شهنواز تار

چند مدتی است كه كهولت سن ،استاد جلیل شهناز را به بیماری های مبتلا به این سنین دچار ساخته است. هفته گذشته یكی از دوستداران استاد به ملاقاتشان در بیمارستان رفته و پس از آن نوشته زیر را نگاشته است كه می خوانید.
استاد جلیل شهناز، بزرگمرد عالم هنر ایران با نبوغ آسمانی و منحصربه فرد خود در بستر بیماری هستند، هرچند درد و رنج بیماری، استاد را قدری ناتوان نموده، ولیكن پای نهادن ایشان بر چنان قله هایی از هنر موسیقی، نام استاد را جایگاهی بخشیده است دست نیافتنی، آنچنان كه چهره ایشان حتی در بستر بیماری و با هشتاد و پنج سال عمر پربار، هنوز هم یادآور صلابت و قدرت است. به مانند آثار و نواخته هایش كه در عین لطافت و ریزه كاری های فوق مینیاتوری همواره همچون كوه، استوار بوده است.
در بیش از شصت سال گذشته ذهن و روح علاقمندان به موسیقی خالص و ناب با ساخته ها و نواخته های جادویی و آسمانی استاد دمساز بوده، به نحوی كه ساز تار به گونه ای غیرقابل تفكیك با نام استاد شهناز عجین شده است. باید اذعان كرد كه در آسمان هنر موسیقی نوازی ایران، انگشت شمار بودند بزرگانی كه تمامی مشخصه های تكنوازی حرفه ای از قبیل: دانش، احاطه به ردیف، لطافت، ابداع، ابتكار، خلاقیت و قدرت را یكجا در ذهن و دستان خود داشته اند، كه استاد شهناز در كنار و فراتر از تمامی این ها دارای سبك خاص خود نیز بوده اند و این گوهری است كه فقط نوادر هنر تكنولوژی دارای آن هستند، به گونه ای كه سبك استاد شهناز مختص خود ایشان بوده و مؤلفه های آن از نظر محتوا، ملودی، تكنیك، استفاده از ردیف، سونوریته و صدادهی های مختلف ساز، بداهه پردازی و ضربی نوازی را در آثار هیچ یك از پیشینیان و استادان این هنر نمی توان یافت و این دقیقا از تراوشات فكر و ذهن خلاق و لطیف خود ایشان نشأت گرفته است.
در مقاطع مختلف تاریخی مشاهده شده است كه هریك از جنبه های مختلف موسیقی نیاز به استادانی فحل و جامع الشرایط داشته است تا بتوان با تكیه بر آنان از پیچ و خم های زمان عبور كرده و از گزندهای ممكن كمتر آسیب دید. استاد شهناز همواره یكی از این ستون های موسیقی ایران بوده اند كه هنر تكنولوژی و علی الخصوص تارنوازی، در دهه های اخیر با تكیه بر وجود پر ثمر ایشان بر خود بالیده و به پیش رفته است.
احاطه استاد بر ردیف های موسیقی دستگاهی ایران به قدری با جامعیت و درك عمیق همراه است كه مرزهای خلاقیت و نوآوری برپایه ردیف را در دوردست ها پشت سر نهاده است، به نحوی كه گاه آثار استاد بر افراد ناشی، بی ارتباط و دور از ردیف می نماید. استاد همچنین به دیگر سازهای موسیقی ایرانی نظیر كمانچه، ضرب، سه تار، سنتور و نیز به رموز و دقایق و روایت های آواز احاطه و تسلط كامل دارند.
آثار استاد شهناز همچنین از نظر جامعیت شنونده نیز كم نظیر است؛ به نحوی كه طیف های مختلف موسیقی از افراد حرفه ای تا عادی را دربرگرفته و هریك به قدر تشنگی و استطاعت خویش از این چشمه بی پایان سیراب شده اند. نیز از قله های هنر و خلاقیت استاد می توان به ملودی پردازی و ضربی نوازی ایشان اشاره كرد.
بهشت خیال انگیز و رنگارنگی كه گویی در تعدد و تنوع آن را پایانی نیست و گزافه نخواهد بود اگر استاد شهناز را استاد مسلم و بی بدیل ضربی نوازی بنامیم. استاد شهناز به مانند دیگر نوادر جهان در هر مقطعی از عمر پربار خویش بلوغ و تولدی دوباره داشته اند، چنانكه برخلاف بسیاری از دیگر هنرمندان، ایشان در دهه هفتم حیات خویش نیز آثاری از خود به جای نهاده اند كه چه به لحاظ محتوا و چه از نظر قدرت، حیرت آور است. درمورد قدرت و تكنیك استاد همین بس كه ایشان در اوج توانایی و تسلط بر هر آنچه كه بر روی ساز متصور است، همواره تكنیك را در خدمت محتوا و غنای موسیقی دانسته اند و هم از این سبب است كه پیچیده ترین تكنیك های به كار رفته در آثار استاد، همواره با ملودی های زیبا و غنای محتوایی همراه بوده و بدیهی است كه پرداختن و نواختن چنین آثاری به مراتب مشكل تر از قطعات صرفا تكنیكی و نمایشی است.
و درنهایت استاد به جمیع جهات در موسیقی جایگاهی یافته اند رفیع و بلندمرتبه كه سزاوار تنها چون اویی است. امید آن كه، استاد عزیز و گرانقدر هرچه زودتر از بستر بیماری برخاسته و عمر پربار و ثمرشان با سلامتی همراه باشد، آنچنان كه نفس گرمشان همچنان بر پهنه هنر و موسیقی این مرز و بوم عطرافشان باشد.

فرهاد موسوی زاده

منبع : روزنامه همشهری