سه شنبه, ۲۳ بهمن, ۱۴۰۳ / 11 February, 2025
مجله ویستا
نگاهی به آیینهای ماه رمضان در آذربایجان غربی ارومیه
در اعتقاد مردم آذربایجان غربی، رمضان، ماه نیایش و دعا، ماه عبادت و رستگار شدن و ماهی است منتسب به امام اول شیعیان، حضرت علی ابن ابوطالب (ع) كه از آن به "بهترین ماهها" یاد می‌كنند. باور مردم استان بر این است كه ماه رمضان، ماه پاكی‌ها و زلالی‌هاست و خیر و بركت خداوندی بیش از هر ماه دیگری، در این ماه بر سفره‌های روزه‌داران نازل می‌شود. در آذربایجان غربی مردم بنا به سنتی، روزه گرفتن را از چند روز مانده به آغاز این ماه شروع می‌كنند كه با این عمل، مردم باب مهیا شدن خود را برای خودسازی باز می‌كنند. استقبال از ماه رمضان، امروزه نیز در بین شیعیان و اهل تسنن مرسوم است به طوری كه برخی از مومنین ده تا سه روز مانده به شروع ماه رمضان، روزه داری را آغاز می‌كنند. در آذربایجان غربی، هنوز هم می‌توان مومنانی را سراغ گرفت كه با قصد و نیت قرب به خدا، سه ماه متوالی رجب، شعبان و رمضان را روزه‌دار هستند. اما آنچه مربوط به آداب و رسوم خاص ماه رمضان است، با شروع این ماه پر بركت و اعلام روز ورود به ماه ضیافت‌الله شروع می‌شود. در شب آغاز ماه رمضان در گذشته‌های نه چندان دور، رویت هلال ماه در شهرها و روستاهای استان با آیین خاص و آداب ویژه‌ای همراه بوده است. اكثر اهالی در آذربایجان غربی، در گذشته، برای این منظور، در روزهای پایانی ماه شعبان، برای رویت هلال ماه به پشت بامهای منازل می‌رفتند و با مشاهده هلال ماه به شادمانی پرداخته و با ذكر صلوات و دعاخوانی ورود به این ماه را به همدیگر تبریك می‌گفتند. بزرگترها بعد از رویت هلال ماه رمضان، به چهره یك كودك معصوم یا یك فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌كردند و اعتقاد داشتند كه نگریستن به صورت آدمهای بی‌نماز و روزه‌خوار، خوش یمنی درپی نخواهد داشت. نگاه كردن به‌آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یك رسم در بین پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است . این عادت بر این اعتقاد مبتنی است كه باید در ماه رمضان دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاكی‌ها صیقل یابد. پیرمردان برای این منظور همواره آیینه كوچكی در درون جیب خود داشتند و بعد از اینكه خود به رویت آیینه می‌پرداختند، با فرستادن صلوات چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می‌چرخاندند. در روستاهای آذربایجان غربی زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز اقدام به غبارگیری از منازل می‌كردند. زنان مومنه آذربایجان غربی بر این اعتقاد بودند خانه‌ای كه برای شروع ماه رمضان پاك و تمیز نباشد، خیر و بركت ماه مهمانی خدا، از آن گریزان می‌شود. همچنین زنان روستایی در آستانه ماه رمضان، انواع خوراكی‌ها و حلوا و شیرینی‌ها را برای اهل خانه و مهمانان خود آماده می‌كردند. حلوای ماه رمضان در بین مردم روستایی به " تره " مشهور است كه آرد آن را با مقداری شیر آمیخته كرده و پس از آنكه خشك شد با روغن حیوانی یا معمولی سرخ كرده و به آن عسل اضافه می‌كنند. پختن نوعی نان محلی با عنوان "یاغلی فتیر" (نوعی نان روغنی) نیز در ماه رمضان در بین خانواده‌های روستایی آذربایجان غربی رواج داشت. این نان علاوه بر مصرف در سر سفره خانواده‌ها، به نیت نذری و هدیه به همدیگر داده می‌شد و معتقد بودند كسی كه از این نان بخورد در طول روز گرسنه نمی‌شود. در روستاهای استان در ماه رمضان، وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، عمدتا به وسیله موذن‌های روستایی، حركت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروسهای محلی بوده است. در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن در بین مردم منطقه به " اوباش " یا "اوباش دان" مشهور است و وقت آن نیز یك ساعت مانده به اذان صبح است . موذنین روستایی، با صدای نافذ و گیرایی، وقت سحر را بر پشت بامهای منازل یا مساجد روستایی با دعایی كه در محل به آن "مناجات" می‌گویند، اعلام می‌داشتند. "مناجات" شامل چند قطعه دعا به زبان عربی و تركی و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بوده است. پیرمردان در سطح روستاها، هنوز هم با حسرت زیادی خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی صدای مناجات خوانان نقل می‌كنند. همچنین در گذشته‌های نه چندان دور در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حركت ستاره‌هایی كه اصطلاحا به آنها "اولكرلر" می‌گفتند تعیین می‌شد. ماه رمضان در آذربایجان غربی، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستی‌هاست و اكثر خانواده‌ها، سعی می‌كنند حداقل برای یكبار در طول این ماه برای افراد فامیل و نزدیكان، افطاری بدهند. دادن افطاری‌های جمعی، برای مستمندان هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی استان در شبهای ماه رمضان مرسوم است. در كنار غذاهای مخصوص این ماه، وسایل پذیرایی از مهمانان در این ماه، انواع حلواها و نانهای روغنی، مرباهای مختلف و محصولات بومی را شامل می شود. نماز خواندن و عبادت در ماه رمضان، در سطح مساجد آذربایجان غربی هنوز هم توام با شور و حال خاصی است. حضور زنان، مردان و كودكان در مساجد در شبهای رمضان، بعد از افطار در شهرها و روستاهای آذربایجان غربی، جذبه و حال و هوای دیگری دارد. شور و حال شركت مردم در آیینهای عبادی مساجد، در شبهای قدر اوج می‌گیرد كه این آیین از گذشته وجود داشته و هنوز هم با حالت معنوی خاصی ادامه دارد. در سالهای اخیر برای شبهای قدر و آیین احیا، برنامه‌های خاصی از سوی هیاتهای مذهبی و نهادهای متولی چون سازمان تبلیغات اسلامی منظور می‌شود. رییس سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی، تلاوت قرآن مجید با حضور قاریان و حافظان مشهور، سخنرانی، آیین عرفانی دعا و نیایش به درگاه خداوند متعال در سطح بیش از یك هزار مسجد استان را از برنامه‌های امسال شبهای قدر و شب ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) ذكر كرد. یكی از آیین‌هایی كه در مسجد انجام می‌گرفت و هم‌اكنون نیز در برخی از مناطق روستایی به عنوان یك رسم باقی مانده است دوختن كیسه‌های پول برای بزرگترهای خانواده بود كه با ترتیب و آیین خاصی انجام می‌شد. در آخرین جمعه ماه رمضان، هر یك از زنان و دختران یك تكه پارچه نو و پاك را با خود به مسجد می‌بردند و روحانی مسجد در حالیكه دعای مخصوصی را می‌خواند زنان و دختران باید قبل از پایان دعا كیسه را دوخته و حاضر می كردند. در این كیسه كه به اعتقاد مردم مایه بركت بود یك سكه قرار می‌دادند كه قبلا آن سكه توسط افراد مومن متبرك می‌شد و در اصطلاح محلی به آن " كیسه دیبی" (ته‌كیسه) می‌گفتند . ماه رمضان در آذربایجان، طنزهای خاص خود را دارد كه به تناسب افراد و موقعیت‌های ماه به كار برده می‌شود. در شبهای مهتابی ماه رمضان، فردی كه روزه نمی‌گیرد اگر بخواهد از خانه خارج شود به او می‌گویند سر و صورت خودت را بپوشان زیرا ماه به صورتت تف می‌اندازد. در بین عوام این اعتقاد وجود دارد كه ماه به صورت كسانی كه روزه نمی- گیرند " تف " می‌كند . یا از كسی كه روزه نمی‌گیرد وقتی سووال می‌كنند چرا روزه نمی‌گیری قبل از خود او اطرافیان می‌گویند هنوز ماه را ندیده است، یا می‌گویند صغیر است یا می‌گویند زورش به "اروج" نمی‌رسد. "اروج" لفظی است در زبان تركی كه هم به معنی روزه و روزه‌داری و هم از اسمهای مردانه است. روزه‌خواری هنوز هم در بین مردم آذربایجان غربی عمل بسیار زشتی است به طوری كه كمتر كسی جرات می‌كند روزه‌خواری خود را علنی كند. در خانواده‌های روستایی حتی زنانی كه برای گرفتن روزه عذر شرعی دارند آنچنان در خفا و پنهانی این كار را می‌كنند كه حتی شوهران و فرزندانشان نیز متوجه روزه‌دار نبودن آنها نمی‌شوند. روز آخر ماه رمضان كه در بین مردم آذربایجان غربی به "عرفه" مشهور است، روز زیارت اهل قبور و تهیه لوازم عید فطر است . مردم روستاهای ارومیه و شهرهای دیگر آذربایجان غربی در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می‌روند و حلوا یا خرما و یا نقلی كه با خود آورده‌اند در بین مردم تقسیم می‌كنند. در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا كرده و در محل خاصی قرار می‌دهند. فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می‌شود كه سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می‌دهد كه در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد. در برخی از مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار می‌شود كه این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست. در آیین وداع با ماه رمضان كه با طول و تفضیل زیاد در بین مردم اهل تسنن آذربایجان غربی برگزار می‌شود روزه‌داران طی دعاهایی خاص از خداوند متعال می‌خواهند آنان و خانواده‌شان را برای عبادت ماه رمضان سال آینده صحیح و سالم نگاه دارد.
منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست