اوباما در دو برداشت

این باور مخدوش که برخاسته از کمی تجربه سیاسی مفید، اندوخته تئوریک ناچیز و سستی ارزشی است در حوزه‌هایی از گیتی وجود دارد که ویژگی‌های فردی نامزدهای انتخاباتی در آمریکا نقش تعیین‌کننده در شکل‌دادن به سیاست خارجی این کشور خواهد داشت. در چارچوب این منطق است که به لحاظ تیرگی پوستی و نام غیرغربی، یکی از کاندیداها ارجح‌تر نگریسته می‌شود. امید این است که کاندیدای حزب دموکرات به پیروزی در چهار نوامبر رسیده و به کاخ سفید راه یابد. فردی که به کاخ سفید پای خواهد گذاشت با توجه به خطراتی که آمریکا را تهدید می‌کند به تدوین استراتژی خواهد پرداخت. خطراتی که این کشور را هدف قرار داده ناشی از جایگاهی است که آمریکا در صحنه جهانی از آن برخوردار است. تا زمانی‌که آمریکا موقعیت کنونی خود در قلمرو گیتی است می‌توان انتظار داشت که تهدیدات از کیفیت متداول برخوردار باشند.
بنابراین تا زمانی‌که ماهیت خطراتی که آمریکا با آنها روبه‌رو است تفاوتی نکرده است نباید انتظار دگرگونی در عملکرد بین‌المللی این کشور داشت. جدا از اینکه چه کسی به قدرت برسد، رئیس‌جمهور آینده آمریکا حفظ منافع حیاتی در خاورمیانه و آسیای مرکزی را سرلوحه سیاست خود قرار خواهد داد. کشور چین تا نزدیک به دو دهه آینده تلاش را بر بنیان نهادن زیرساخت‌های اقتصادی قرار داده است و به همین‌ روی بعید به نظر می‌رسد خواهان برهم زدن معادلات سیاسی در شرق آسیا و در درجه دوم در صحنه جهانی باشد. کشور روسیه فاقد اعتبار ارزشی در گستره گیتی و بی‌بهره از ابزار ضروری برای ایفای نقشی فراتر از قاره اروپا به شکلی کارآمد است. اتحادیه اروپا هم به دلایل پرواضح فاقد فرهنگ استراتژیک که برای ایفای نقش جهانی فراتر از مباحث اقتصادی است، ضروری به نظر می‌آید. پس این آمریکاست که تا زمان‌ «رسیدن» چین، نقش «ناظم جهانی» را همچنان ایفا خواهد کرد. باراک اوباما در صورت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری از نقطه‌نظر روشی این احتمال را نمایان ساخته است که ممکن است شیوه‌اش متفاوت با روش رئیس‌جمهور فعلی آمریکا باشد ولیکن از نقطه‌نظر «تصوری» همان عینک کنونی را استفاده خواهد کرد.
اما کشورهایی که امیدوار به تغییر «تصور» آمریکا نسبت به خود در صورت پیروزی باراک اوباما هستند بهتر است به دو نکته حیاتی توجه کنند. باراک اوباما پایگاه حزبی خود را در بین لیبرال‌های حزب دموکرات دارد و به همین روی در صورت ورود به کاخ سفید می‌بایستی نظرات و ارزش‌های جناح لیبرال را کاملا در اصولی که بر آنها در صحنه سیاست خارجی توجه خواهد داشت، ملحوظ کند. اوباما برخلاف بوش، به عنوان یک عضو جبهه لیبرال تاکید بر اشاعه دموکراسی نخواهد داشت بلکه او بر احترام به حقوق تاکید خواهد کرد. لیبرال‌هایی که در صورت پیروزی اوباما نقش تعیین‌کننده در سیاست‌ خارجی آمریکا خواهند داشت به شدت نگاه منفی به حضور ارزش‌های آسمانی به عنوان معیار حکومت‌ها در ارزیابی شهروندان خود و جهت‌دادن به سیاست‌ها نسبت به کشورهای دیگر دارند. البته پرواضح است که در رابطه با دوستان سعی در معتدل‌کردن آن خواهند داشت ولیکن در رابطه با کشورهایی که از نظر آنان در تعارض با منافع آمریکا قدم برمی‌دارند آن را به شکلی وسیع به صحنه خواهند آورد. با توجه به اینکه همتایان اروپایی آنان نیز در این مقوله به طور طبیعی گرایش به سوی طیف سیاسی چپ دارند، مخالف با راست کیشی‌مذهبی روش کلیدی در تامین منافع آمریکا خواهد بود.
پس باراک اوباما اشاعه حقوق را در تمامی شکل‌های آن و بالاخص حق مخالفت مذهبی را در سیاست‌ خارجی آمریکا وجاهت فراوان خواهد داد. از سوی دیگر برخلاف تصور بسیاری نفوذ اساسی دولت اسرائیل برخاسته از علاقه‌مندی و یا وابستگی فردی در کاخ سفید نیست، بلکه آنچه از نظر سیاسی حمایت از منافع اسرائیل را در آمریکا بسیار حیاتی ساخته، نقش کنگره آمریکاست. نفوذ اسرائیل در آمریکا برخاسته از جایگاه شامخ این کشور در بین اعضای کنگره است. برخلاف جمهوریخواهان، روسای جمهور دموکرات برای حفظ قدرت خود از طریق پپاده کردن سیاست‌های به‌شدت وابسته به نگاه مثبت کنگره هستند که در طول نیم‌‌قرن اخیر به استثنای سال‌های بسیار محدود اکثرا در کنترل دموکرات‌ها بوده است. باراک اوباما با توجه به اینکه فاقد اشتهار ملی است و به جهت اینکه در کارنامه خود کمتر اعتبار قانونگذاری دارد اگر پیروز شود با تفاوت بسیار ناچیزی با رقیب جمهوریخواه خود خواهد داشت، پیش از هر رئیس‌جمهوری در تاریخ مدرن آمریکا تابع و گوش به‌فرمان کنگره خواهد بود.
پس ریاست‌جمهوری باراک اوباما که در بخش‌هایی از جهان بسیاری خواهان آن هستند به معنای پررنگ‌تر شدن توجه به منافع اسرائیل به عنوان یک متحد استراتژیک در حیات دادن به اهداف آمریکا خواهد بود. بنابراین آنانی که به لحاظ درک سطحی و اینترنتی خود از سیاست‌ خارجی آمریکا و ناآشنایی به تاریخ سیاسی و فکری این کشور، پیروزی باراک اوباما را خواهان هستند به منفعت خود دست نخواهند یافت اگر خواست آنان تحقق یابد.

دکتر حسین دهشیار

منبع : روزنامه کارگزاران