! با خودکشی یک سرهنگ حاکمیت ملی ایران حفظ شد

دهم فروردین ۱۲۹۹ ( ۳۰ مارس ۱۹۲۰ ) وثوق الدوله مخالفان قرارداد ۹ اوت ۱۹۱۹ را که با انگلستان امضاء کرده بود مردمی خواند که معنای وطندوستی را نمی دانند و اشاره کرد که این قرارداد مورد حمایت و تایید وطندوستان است ! . این قرارداد که مجلس آن را نپذیرفته بود ایران را دربست تحت الحمایه انگلستان قرار می داد. در فصل امور نظامی ، این قرارداد مقرر می داشت که تسلیحات نظامی ایران باید به تصویب و صلاحدید انگلستان از هند تامین شود ، آموزش و ترفیع افسران ایرانی زیر نظر انگلیسی ها و عوامل هندی آنان صورت گیرد و امور مالی ارتش زیر نظر افسران انگلیسی باشد و....
هدف وثوق الدوله از اظهارات دهم فروردین خود این بود که عکس العمل خبر خودکشی سرهنگ فضل الله آق اولی را میان مردم کاهش دهد . سرهنگ آق اولی فرمانده ژاندارمری مرکز روز اول فروردین ماه به جای حضور در مراسم سلام نوروز که در کاخ گلستان بر پا می شد پس از نوشتن شرح مخالفت با قرارداد ۱۹۱۹ وثوق الدوله و دولت انگلستان در دفتر کار خود با شلیک گلوله حودکشی کرده بود و متن یادداشت او که به دست وثوق الدوله افتاده بود هرگز فاش نشد ، اما وی قبل از خودکشی خشم خود را از قرار داد وثوق الدوله با انگلستان با بسیاری ازهمکاران و دوستانش در میان گذاشته بود و گفته بود که تحت سرپرستی انگلستان قرار گرفتن ایران را با این تاریخ باعظمت تحمل نخواهد کرد. خشم او هنگامی به اوج رسید که اطلاع یافت دولت انگلستان گفته است که قرارداد قطعی و لازم الاجرا است و نیازی به تصویب آن در مجلس نیست. وی ساعتی پیش از خودکشی آگاه شده بود که انگلیسی ها گفته اند که درجه افسران ایران نباید از سرگردی و در موارد استثنایی از سرهنگی بالاتر رود.
خبر خودکشی سرهنگ آق اولی به علت تعطیلات نوروزی به موقع به گوش مردم نرسیده بود و وثوق الدوله با اظهارات دهم فروردین خود خواسته بود زهر قضیه را بگیرد و از خود دفاع کند ، اما موفق نشد و خبر خودکشی سرهنگ چنان تاثیری در جامعه ایران کرد که انگلیسی ها مصلحت کار را در آن دیدند که اجرای قرار داد را به تعویق اندازند . آنان سپس به راه دیگری متوسل شدند و آن طرح نقشه کودتا بود که ۱۱ ماه بعد عملی شد و ....

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز