شنبه, ۲۲ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 11 May, 2024
مجله ویستا
ساده زیستی در سیره نبوی
در این راستا به کلامی از امام باقر علیه السلام در بیان نخستین اصلِ اقتصاد در زندگی میپردازیم که میفرماید: «در بررسی وضعیت اقتصادی خویش ملاک و الگوی خود را آن کس که بیش از تو مال دارد، قرار نده؛ به گونهای که آرزوی داشتن آنچه را او دارد، بنمایی و بر آنچه خود داری، خشنود نباشی!» پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم: میفرمود: «اللّهمّ احینی مسکینا و امتنی مسکینا واحشُرنی فی زمرهٔ المساکین۱؛ خدایا! مرا مسکین و فقیر، زنده نگاهدار، فقیر بمیران و در زمره فقیران محشورم نما.» به راستی این خواست و پیام رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم سیره عملی وی در زندگی بابرکت و پررحمتش بود که تجلّی آن در تمام سالها، ماهها، روزها، و... در وجود آن خورشید دو عالَم هم چنان روشن ماند و میتوان جلوه این اخلاق حضرت را با یک بررسی مختصر در تمامی شئون زندگانی آن حضرت نظاره کرد. قرآن نیز در تبیین جایگاه واقعی و تکوینی رسول گرامی میآورد: «ای پیامبر! وجود تو برای تمام عالم هستی، رحمت است.»۲ پیامبر گرامی صلی الله علیه وآله وسلم نه تنها در زندگی، مسکین گونه زیست؛ بلکه در هنگامه وفات هم فقیرانه به دیدار معبود شتافت. چنانچه ابن عباس میگوید: «انّ رسول اللّه صلی الله علیه وآله وسلم تَوَفَّی و درعه مرهونهٔ عند رجلٍ من الیهود علی ثلاثین صاعاً من شعیر اخذها رزقاً لعیاله۳؛ حضرت هنگام وفات زره مبارک را در برابر ۳۰ پیمانه۴ جو (که برای برآوردن نیازهای تغذیهای خانواده، قرض گرفته بود) نزد مرد یهودی در گرو نهاده بود.» عایشه میگوید: پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در حالی از دنیا رفت که از خویش دینار، درهم، گوسفند و شتری به جا نگذاشته بود.۵ اگر در درستی آنچه که گذشت، تردیدی به خویش راه ندهیم و به توجیه و تأویل نپردازیم، چهبسا بتوان از آنچه که در سیره رفتاری آن حضرت یافت میشود، بهره جست و برای تحقّق آن در زندگی رهروان و الگوپذیران آن حضرت، به تلاش و کوشش پرداخت و با ارادهای قاطع و نفی هر توجیه و تأویلی، بدان عمل نمود. در این راستا به کلامی از امام باقر علیه السلام در بیان نخستین اصلِ اقتصاد در زندگی میپردازیم که میفرماید: «در بررسی وضعیت اقتصادی خویش ملاک و الگوی خود را آن کس که بیش از تو مال دارد، قرار نده؛ به گونهای که آرزوی داشتن آنچه را او دارد، بنمایی و بر آنچه خود داری، خشنود نباشی!»در پی این دستورالعمل، امام باقر علیه السلام به آیاتی از قرآن استناد نموده، و نحوه زندگی رسول گرامی را یادآور میشود: «فانّما کان قُوتُه الشَّعیر و حلواه التَّمر و وقودُهُ السَّعف اذا وجده۶؛ غذای رسول گرامی، جو و شیرینی ایشان، خرما و سوخت وی برای تهیه غذا و گرما، شاخههای درخت خرما بوده، البته تهیه اینها هم اگر برایش امکانپذیر میبود.» تکیه و تأکید بر جو و خرما۷ به عنوان مهمترین مواد غذایی مورد استفاده حضرت، بیانگر نوع زندگی و سیره تغذیهای ایشان است. در زمانی که پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم بالاترین جایگاه اجتماعی را دارا بود و رهبری یک حکومت و بزرگترین مسئولیت اجرایی را در دست داشت و ساکنان شهر مدینه، از انواع گوشتها، لبنیات و غذاهای دیگر استفاده میکردند، خرما و جو، ارزانترین و فراوانترین کالای موجود بود که تهیه آن برای محرومترین ساکنان مدینه امکانپذیر بود. با بررسی بیشتر در مییابیم که این نوع زندگی تنها ویژه شخص ایشان نبوده، بلکه خانواده آن حضرت نیز همین روش را داشتهاند. عایشه میگوید: «والذی بعث محمّداً بالحقّ ما رأی مُنخلاً ولا اَکَلَ خُبزاً منخولاً منذ بعث اللّه الی ان قُبِضَ صلی الله علیه وآله وسلم ...۸؛ سوگند به خدایی که محمّد صلی الله علیه وآله وسلم را به حق برگزید، از آن زمان که خداوند وی را به پیامبری برگزیده تا آنگاه که فراخوانده شد، آرد جوی نرم شده (الک شده) و نان جویِ با آرد نرم در منزل ایشان دیده نشده است!» عروهٔ، تعجّب کنان میپرسد: پس چگونه جویِ سخت را میخوردید؟ عایشه در پاسخ میگوید: پیوسته آخ، آخ، میگفتیم! پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم زمانی برای خانواده، چنین برنامه غذایی را اجرا مینماید که توانایی استفاده از هر نوع امکانات و لوازم را برای بهترین زندگی اقتصادی دارد. روزی زنی از انصار برای منزل پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم زیراندازی هدیه میآورد، پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم ضمن آنکه از عایشه میخواهد آن را به وی برگرداند، میفرماید: «فواللّه لو شئتُ لأجری اللّه معی جبال الذّهب والفضّهٔ۹؛ به خدا سوگند! اگر اراده میکردم، خداوند برای من کوههای طلا و نقره را فراهم مینمود.» پیامبر گرامی به ما میفهماند که این گونه زیستن، بر اساس نداشتن و محرومیت نیست، بلکه تفکّر و خواست قلبی و عملی خاتم پیامبران این چنین بوده است. حضرت در کلامی فرمود: «والقُربهٔ الی اللّه حُبّ المساکین والدّنو منهم۱۰؛ نزدیکی به پروردگار، با عشق ورزیدن و نزدیک شدن به مسکینان به دست میآید.» رسیدن به این «حُبّ» با استفاده از انواع بهترین خوراکیها، صورت نمیگیرد. چگونه میتوان انتظار هم نشینی و همراه شدن با مسکین را داشت و از طرف دیگر به مانند آنان زندگی نکرد؟ حضرت فرمودند: دوست داشتن و نزدیک شدن به مسکینان، عاملی در تحقّق قرب به خداوند است. زمانی میتوان به مسکین نزدیک شد که مانند او به تغذیه خویش بپردازیم. گروه مسکین علاوه بر ناتوانی مالی، امکان استفاده از مواد غذایی را به طور کمّی و کیفی نیز ندارد. در این راستا پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرموده است: «والتّباعد من اللّه الشّبع۱۱؛ سیر خوردن، باعث دوری از خداوند میشود.» پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نه تنها خود بر این کلام جامه عمل پوشاند، بلکه در خانواده به چنین سیرهای دست یافت، چنانچه عایشه میگوید: «ما شبع آل محمّد صلی الله علیه وآله وسلم غداءً و لاعشاءً من خبز الشّعیر ثلاثهٔ ایام، متتابعات حتی لحق باللّه عزّوجلّ۱۲؛ خانواده محمّدصلی الله علیه وآله وسلم سه روز پیدرپی از نان جو نیز سیر نخوردند، تا اینکه ایشان به خداوند عزّوجل پیوست و رحلت کرد.» عایشه در جای دیگر آورده است: «خانواده محمّد صلی الله علیه وآله وسلم، یک شب با شکم سیر نخوابیدند.»۱۳ عایشه در مورد زمان شروع این رفتار پیامبر به صراحت میگوید: از ابتدای ورود به مدینه، این وضعیت موجود بوده است.»۱۴ اگر کارگزاران، رهرو و احیاگر سیره الهی پیامبران علیهم السلام نباشند، چه کسانی توانایی زنده نمودن این تفکّر الهی را دارند، تا بدانسان به سیر نمودن گرسنگان و نجات محرومان دست یازند؟! البته این سخن بدان معنا نیست که این الگو، ویژه مسئولان نظام اسلامی است و بس؛ بلکه هر انسانِ معتقد به خدا و پیرو ادیان الهی باید چنین باشد؛ زیرا پیامبران الهی علیهم السلام نیز در جامعه خویش، این گونه بودند. چنانچه، یاور محرومان و گرسنگان، امیرمؤمنان علیه السلام میفرماید: «واِن شئتَ ثَنَّیتُ بموسی کلیم اللّه - صلّی اللّه علیه و سلّم - اذ یقول: «ربِّ انّی لِما اَنزلتَ الیّ من خیرٍ فقیر»۱۵ و اللّه ما سأله الاّ خُبزاً یأکُلُهُ لانّه کان یأکُلُ بقلهٔ الارض...؛ و اگر خواهی دومین را موسی علیه السلام مَثَل آرم که گفت: «پروردگارا! من به چیزی که برایم فرستی نیازمندم.» به خدا، که از او نخواست جز نانی که آن را بخورد که موسی علیه السلام از سبزی زمین میخورد، چندانکه به خاطر لاغری تن و تکیدگی گوشت بدن، رنگ آن سبزی از پوست تُنُکِ شکم او نمایان بود. و اگر خواهی سومین را داود علیه السلام گویم، خداوند (صاحب) مزامیر و زبور و خواننده بهشتیان، که به دست خود از برگ خرما زنبیلها میبافت و مجلسیان خویش را میگفت: کدام یک از شما در فروختن آن مرا یاری میکند؟ و از بهای آن زنبیل، گردهای نان جوین میخورد. و اگر خواهی از عیسی بن مریم علیه السلام گویم: که سنگ را بالین میکرد و جامه درشت به تن داشت و خوراک ناگوار میخورد و نان و خورشت او گرسنگی بود و چراغش در شب ماه، و در زمستان مشرق و مغرب زمین او را سایبان۱۶ بود و جای پناه، و میوه و ریحان۱۷ او آنچه زمین برای چهارپان رویاند از گیاه...»۱۸ به راستی سیره رفتاری پیامبر گرامی و سایر پیامبران بیانگر چگونه زیستن اند.
پینوشتها:
۱. مشکاهٔ الانوار، ص ۲۲۸، ح ۶۳۹.
۲. و ما ارسلناک الاّ رحمهٔ للعالمین؛ (انبیاء / ۱۰۷)
۳. مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۶۵، ح ۶۶.
۴. پیمانهای که به اندازه چهار مُد باشد.
۵. توفی رسول اللّه(ص) و ما خَلَّف دیناراً و لادرهماً و لاشاهًٔ و لابعیراً. (سیره ابن عساکر، ج ۴، ص ۷۰).
۶. اصول کافی، ج ۲، ص ۱۳۷، ح ۱، باب القناعه، (با اختلاف اندک در اصول کافی، ج ۸، ص ۱۶۸، ح ۱۸۹.)
۷. دانستنیهای تغذیه برای بهبود رشد کودکان، اداره بهبود تغذیه جامعه، چاپ فروردین ۱۳۸۰ ش.
۸. سیره ابن عساکر، ج ۴، ص ۷۱.
۹. همان، ص ۷۴.
۱۰. مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۳۲۰، ح ۱۰۲۴.
۱۱. همان.
۱۲. سیره ابن عساکر، ج ۴، ص ۷۱.
۱۳. همان.
۱۴. همان، ص ۷۲.
۱۵. قصص / ۲۴.
۱۶. جائی نداشت که آن را پناه گیرد.
۱۷. ریحان: هر گیاه خوشبو.
۱۸. نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهیدی، خ ۱۶۰، ص ۱۶۱ و ۱۶۲.
منبع:ماهنامه کوثر ، شماره ۶۱
نویسنده:محسن ادیب بهروز
پینوشتها:
۱. مشکاهٔ الانوار، ص ۲۲۸، ح ۶۳۹.
۲. و ما ارسلناک الاّ رحمهٔ للعالمین؛ (انبیاء / ۱۰۷)
۳. مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۶۵، ح ۶۶.
۴. پیمانهای که به اندازه چهار مُد باشد.
۵. توفی رسول اللّه(ص) و ما خَلَّف دیناراً و لادرهماً و لاشاهًٔ و لابعیراً. (سیره ابن عساکر، ج ۴، ص ۷۰).
۶. اصول کافی، ج ۲، ص ۱۳۷، ح ۱، باب القناعه، (با اختلاف اندک در اصول کافی، ج ۸، ص ۱۶۸، ح ۱۸۹.)
۷. دانستنیهای تغذیه برای بهبود رشد کودکان، اداره بهبود تغذیه جامعه، چاپ فروردین ۱۳۸۰ ش.
۸. سیره ابن عساکر، ج ۴، ص ۷۱.
۹. همان، ص ۷۴.
۱۰. مکارم الاخلاق، ج ۱، ص ۳۲۰، ح ۱۰۲۴.
۱۱. همان.
۱۲. سیره ابن عساکر، ج ۴، ص ۷۱.
۱۳. همان.
۱۴. همان، ص ۷۲.
۱۵. قصص / ۲۴.
۱۶. جائی نداشت که آن را پناه گیرد.
۱۷. ریحان: هر گیاه خوشبو.
۱۸. نهج البلاغه، ترجمه دکتر شهیدی، خ ۱۶۰، ص ۱۶۱ و ۱۶۲.
منبع:ماهنامه کوثر ، شماره ۶۱
نویسنده:محسن ادیب بهروز
منبع : خبرگزاری فارس
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
انتخابات مجلس ایران انتخابات مجلس شورای اسلامی انتخابات مجلس دوازدهم مجلس دوازدهم مجلس ستاد انتخابات کشور وزارت کشور رئیس جمهور دولت دولت سیزدهم
تهران زلزله هواشناسی سیل شهرداری تهران پلیس سازمان هواشناسی بارش باران وزارت بهداشت قتل آموزش و پرورش ازدواج
قیمت طلا قیمت دلار خودرو گاز قیمت خودرو بورس ایران خودرو هوش مصنوعی بانک مرکزی نمایشگاه نفت مالیات بازار خودرو
نمایشگاه کتاب نمایشگاه کتاب تهران کتاب تلویزیون سینمای ایران میراث فرهنگی فضای مجازی دفاع مقدس نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران سریال مهران مدیری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران
فلسطین رژیم صهیونیستی غزه آمریکا جنگ غزه حماس سازمان ملل رفح اوکراین نوار غزه افغانستان ترکیه
پرسپولیس فوتبال استقلال لیگ برتر سپاهان رئال مادرید لیگ برتر ایران باشگاه پرسپولیس بازی لیگ قهرمانان اروپا بایرن مونیخ باشگاه استقلال
ایلان ماسک تبلیغات اینترنت ناسا اپل فیبرنوری گوگل
فشار خون چاقی آسم کبد چرب زوال عقل