فرآیند هضم غذا ( گوارش )

مقدمه
هر چیزی که وارد معده شما می شود با آنزیمهای درون معده مخلوط می گردد تا با اجزا ساده تری تجزیه شود . سپس این مخلوط از معده خارج شده و به روده ها می رود تا از آنجا , مواد غذایی تجزیه شده جذب جریان خون شوند . مواد غذایی تجزیه شده از طریق جریان خون به سرتاسر بدن می روند و در اختیار سلولهای بدن قرار می گیرند تا در آنها مصرف شده و یا ذخیره شوند . اجزا غذایی که جذب نمی شوند از بدن دفع می گردند ( از طریق مدفوع )
دستگاه گوارش
دستگاه گوارش شما که از دهان تا مقعد امتداد دارد , شبیه لوله ای است که حدود هفت متر طول دارد .
دهان و معده
از هنگامی که شما شروع به جویدن غذا می کنید , هضم غذا نیز شروع می گردد . از غدد بزاقی دهان , بزاق ترشح می شود که در هنگام جویدن غذا , با آن ترکیب می شود تا بلع غذا را آسانتر نماید . بزاق حاوی آنزیمی به نامآمیلاز ( Amylase ) می باشد که باعث تجزیه غذاهای کربوهیدراتی نشاسته ای به قند های ساده تر می شود که بتوانند جذب بدن شوند . آنزیم آمیلاز فقط می تواند در یک محیط قلیایی عمل نماید.وقتی که غذا بلعیده می شود , از طریق مری پایین آمده و به سمت معده می رود . در محل ورود و خروج معده , عضلات حلقوی وجود دارند که به آنها اصطلاحا "اسفنکتر"( sphincter ) گفته می شود و به عنوان دریچه عمل می کنند . وقتی غذا به معده می رسد , دریچه یا اسفنکتر بالایی معده باز شده و اجازه می دهد که غذا وارد معده شود . سپس این دریچه بسته می شود تا غذا و شیره گوارشی در معده نگهداری شوند . اگر این اسفنکتر خراب شود ویا نشتی داشته باشد , شیره گوارشی که حاوی اسید معده نیز می باشد , به سمت بالا رفته و وارد مری می گردد . وقتی چنین اتفاقی افتاد , شما احساس سوزش سر معده خواهید کرد ( ترش کردن ) , زیرا اسید معده شما باعث تحریک مری شما می گردد .شیره گوارشی از غدد بسیار کوچکی که در دیواره معده قرار دارند , ترشح می شود و با غذا مخلوط می گردد . این شیره گوارشی حاوی مواد شیمیایی است که باعث تجزیه غذا ها می شود تا بتوان از آنها استفاده نمود . دو تا از این مواد شیمیایی عبارتند از :
آنزیم پروتئاز( که باعث تجزیه پروتئین ها می شود ) و
اسید هیدروکلریک ( که باعث نابودی اکثر باکتریها و میکروبهایی که در غذا وجود دارند می شود و نیز ایجاد یک محیط اسیدی در معده میکند تا آنزیم پروتئاز بتواند عمل خود را انجام دهد ) تنها ماده ای که با این روند هضم غذا ارتباطی ندارد , الکل می باشد که بطور مستقیم از طریق دیواره معده جذب جریان خون می شود . معده شما به عنوان یک محفظه نگهداری غذا عمل می کند . غذا در معده به صورت نیمه مایع در می آید و به مدت دو الی چهار ساعت در آن باقی می ماند . سپس از طریق دریچه یا اسفنکتر تحتانی معده , وارد روده کوچک می شود.
روده کوچک
روده کوچک , طولانی ترین قسمت دستگاه گوارش شما می باشد که ۵ یا ۶ متر طول دارد . از آنجایی که قطر این روده , باریک می باشد و فقط ۲ تا ۴ سانتیمتر قطر دارد , به آن روده کوچک یا روده باریک گفته می شود ( در مقایسه با روده بزرگ که قطر آن ۶ سانتیمتر می باشد ) روده کوچک شما دارای سه قسمت می باشد . اولین قسمت روده کوچک که درست بعد از معده قرار دارد را اصطلاحا "
اثنی عشر " یا دوازدهه ویا "دئودنوم " ( Duodenum ) می نامند , که کوتاهترین قسمت روده کوچک می باشد .دو قسمت دیگر روده کوچک که بعد از اثنی عشر قرار دارند به ترتیب عبارتند از ژژنم ( Jejunum ) و ایلئوم ( Ileum ) که به روده بزرگ متصل می گردد . وقتی غذا از معده وارد اثنی عشر می شود , به علت مخلوط بودن با اسید معده , هنوز اسیدی می باشد . در محل اثنی عشر , یک شیره گوارشی قلیایی به این غذا اضافه می گردد تا حالت اسیدی آن را خنثی نماید . این شیره گوارشی از عضوی که در قسمت زیر معده قرار دارد و به آن اصطلاحا "
لوزالمعده " یا "پانکراس" ( Pancreas ) گفته می شود ترشح می گردد , که حاوی آنزیمهایی است که باعث ادامه هضم غذا می شود . صفرا نیز در همین محل به غذا اضافه می گردد صفرا مایعی سبز رنگ است که در کبد شما ساخته می شود و سپس از کبد به کیسه صفرا وارد می گردد تا در آنجا ذخیره شود . این صفرا به حل شدن مواد غذایی چرب کمک می نماید. وقتی که شیره گوارشی وظیفه خود را انجام داد , مواد غذایی اصلی به اجزا ساده تر خود تجزیه می شوند که عبارتند از :
* پروتئین ها به آمینو اسیده ها تجزه می شوند
* کربو هیدراتها به گلوکز و سایر قندهای ساده تر تبدیل می شوند
* چربی ها به اسید های چرب و گلیسرول تجزیه می گردند
در قسمتهای پایین تر روده کوچک ( یعنی در ژژنوم و ایلئوم ) , محصولات نهایی غذای هضم شده از طریق دیواره روده کوچک به جریان خون جذب می گردند . بر اثر انقباضات موجی شکل عضلات دیواره روده ها , غذا در طول روده حرکت کرده وبه جلو می رود . این حرکت را اصطلاحا "
پریستا لسیس " ( peristalsis ) می نامند . دیواره روده ها صاف نمی باشد بلکه دارای میلیونها برجستگی انگشت مانند به نام "
پرز" (Villi)
می باشد . این پرزها باعث می شود که سطح وسیعی در روده های شما ایجاد شود تا جذب غذاها بهتر صورت گیرد . ویتامین های محلول در آب و مواد معدنی در این مرحله , جذب جریان خون میشوند.
وقتی که مواد غذایی جذب جریان خون شد , باقی مانده غذایی که هضم نشده است وارد روده بزرگ می گردد بدن شما می تواند بعضی از مواد غذایی , مثل آنهایی که ایجاد انرژی می کنند و بعضی از ویتامینها و مواد معدنی را ذخیره نماید . اضافی مواد غذایی که بدن نمی تواند آنها را ذخیره نماید از طریق مدفوع از بدن خارج می گردد .
روده بزرگ
روده بزرگ شامل
کولون (Colon ) ,
راست روده ( Rectum ) و
مقعد می باشد . طول روده بزرگ حدود یک متر است . آبی که برای هضم غذاها مورد استفاده قرار گرفت بود در روده بزرگ باز جذب می شود و باعث می شود که مدفوع بدون آب و خشک ایجاد شود .
هنگامی که مدفوع به راست روده می رسد , بر اثر انقباضات واکنشی که در راست روده ایجاد می شود و عضلات دریچه یا اسفنکتر مقعده را شل می نماید , احساس دفع مدفوع به شخص دست می دهد . اسفنکتر های مقعد , عضلات حلقوی شکلی می باشند که کنترل باز شدن و بسته شدن مقعد را در اختیار دارند.
معمولا حدود یک تا سه روز طول می کشد که غذا از دهان تا مقعد برسد . بعضی از افراد روزی دو یا سه بار مدفوع می کنند , د رحالیکه سایرین روزی یک بار و بعضی ها نیز هردو یا سه روز یک بار مدفوع می کننی که تمام این موارد , طبیعی هستند .

منبع : پایگاه الکترونیکی خدمات پزشکی ایران