فراموشکاران بزرگ

ایران دارای جمعیتی حدود هفتاد و چهار میلیون نفر است. سالمندی در این کشور رو به افزایش است و سالمندان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر قرار دارند.
طبق آمارهای جهانی حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد بالای ۶۵ سال کشورمان به نوعی تحت تأثیر این بیماری هستند و برآورد می‌شود که در حدود ۲۰۰هزار نفر از سالمندان کشور مبتلا به آلزایمر باشند که شمار مبتلایان طی ۲۰ سال آینده به دو برابر خواهد رسید.
● برخورد با بیمار
باید توجه داشت که سبک زندگی یک بیمار مبتلا به آلزایمر به طور کلی تغییر یافته و توانایی‌های روحی، روانی، احساسی، رفتاری و جسمی او همه تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. او ممکن است فراموش کند که در یک زمان چه کاری انجام داده یا می‌دهد. ممکن است آشفته و بی‌قرار باشد و نتواند درست یا نادرست بودن خطایی را که مرتکب شده تشخیص دهد.
● بیماری آلزایمر چیست؟
رفتارهای شخص و نوع زندگی‌اش در نتیجه آسیب‌دیدگی سلول‌های مغزی عوض می‌شود. او از لحاظ روحی، احساسات، رفتار و توانایی‌های جسمی تغییراتی می‌کند که البته در افراد مختلف متفاوت است در نتیجه پیش‌بینی علائم و نشانه‌های این بیماری در افراد مختلف به علت یکسان نبودن سرعت و روند پیشرفت، بسیار مشکل است.
● توانایی‌های مغزی و روانی
بیماری آلزایمر بر توانایی‌هایی مثل درک کردن، فکر کردن، به یادآوردن و گفتگو کردن فرد اثر می‌گذارد و ممکن است فرد مبتلا از انجام ساده‌ترین کارها هم ناتوان شود، اما مهم‌ترین علامت این بیماری اختلال حافظه است. فرد ممکن است آدرس منزل خود را در راه برگشت به منزل گم کند. حتی به یادآوردن نام مردم هم برایش مشکل می‌شود و ممکن است توانایی درک زمان، مکان و لغات را از دست بدهد. اگرچه هنوز دارای توانایی شنیدن است و متوجه احساسات و نوازش کردن هم می‌شود. شخص مبتلا ممکن است در کنترل خلق و هیجانات خود دچار مشکل شود. امکان دارد لحظه‌ای غمگین و لحظه دیگر عصبانی باشد. او ممکن است بی‌دلیل بخندد و یا نگرانی‌های بی‌مورد داشته باشد، حتی اگر موضوع بسیار کوچک باشد.
ممکن است به مردم اطرافش مشکوک باشد. البته این احساسات و حالات می‌تواند با سرعت و اشکال مختلف تغییر کند که همین موضوع تشخیص علت رفتارهای بیمار را مشکل می‌سازد. رفتارهایی مثل سرگردانی، قدم زدن‌های بی‌هدف، انجام اعمال تکراری، پنهان کردن اشیاء مختلف یا جستجوهای دائمی و درآوردن لباس از مشکلاتی است که در این بیماران زیاد دیده می‌شود. باید دانست این رفتارها عمدی نیستند و دلیل آن وجود این بیماری است.
● توانایی‌های جسمی
به علت تغییرات در مغز، بیماران مبتلا به آلزایمر دچار کاهش توانایی‌های جسمی و حرکتی می‌شوند.
● چه کسی مبتلا به آلزایمر می‌شود؟
بیماری آلزایمر محدود به جنسیت، قومیت و یا چگونگی وضع اقتصادی نیست. بزرگترین فاکتوری که خطر ابتلا را بالا می‌برد، دوره سالمندی و بالارفتن سن است. البته نمی‌توان گفت بیماری آلزایمر قسمتی از روند پیری است ولی امکان ابتلا در میان اشخاص بالای ۶۵ سال بیشتر است. هرچند در سنین ۴۰ و ۵۰ سالگی نیز این بیماری مشاهده شده که البته این موضوع شیوع کمی دارد. مشخصات ظاهری آشکاری وجود ندارد که بتوان به سادگی یک شخص مبتلا به بیماری آلزایمر را شناخت، اگرچه مجموعه‌ای از علائم می‌توانند در این افراد مشاهده شوند. علامت و رفتار در هر بیمار مبتلا ممکن است مخصوص خود او باشد مثل بی‌قراری، درک نکردن موقعیت‌های رایج و ناتوانی در درک مسائل واضح و روشن، مثل نام و آدرس، اینکه کجا هست یا کجا می‌خواهد برود. برای او ساعت و گذشتن زمان و یا اینکه چه مدت در خانه بوده معنایی ندارد. امکان دارد مکرراً بگوید شما که هستید و چه می‌خواهید؟ گاهی خوشحال و ساکت است و گاهی وحشت‌زده، عصبانی، آشفته و در حال گریه. به سئوالات ساده پاسخ‌های بی‌مورد می‌دهد یا اصلاً پاسخ نمی‌دهد.
● لباس پوشیدن‌های نامتناسب
بیمار ممکن است در فصل تابستان روی هم لباس بپوشد و در زمستان با وجود سردی هوا همه لباس‌هایش را درآورد.
● موقعیت‌های مشترک
بیماری آلزایمر شما را با شرایط و رفتارهای متفاوتی روبرو می‌سازد که بعضی از این موارد میان بیماران مشترک است مثل به وجودآوردن حوادث و تصادفات توسط خود بیمار، تشخیص ندادن موقعیت‌های خطرناک و ناتوانی در قضاوت و تشخیص به موقع که رانندگی را برای بیمار مبتلا خطرساز می‌کند، حتی اگر شخص هنوز توانایی‌های جسمی خود را داشته باشد.
● گم شدن و سرگردانی
سرگرانی و ناتوانی در تشخیص مکان و زمان، به طور مکرر در بیماران ظهور می‌کند، در حالی که بیماران از رفتار خود آگاه نیستند. سرگردانی ممکن است در هر ساعتی از روز یا شب رخ دهد و باعث گم شدن بیمار حتی در حیاط منزل خود شود. این افراد هنگامی که متوجه می‌شوند گم شده‌اند، به شدت می‌ترسند و این ترس و هراس به طور مداوم افزایش می‌یابد و همین موضوع پریشان حالی آنها را بیشتر می‌کند.
● تهمت زدن و دروغ گفتن
مبتلا شدن به آلزایمر و در نتیجه از دست دادن حافظه باعث می‌شود که فرد مبتلا نسبت به جهانی که درآن زندگی می‌کند، بی‌اعتماد شود. او حتی به اطرافیان نزدیکش بدبین می‌شود. در نتیجه ممکن است به آنها مشکوک شده و تهمت دزدی، بدرفتاری یا رفتارهای نامناسب دیگر به آنها بزند.
● رفتارهای نامناسب در عموم
آشفتگی و از دست دادن حافظه باعث ظهور حرکاتی نامناسب و بی‌مورد در میان انظار می‌شود و فرد بیمار توانایی درک نامناسب بودن رفتارش را ندارد. مثل: درآوردن کامل لباس در ملاء عام که این مورد زیاد پیش می‌آید.
● فراموشی در پرداخت وجه به هنگام خرید
بیمار مبتلا به آلزایمر ممکن است فراموش کند که آیا برای خرید اقلام پولی پرداخت کرده یا نه. در نتیجه پیشرفت بیماری، شخص تجربیات و قدرت گفتگو را نیز از دست خواهد داد. همچنین ممکن است حداقل توانایی خود را برای صحبت کردن از دست دهد.
شاید شما بتوانید راهکارهایی برای گفتگو با یک بیمار مبتلا به آلزایمر پیدا کنید تا هنگام روبرو شدن با او دچار مشکل نشوید.
● معرفی خود
هنگام معرفی خود به یک بیمار مبتلا به آلزایمر ممکن است مجبور شوید بارها اطلاعاتی که به او می‌دهید و یا توضیح اینکه چرا آنجا هستید را تکرار کنید.
● برقرار کردن آرامش و سکوت
اگر با شخصی مواجه شدید که پریشان حال و ناراحت است، با آرامش می‌توانید به او کمک کنید تا آرام بگیرد.
آگاه باشید که حالت ظاهری شما ممکن است باعث دلواپسی و نگرانی بیمار شود. مثلاً نشستن در کنار او و لبخند زدن کمک می‌کند که او احساس راحتی کند.
● کاستن حواس پرتی
فعالیت‌ها و سروصداهای محیط ممکن است فرد را در تمرکز حواس دچار مشکل سازد. برای بیمار مبتلا به آلزایمر به دلیل کاهش ظرفیت در توجه و دقت، جمع کردن حواس مشکل است. بنابراین شلوغی، ترافیک، و سایر وسائل پرسروصدا او را با مشکل روبرو می‌کند.
● برقراری ارتباط
با بیمار رودررو صحبت کنید، هنگام صحبت مستقیماً به صورتش نگاه کنید و به آرامی حرکت کنید؛ چرا که حرکات ناگهانی باعث وحشت زدگی او می‌شود.
● قابل فهم و آرام صحبت کنید
هنگام صحبت کردن، جملات را یک به یک ارائه بدهید، بعد زمان لازم را به او بدهید تا یک جمله را درک کند، سپس جمله بعدی را بگویید.
● پرسش وپاسخ ساده و کوتاه
سئوالهای ساده‌ای که با پاسخ بلی یا خیر باشند، موفق تر از سئوالاتی با پاسخ‌های طولانی هستند. به عنوان مثال پاسخ به سئوال: «شما این خیابان را می‌شناسید؟» آسان‌تر از پاسخ دادن به سئوال «شما کجا زندگی می‌کنید؟» است.
البته باید توجه داشت که باید برای دریافت پاسخ لازم فرصتی کافی به بیمار داده شود زیرا جمع کردن حواس و افکار برای بیمار وقت‌گیر است.
● حرکات لازم برای درک لغات
اگر لازم دانستید که شخص کاری انجام دهد با نشان دادن حرکات مربوط(پانتومیم) با او گفتگو کنید. در صورت نیاز به عنوان مثال اگر از او می‌خواهید که بنشیند، به صندلی اشاره کنید. البته اگر کنار او نیز بنشینید کمک بزرگی کرده‌اید.
● به حرفهایش با دقت گوش کنید
در گوش کردن به آنچه سعی دارد بگوید، دقت و حوصله به خرج دهید. با لحن صدایتان به او نشان دهید که حمایتش می‌کنید. البته ممکن است متوجه هیچ یک از کلماتی که می‌گوید، نشوید ولی امکان دارد بتوانید احساسش را مثل وحشت یا عصبانیت تشخیص دهید. بهتر است وانمود کنید احساسش را درک کرده‌اید.
● صبور باشید
نباید انتظار داشت که شخص مبتلا به بیماری آلزایمر رفتارهای منطقی داشته باشد، به همین دلیل ممکن است در رسیدن به اهدافتان احساس ناامیدی کنید. بهتر است صبور بوده، آرامش خود را حفظ کنید و او را در کوشش برای گفتگو با خودتان تشویق کنید.
● آنچه با اشاره لفظی می‌توان خواست
نباید تأکید کنیم که شخص نیازهایش را به طور کلامی بیان کند، زیرا ممکن است توانایی کامل بیان با کلمات را نداشته باشد. گاهی با حرکات و رفتار، نیازهایش را به شما می‌گوید.
● برنامه‌های دیگر
اگر به نظر رسید که بیمار مبتلا دلواپسی دارد و تحت فشار است، با او صحبت کنید. از موارد خوشایند، آشنا و دلپذیر یا شبیه به آنها برایش بگوئید تا احساس ایمنی و آسودگی به او دست دهد یک جمله خوشایند یا یک شوخی، کمکی است در تسکین بیمار و هرگونه استرسی که احساس می‌کند.
● ثبت اطلاعات
کسانی که در خانواده بیمار مبتلا به آلزایمر دارند و نگران خروج از منزل و گم شدن وی هستند، باید اطلاعات لازم و سابقه بیماری او را قبلاً به اطلاع پلیس یا انجمن آلزایمر ایران برسانند.
اطلاعات مربوط به چگونگی عملکرد ثبت عبارت‌اند از: نام، آدرس، اطلاعات مهم پزشکی در مورد بیمار (مثل سابقه بیمار و نام داروهای مصرفی)، دفعات گم شدن یا محل‌هایی که احتمال سرگردان شدن شخص می‌رود و شماره تماس. هنگامی که نام بیمار ثبت شد، خانواده وی می‌توانند با پلیس محلی تماس بگیرند تا پلیس به راحتی او را به منزل بازگرداند.
● چگونگی شناسایی شخص ثبت شده
هر فرد ثبت نام شده دستبندی به نام «دستبند شناسایی یا هویت» تحویل می‌گیرد و کلمه بیماری آلزایمر (فراموشکار) همانند شماره ثبت فرد که در دستبند حک شده مشخص خواهد بود. این شماره پیوند به بانک اطلاعاتی انجمن آلزایمر است.
● چگونگی دسترسی به اطلاعات
اطلاعات مربوط به بیماران به سادگی به وسیله بانک اطلاعاتی برای پرسنل انجمن آلزایمر قابل دسترسی است. این بانک همه اطلاعات کلیدی در مورد فرد ثبت شده را که توسط خانواده‌اش به دست آمده به وسیله نام و یا شماره ثبت شخص جستجو می‌کند.
▪ هشدار!
وقوع حادثه برای بیمار، ضربه‌ای برای او و خانواده اش است. بیمار ممکن است هنگام بدحالی و پریشانی حتی اعضای خانواده‌اش را که با او در یک خانه زندگی می‌کنند، نشناسد. در چنین مواقعی اطرافیان بیمار ممکن است شدیداً با تنش مواجه شوند و بترسند.

منبع : روزنامه اطلاعات