چهارشنبه, ۲۲ اسفند, ۱۴۰۳ / 12 March, 2025
مجله ویستا
اینترنت؛ ۲۰سال پس ازتولد

تیم برنرز لی، محقق انگلیسی، در سال ۱۹۸۹ تصمیم به راهاندازی سامانهای گرفت که با استفاده از آن بتوان همکاری محققان مرکز تحقیقات هستهای اروپا در ژنو (Cern) را بهبود ببخشد. او برنامه خود را زیر عنوان «مدیریت اطلاعات: یک پیشنهاد» در روز ۱۳ مارس ۱۹۸۹ ارائه داد. پروژهای که در ابتدا تنها هدفش هماهنگی همکاری گروهی کوچک در یک مرکز تحقیقاتی بود. رئیس برنرز لی، با اندکی تردید، دستور انجام پروژهای را داد که متنهای «هایپر» محور آن بودند و اطلاعات را با نظمی خاص در یک شبکه به هم ارتباط میداد و اینگونه بود که اینترنت متولد شد.
برنرزلی همزمان «زبان علامتگذاری متنهای هایپر» (HTML) و ابزار انتقال اطلاعات در شبکه، یعنی «پروتکل تراکنش متن هایپر» (HTTP) را نیز ارائه کرد که هنوز هم از آنها برای تنظیم این متنها استفاده میکنند. اینترنت هم مانند تمام کشفهای خارقالعادهای که در ابتدا کسی علاقهای به آنها نشان نمیدهد، شبکه جهانی وب نیز در آغاز نظر کسی را جلب نکرد و تنها در حوزه توجه محققان باقی ماند. تازه در سال ۱۹۹۱ بود که برخی دانشگاهها برای نخستین بار با هدف مبادله دانستهها و تحقیقات خود، شبکههای رایانهای را راهاندازی کردند که بر اساس اصل تبادل اطلاعات برنزلی کار میکردند. اگر مارک اندرسن در سال ۱۹۹۳ نخستین جستوجوگر اینترنتی، یعنی موزائیک را اختراع نمیکرد، شاید اینترنت هیچگاه از محافل دانشگاهی خارج نمیشد و در میان مردم عادی رواج نمییافت. این آغاز موفقیت بود. اندرسن شرکت «نت اسکیپ» را پایهگذاری کرد و «Navigator»، جستوجوگر این شرکت، دروازه شبکهای شد که میلیونها نفر به سمت آن هجوم آوردند.
روز به روز به طرفداران این شبکه افزوده شد، اما در میانههای دهه ۱۹۹۰ میلادی بود که انفجار رخ داد. در ژوئیه ۱۹۹۵ جف بیزوس فروشگاه اینترنتی «آمازون» را پایه نهاد، در سپتامبر همان سال، پیِیر امیدیار ایرانیتبار، مرکز خرید اینترنتی «Ebay» را پایه نهاد. یاهو (Yahoo) نیز در سال ۱۹۹۵ متولد شد.
جری یانگ و دیوید فیلو، پایهگذاران یاهو، میلیونها صفحه اینترنتی را که بهصورت تصاعدی بر تعدادشان افزوده میشد، دستهبندی کردند تا کاربران هدفمندتر جستوجو کنند. این روند سعودی ادامه داشت تا غولی مانند گوگل از راه برسد و هماکنون حدود ۵/۱ میلیارد نفر کاربر اینترنت در دنیا وجود داشته باشد و دیگر زندگی آنها به گونهای با اینترنت وفق گرفته که بدون آن نمیتوانند زندگی کنند. در این صفحه اینفوگرافی نگاهی داریم به وضعیت کنونی اینترنت در دنیا و چگونگی عملکرد آن تا بیشتر با نرخ رشد خارقالعاده این فناوری آشنا شوید.
در جولای ۲۰۰۸ ، موتور جست و جوی Cuil به کاربران معرفی شد که ادعای بزرگترین بودن را داشت. این موتور جست و جو اعلام کرد که بیش از ۱۲۰ میلیون صفحه وب را فهرست کرده است. اما هنوز این موتور جست و جو کارش را شروع نکرده بود که گوگلیها گفتند فهرست آنها به
یک تریلیون صفحه رسیده است! این ارقام در حالی اعلام میشود که بعضی عقیده دارند، فهرست صفحات موجود در وب بیش از اینهاست و احتمال اینکه بسیاری از صفحات توسط گوگل و Cuil فهرست نشده باشند وجود دارد. اینترنت حتی از آنچه که هست بزرگتر میشود. گوگلیها میگویند هر روز میلیاردها صفحه جدید در اینترنت ایجاد میشود و در لحظاتی که شما برای خواندن این گزارش زمان صرف میکنید احتمالا ۷۰۰ هزار صفحه جدید متولد شدهاند.
● آمریکا از همه برابرتر است!
اختیاردار اینترنت کیست؟ پاسخ رسمی و معمول چنین سوالی این است: هیچ کس. اما این تنها نیمی از واقعیت است. اگر همه در فضای آنلاین با هم برابرند، باید گفت که ایالات متحده از همه برابرتر است! البته توضیح این مطلب دشوار است زیرا اینترنت مجموعهای از پروتکلهاست که کامپیوترها از طریق آن و از طریق سرورهای بیشمار و کابلها به هم متصل میشوند که البته بخش عمدهای از آنها نیز در دستان بخش خصوصی است.
اما از لحاظ تاثیرگذاری، تعادل در قدرت حاکم بر اینترنت از طریق آیکان (ICANN) که مقر آن در کالیفرنیا است تامین میشود! آیکان یک سازمان غیرانتفاعی است که قانونگذاری در حوزه نامهای دامنهای چون .com و .org را بر عهده دارد. از آنجا که وضعیت موجود نامهای دامنه و دیگر حواشی از سوی آیکان به وزارت اقتصاد آمریکا گزارش میشود، بنابراین دولت آمریکا به طور مستقیم بر اینترنت نظارت دارد. تا کنون بارها چین، روسیه و کشورهای اروپایی به شرایط حاکم بر اینترنت اعتراض و ابراز نگرانی کردهاند.
هر کشوری که بخواهد تغییری در نامهای دامنه یا پسوندهای اینترنتی خود بدهد، باید درخواستش را به آیکان اعلام کند. در این جریان، گزارش آیکان به وزارت اقتصاد میرود و در فرآیند اداری این موضوع، در واقع آمریکاست که تصمیم میگیرد چه کسی در اینترنت باشد و چه کسی نباشد.
البته قرار است این شرایط ناخوشایند در سپتامبر ۲۰۰۹ به بحث گذاشته شود تا در نهایت تکلیف حاکمیت بر فضای وب برای همه روشن شود.
کابلهای زیردریایی همچنان بزرگترین وسایل ارتباط انتقال داده میان کشورها و اتصالات اینترنتی هستند به گونهای که ارتباطات ماهوارهای سهم بسیار ناچیزی در قبال این کابلها دارند. این کابلهای گرانقیمت در اعماق اقیانوسها و دریاها تعبیه میشوند و بعضاً دیده شده که به دلایل خاصی مانند برخورد کشتیها با آنها دچار مشکل شدهاند. در شکل سمت چپ تمامی این کابلها که ارتباطات اینترنتی دنیا را در کمتر از کسری از ثانیه فراهم میآورند نشان داده شده و در نمودار پایین هم میزان ظرفیت انتقال داده این کابلها (به تریلون بایت در ثانیه) را مشاهده میکنید.
▪ جواد نصرتی:
اینترنت پدیدهای است که زندگی بدون آن برای بسیاری از انسانها، غیرقابل تحمل و حتی غیرممکن است. همه ما با اینترنت سر و کار داریم اما اینترنت چگونه کار میکند؟ چه اجزایی دارد و مهمتر اینکه به چه کسی تعلق دارد؟ به سروری که از طریق آن وارد دنیای مجازی وب میشویم یا به ما که کاربران آن هستیم؟در واقع هیچکدام چون اینترنت نه به ما که به هیچ کس دیگری تعلق ندارد. اینترنت مجموعهای جهانی از شبکههای بزرگ و کوچک است که به هم پیوستهاند و نام اینترنت (شبکههای درهمتنیده) از همین مجموعه گرفته شده است. اینترنت کارش را سال ۱۹۶۹ با چهار هسته یا سیستم کامپیوتری میزبان شروع کرد اما امروز میلیونها مورد از آنها در سراسر جهان وجود دارد. البته اینکه گفته میشود اینترنت صاحب ندارد بدان معنا نیست که هیچ کس بر آن نظارت ندارد. یک موسسه غیرانتفاعی به نام انجمن اینترنت (Internet Society) که در سال ۱۹۹۲ تشکیل شده است مسؤول نظارت بر آن است و مراقب است که پروتکلها و قوانینی که در مورد اینترنت تصویب شدهاند، در سراسر جهان اجرا شود.
● تسلسل شبکهها
هر کامپیوتری که به اینترنت وصل است بخشی از یک شبکه است. شما که در خانه با یک مودم به یک موسسه ارائه دهنده سرویسهای اینترنتی (ISP) وصل میشوید؛ در محل کار بخشی از یک شبکه محلی هستید و بیشتر مواقع باز هم از طریق مودم به یک ISP و از آن به اینترنت وصل میشوید یا اینکه ... به هر حال اینکه از چه طریق به اینترنت وصل شوید مهم نیست، مهم این است که با اتصال به اینترنت، بخشی از دنیای شبکهها میشوید. بسیاری از شرکتهای ارتباطاتی بزرگ بکبُنها (ستون فقرات)ی اختصاصی خودشان را دارند که مناطق زیادی را به هم وصل میکنند.
معمولا این شرکتها در هر منطقه یک نقطه حضور (POP) دارند. POP جایی است که کاربران محلی با استفاده از مودم و تلفن یا خطوط ارتباطی مشخص به شبکه شرکت وصل میشوند. نکته جالب این است که در هیچ شبکهای مرجع کنترل کنندهای وجود ندارد و به جای آن چند شبکه سطح بالا وجود دارد که از طریق نقاط دسترسی شبکه (NAP) به هم متصل میشوند.
● نمونه شبکهای
برای درک این پروسه به این مثال توجه کنید: شرکت A یک ISP بزرگ است. این شرکت در هر شهر بزرگی یک نقطه حضور (POP) دارد. این POP ها قفسههای پر از مودم هستند که مشتریان ISP با تلفن به آنها متصل میشوند. شرکت A خطوطی از جنس فیبر نوری را از شرکت مخابرات اجاره کرده است تا به وسیله آن نقاط حضورش را به هم متصل کند حالاشرکت B را در نظر بگیرید. این شرکت از چند ISP کوچکتر تشکیل شده است و در هر شهر بزرگ ساختمانهایی دارد که ISPهای آن ماشینهای ارائه دهنده خود را در آنها مستقر کردهاند. این شرکت آن قدر بزرگ است که با استفاده از خطوط فیبر نوری خودش ساختمانهایش را به هم متصل کرده است و در واقع ISP هایی که زیر نظر این شرکت کار میکنند از این طریق به هم وصل شدهاند. در این ساختار تمام مشتریان شرکت A میتوانند با هم ارتباط داشته باشند و تمام مشتریان شرکت B با هم در ارتباط هستند اما هیچ کدام از مشتریان شرکت A نمیتوانند با مشتریان شرکت B ارتباط داشته باشند. برای رفع این مشکل دو شرکت توافق میکنند با NAPها در شهرهای مختلف ارتباط قرار کنند و انتقال دادهها بین مشتریان دو شرکت در شهرهای مختلف از طریق نقاط دسترسی شبکه انجام میگیرد. تحت این شرایط تمام کامپیوترهایی که به اینترنت وصل میشوند با هم ارتباط خواهند داشت.
● پلی برای انتقال اطلاعات
تمام این شبکهها برای برقراری ارتباط با یکدیگر به نقاط دسترسی شبکه، بکبُنها (ستون فقرات) و روترها (راهبان) نیاز دارند. نکته جالب توجه در این پروسه این است که یک پیغام میتواند در کسری از ثانیه از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر برود و با عبور از شبکههای مختلف، نیمی از جهان را بپیماید. اما این پیغامها از کدام مسیر باید رفت و آمد کنند. مشخص کردن این مسیرها به عهده روترهاست. روترها (راهبانها یا مسیریابها) مشخص میکنند که اطلاعات از کدام مسیر از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر برود. آنها در واقع کامپیوترهای حرفهای و قدرتمندی هستند که پیغامهای ما را میفرستند و از طریق هزاران مسیری که تعریف شده است انتقال پیغام را سرعت میبخشند.
یک روتر دو وظیفه مجزا اما مرتبط با هم دارد:
تضمین میکند که اطلاعات به جایی که نباید برود، نرود.
تضمین میکند که اطلاعات به مقصد مورد نظر برسد.
به دلیل انجام این کارها، روترها نقش بسیار موثری در نحوه ارتباط دو شبکه کامپیوتری ایفا میکنند. روترها دو شبکه را به هم متصل و اطلاعات میان آن دو را رد و بدل میکنند. آنها همچنین از شبکهها در برابر انتقال بیمورد اطلاعات محافظت میکنند. بدون توجه به تعداد شبکهها، طرز کار روترها بدون تغییر باقی میماند.
از آنجا که اینترنت از دهها هزار شبکه مختلف تشکیل شده است، استفاده از روترهادر آن ضروری است.
● بکبُنها(BACKBONE)
نخستین بکبُن دنیا در سال ۱۹۸۷ توسط بنیاد ملی علم آمریکا (NFS) درست شد. این بکبُن که NSFNET نام داشت یک خط T۱ بودکه ۱۷۰ شبکه کوچکتر را به هم متصل و با سرعت انتقال ۵۵۴/۱ مگا بایت در ثانیه کار میکرد. یک سال بعد NSF با همکاری IBM و MCI بکبُن T۳ (۴۵ مگا بایت بر ثانیه) را ایجاد کرد. بکبُنها معمولا شاهراههایی از جنس فیبر نوری هستند. این شاهراهها از چندین فیبر نوری در هم تنیده تشکیل شدهاند تا ظرفیت انتقال دادههایشان بیشتر شود.
این کابلها با علامت OC مشخص میشوند مانند: ۳ -OC - ۱۲ یا OC-۴۸ . یک OC -۳ توانایی انتقال ۱۵۵ میلیون بایت را در ثانیه دارد در حالی که یک OC-۴۸ میتواند ۲۴۸۸ میلیون بایت(۴۸۸/۲ گیگا بایت) را درثانیه انتقال دهد. برای اینکه به سرعت بالای بکبُنهای مدرن پی ببریم کافی است آن را با مودمهای معمولی۵۶ K مقایسه کنیم که ۵۶۰۰۰ هزار بایت را در ثانیه منتقل میکنند.
امروزه شرکتهای بسیاری وجود دارند که بکبُنهای با ظرفیت بالای خود را دارند و به نقاط اتصال متفاوتی در سراسر جهان متصلند. در این حالت هر کاربر اینترنتی، بدون توجه به موقعیت جغرافیاییاش و شرکتی که از آن برای اتصال به اینترنت استفاده میکند، میتواند با هر کاربر دیگری در زمین به راحتی صحبت کند. اینترنت موافقتنامهای تو در تو و بسیار عظیم میان شرکتهاست تا به صورت مجانی با هم ارتباط برقرار کنند.
● پروتکل اینترنتی: نشانیهای IP
هر کامپیوتری در اینترنت یک شماره اختصاصی دارد که به آن نشانی IP میگویند.
IP علامت اختصاری پروتکل اینترنتی است؛ زبانی که کامپیوترها به وسیله آن با هم ارتباط برقرار میکنند. یک پروتکل، راه از پیش تعریف شدهای است که هرگاه کسی میخواهد از یک سرویس استفاده کند، از طریق آن وارد عمل میشود. این «استفاده کننده» (کاربر) در اینجا میتواند یک شخص حقیقی یا یک برنامه مثل نرم افزارهای استفاده کننده از اینترنت باشد.
یک IP معمولا بدین شکل است:۳۸.۱۱۳.۱۶۲.۴۲ برای اینکه این نشانیها را راحت حفظ کنیم، آنها را به صورت بالا می نویسیم (که البته این هم راحت نیست) اما کامپیوترها به صورت باینری یا با هم ارتباط برقرار میکنند و نشانی IP بالا به زبان باینری بدین شکل است:۱۰۰۱۱۰.۱۱۱۰۰۱.۱۰۱۰۰۰۱۰.۱۰۱۰۱۰
به عدد چهار بخشی موجود در IP اوکتتز (اوکتتز از ریشه عدد هشت یونانی گرفته شده است) گفته میشود چون هر کدام از آنها در صورت تبدیل به فرم باینری (دو دویی) هشت موقعیت دارند. اگر این موقعیتها را به هم اضافه کنیم میشود ۳۲ و دلیل اینکه به نشانیهای IP اعداد ۳۲ بایتی میگویند همین است.
از آنجا که هر کدام از این موقعیتها در سیستم باینری میتوانند دو حالت داشته باشند (صفر یا یک)، تعداد نهایی حالات ترکیب آنها در اوکتتز، ۲۳۲ یا ۴,۲۴۹,۹۶۷,۲۹۶تعداد منحصر به فردی است. در ازای تقریبا ۳/۴ میلیارد ترکیب محتمل، اعداد خاصی به عنوان نشانیهای IP مشخص انتخاب شدهاند. برای نمونه، نشانی ۰.۰.۰.۰ برای شبکههای پیشفرض در نظر گرفته شده است و نشانی ۲۵۵.۲۵۵.۲۵۵.۲۵۵ برای broadcastها. اوکتتزها به جز جدا کردن اعداد کار دیگری هم دارند. از آنها برای ساخت کلاسهایی از IP ها استفاده میشود که میتوانند در موارد خاص تجاری، دولتی و ... استفاده شوند. اوکتتزها به دو بخش نت(Net) و هاست(Host) تقسیم میشوند.بخش نت همیشه نخستین اوکتتز را دربرمیگیرد و از آن برای شناسایی شبکهای که کامپیوتر به آن تعلق دارد استفاده میشود. هاست (که گاهی به آن Node هم گفته میشود) کامپیوترهای حقیقی را در شبکه مشخص میکند. بخش هاست همیشه آخرین اوکتتز را دربرمیگیرد.
● پروتکل اینترنت: سیستم نام دامنه
وقتی که اینترنت در دوران ابتداییاش به سر میبرد، از تعداد کمی کامپیوتر که بهوسیله مودمها و خطوط تلفن با هم در ارتباط بودند، تشکیل شده بود. در آن زمان برای اینکه ارتباط میان دو کامپیوتر برقرار شود کاربران باید IP کامپیوتری را که میخواستند با آن ارتباط برقرار کنند تهیه میکردند. برای نمونه، نشانی IP یک کامپیوتر ۲۱۶.۲۷.۲۲.۱۶۲ بود و کاربر برای برقراری ارتباط با آن باید آن را تهیه میکرد. در اوایل این کار چندان سخت نبود اما با گسترش استفادهکنندگان اینترنت، تهیه IP دیگران غیر ممکن شد. نخستین راهحل یک تکست فایل ساده بود که توسط مرکز اطلاعات شبکهها تهیه شد و نامها را به نشانیهای IP هدایت میکرد. سپس این فایل به قدری کند و ناکارآمد شد که نمیشد آن را مدیریت کرد. در سال ۱۹۸۳، دانشگاه وییسکانسین سیستم نام دامنه (DNS) را ابداع کرد که نامهای تکست را به صورت خودکار به نشانیهای IP هدایت میکرد. در این روش شما به جای اینکه IP یک سایت را حفظ کنید تنها
vatanemrooz.ir را حفظ میکنید.
● URL ؛ مکاننمای یکسان منبع (نشانی سایت)
وقتی شما از اینترنت استفاده می کنید یا یک میل میفرستید، از یک نام دامنه استفاده میکنید که این کار را برای شما انجام میدهد. برای نمونه نشانی www. vatanemrooz.ir نام دامنه vatanemrooz.ir را در بردارد. همین نام دامنه در example@ vatanemrooz.ir هم وجود دارد. هر بار که ما از یک نام دامنه استفاده میکنیم، از سرورهای نامهای دامنه (DNS) استفاده میکنیم که نامهای دامنه قابل خواندن برای انسان را به IPهای قابل فهم برای ماشین تبدیل میکند. نامهای دامنه سطح بالا که به آنها دامنههای سطح اول هم گفته میشود اینها هستند: .COM، .ORG ، .IR، .NET ، .EDU و .GOV.
هر نامی در دامنه سطح بالای COM. باید منحصر به فرد باشد. کلمه همیشگی سمت چپ مثل WWW ، نام میزبان است که نام یک ماشین خاص (با یک IP خاص) را در یک دامنه مشخص میکند. یک دامنه داده شده، میتواند به صورت بالقوه نام میلیونها هاست(میزبان) را تا زمانی که در آن منحصر به فرد هستند دربربگیرد. سرور نامهای دامنه (DNS)، درخواستها را از برنامهها و دیگر سرورهای نام دریافت میکند تا نامهای دامنه را به نشانیهای IP تبدیل کند. وقتی یک درخواست به سرور نامدامنه وارد میشود، سرور یکی از چهار کار زیر را روی آن انجام میدهد:
۱) با یک نشانی IP به آن جواب میدهد چون نشانی IP دامنه درخواست شده را میداند.
۲) با دیگر سرورهای سیستم نام دامنه تماس میگیرد و سعی میکند نشانی IP نام درخواست شده را پیدا کند. البته سرور شاید چندین بار این کار را انجام دهد.
۳ ) امکان دارد بگوید، من نشانی IP دامنهای را که شما خواستهاید را ندارم اما نشانیIP سرور دیگری را به شما میدهم که نشانیهای بیشتری از من میداند.
۴) یک پیغام ارور(Error) میفرستد، چون دامنه درخواست شده یا وجود نداشته یا دیگر اعتبار ندارد.
● کلاینتها و سرورها
سرورها دسترسی یه اینترنت را برای ما میسر میکنند. تمام ماشینهای موجود در اینترنت یا سرور هستند یا کلاینت. سرورها دستگاه هایی هستند که به دیگر ماشینها سرویس ارائه میدهند و ماشینهایی که از آنها برای برقراری ارتباط با سرورها استفاده میشود کلاینت هستند. در فضای اینترنت، این سرورهای وب، سرورهای ایمیل، سرورهای FTP و دیگر سرورها هستند که نیازهای ما برای ایجاد ارتباط را برطرف میکنند. وقتی شما میخواهید به www. vatanemrooz.ir متصل شوید تا یک صفحه را بخوانید، از یک کلاینت (کامپیوتری که پشت آن نشستهاید) استفاده میکنید. در واقع ابتدا به سرور وب www. vatanemrooz.ir دسترسی پیدا میکنید؛ ماشین سرور صفحهای را که شما درخواست کردهاید پیدا میکند و برایتان میفرستد.
● پورتها
وقتی یک کلاینت به وسیله یک پورت به یک سرویس متصل میشود، از یک پروتکل مشخص استفاده میکند. پروتکلها معمولاً به صورت تکست هستند و به سادگی تعریف میکنند که چگونه کلاینتها و سرورها با هم ارتباط برقرار میکنند. هر وب سرور در اینترنت پروتکل انتقال تکستهای هایپر (HTTP) را میشناسد. اجزایی که طرز کارشان در این گزارش معرفی شدند (شبکهها، روترها [راهبانها]، نقاط دسترسی شبکه[NAP]، سیستم نامهای دامنه[DNS] و سرورهای پرقدرت)، چیزهایی هستند که ما برای دسترسی به اینترنت به آنها نیاز داریم. نکته جالب در باره آنها این است که این سیستمهای عریض و طویل دسترسی ما به اینترنت را تنها در چند میلیونیم ثانیه امکانپذیر میکنند. این اجزا در دنیای مدرن بسیار مهم هستند چرا که بدون آنها دسترسی به اینترنت ممکن نیست و دنیای بدون اینترنت هم برای بسیاری از ما معنایی ندارد.
منبع : روزنامه وطن امروز
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست