جغرافیای طبیعی اقلیم استان ، استان گلستان

شكل ناهمواری‌های استان گلستان به گونه‌ای است كه به روشنی می‌توان آن‌ها را به دو قسمت جلگه‌ای و كوهستانی تقسیم كرد. امتداد و جهت رشته كوه‌های البرز،‌ به صورت دیواری مرتفع در مسافتی طولانی، خط ساحلی و جلگه‌های كناره‌ای دریای خزر را محصور كرده است، بدین علت، تقریباً در سراسر استان شیب زمین از ارتفاعات به سوی جلگه و دریای خزر (از شمال به جنوب به سوی سواحل جنوبی و از شرق به غرب به سوی سواحل شرقی دریا) كاهش می‌یابد. در محل تلاقی جلگه و كوهپایه‌های شمالی البرز، به علت شدت فرسایش و تراكم آبرفت، قسمتی از ناهمواری‌های قدیمی به وسیله رسوبات جدیدتر پوشیده شده و تنها در بعضی نقاط به صورت تپه ظاهر شده‌اند. در قسمت‌های پائین دست جلگه‌ای سواحل جنوبی و شرقی دریای خزر، تپه‌های ماسه‌ای ساحلی تحت تأثیر نسیم دریا و بادهای محلی، تشكیل شده و سدی طبیعی و كم ارتفاع بین دریا و جلگه پدید آورده‌اند. پدیده تشكیل تپه‌های ماسه‌ای در حال حاضر فقط در سواحل جنوبی خزر انجام می‌شود، در حالی كه در سواحل شرقی، ( از بندر تركمن تا ارتفاعات غربی خراسان) در سطح جلگه، تپه‌های ماسه‌ای سخت و تثبیت شده‌ای وجود دارند كه در گذشته‌های دور تشكیل شده‌اند. همچنین در قسمت جلگه‌های استان گلستان رسوبات ضخیم لُسی به صورت تپه ماهور نسبتاً مرتفع در آمده‌اند. حداكثر گسترش غربی این رسوبات به شهرستان‌های بهشهر و نكا در استان مازندران محدود است.
رشته كوه‌های البرز كه بر اثر كوهزای آلپی دوره‌ ترشیاری تشكیل شده است، در طول بیش از 750 كیلومتر، جلگه‌های ساحلی استان مازندران و استان گلستان را از قسمت داخلی ایران جدا نموده است. نیمه شرقی البرز، بین دره رود بابل تا دره خوش ییلاق (مسیر رود نوده كه شاخه‌ای از رود گرگان است) قرار دارد و به تدریج در جهت شمال شرق از ارتفاع آن‌ها كاسته می‌شود. رشته جنوبی، شامل كوه‌های «ابركوه» است كه بلندترین نقطه آن در «قله شاوار» به 3945 متر می‌رسد. رشته شمالی، «شاهكوه» نام دارد كه به صورت دیواری در مقابل جلگه‌ گرگان قرار دارد و ارتفاع آن در قله پیرگردكوه حدود 3204 متر است. دنباله البرز شرقی به تدریج در شرق و شمال شرقی استان به كوه‌های آلاداغ و به قسمت‌های غربی كپه داغ متصل است.
در حوالی جنگل گلستان كوه‌های نسبتاً مرتفعی از جمله كوه نارچی به ارتفاع 2400 متر، و در شمال و شمال شرقی رشته‌كوه‌های كم ارتفاعی مانند گلی داغ (كمتر از 1000 متر) و نارلی داغ تا نوار مرزی تركمنستان پراكنده‌اند كه به وسیله شاخه‌های رود گرگان و اترك به شدت بریده شده‌اند.
در پیدایش و گسترش جلگه‌های ساحلی استان گلستان، عواملی از قبیل میزان آب و وسعت حوضه رودها، شیب بستر رودها، مقاومت سنگ‌ها و عمق دریا مؤثر بوده‌اند. این عوامل در هر نقطه، با توجه به شرایط محلی، به نسبت‌های مختلفی با هم تركیب شده و توجیه‌كننده ویژگی‌ها و تفاوت‌های محلی و ناحیه‌ای جلگه ساحلی هستند.
استان گلستان، با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، تحت تأثیر عرض جغرافیایی، ارتفاع و امتداد رشته كوه‌های البرز، ارتفاع سطح زمین، دوری و نزدیكی به دریا، بیابان‌های جنوبی تركمنستان، وزش بادهای محلی و ناحیه‌ای و پوشش متراكم جنگلی قرار می‌گیرد. بدین جهت، با این كه وسعت كمی دارد و برخلاف عموم كه آب و هوای آن را در كل معتدل می‌دانند، آب و هوای گوناگونی دارد.
شمال شرق استان، به ویژه در شرق دریای خزر و حدفاصل گرگان رود تا مرز تركمنستان، به علت دوری از اثرات دریای خزر، كاهش ارتفاعات البرز شرقی، وسیع بودن جلگه ساحلی و نزدیكی به بیابان‌های قره قوم و قزل قوم در جمهوری‌های آسیای میانه، تغییرات محسوسی در آب و هوای معتدل مرطوب خزری (خزری شرقی) پدید می‌‌آید و شرایط خشكی و گرمای هوا تشدید می‌شود و رفته رفته به اقلیم نیمه خشك (نیمه بیابانی) تبدیل می‌شود و میزان بارندگی سالانه كاهش می‌یابد. همچنین به علت كاهش رطوبت هوا، دامنه گرما افزایش می‌یابد و اختلاف شدیدی بین دمای شب و روز و دمای سردترین و گرم‌ترین ماه‌های سال به وجود می‌‌آید كه مشخصه اصلی آن، تابستان‌های گرم و خشك طولانی (5 تا 6 ماه) و زمستان‌های نسبتاً سرد و بارانی است. به علت پیشروی توده هوای سردسیری، تعداد روزهای یخبندان آن نیز بیشتر است، ولی ریزش برف به ندرت اتفاق می‌افتد. به علت نزدیكی به ارتفاعات شرقی، از جمله شهرهای كلاله و مینودشت، تغییرات دیگری در آب و هوای استان ایجاد می‌شود و با افزایش باران و اعتدال دما، شرایطی مشابه آب و هوای معتدل مرطوب خزری پدید می‌آید.