اقتباس - ADAPTATION

سال تولید : ۲۰۰۲
کشور تولیدکننده : آمریکا
محصول : جاناتان دمی، ادوارد ساکسن و وینسنت لندی
کارگردان : اسپایک جونز
فیلمنامه‌نویس : چارلی کافمن و دانلد کافمن، بر مبنای کتابی نوشتهٔ سوزان اورلین
فیلمبردار : لنس ایکورد
آهنگساز(موسیقی متن) : کارتر برول
هنرپیشگان : نیکلاس کیج، مریل استریپ، کریس کوپر، کارا سیمور، تیلدا سویینتن، ران لیوینگستن، برایان کاکس و مگی جیلنهال
نوع فیلم : رنگی، ۱۱۴ دقیقه


̎چارلی کافمن̎ (کیج) فیلم‌نامه‌نویسی است بااستعداد ولی به شدت متزلزل و فاقد اعتماد به نفس که پس از موفقیت ̎جان مالکوویچ بودن̎، استخدام شده تا فیلم‌نامه‌ای براساس کتاب غیرداستانیِ ̎دزد ارکیده̎ نوشتهٔ ̎سوزان اورلین̎ بنویسد. اما ̎چارلی̎ علاوه بر وسواسی بودن، شدیداً پارانویائی است و دچار افسردگی می‌شود و معاشرتی نیست و در مقابل زنان دست و پایش را گم می‌کند؛ یعنی ویژگی‌هائی که در ادامهٔ کار و رابطهٔ پیچیده‌اش با محبوبه‌اش، ̎آملیا̎ (سیمور) مشکلاتی به وجود آورده است. در همین حال، برادر دوقلویش، ̎دانلد کافمن̎ (کیج) ـ که عیناً به خودش شباهت دارد ـ به سراغش آمده و در خانهٔ ̎چارلی̎ ساکن شده است. از لحاظ حسی، ̎دانلد̎ در نقطهٔ مقابل ̎چارلی̎ قرار دارد ـ آدمی سرزبان‌دار، با اعتماد به نفس، که راحت ارتباط برقرار می‌کند و با زنان نیز مشکلی ندارد. ̎دانلد̎ تصمیم گرفته پا جای پای بردارش بگذارد و او هم حرفهٔ فیلم‌نامه‌نویسی را دنبال کند. اما خیال دارد برخلاف ̎چارلی̎، فرمول‌های فیلم‌نامه‌نویسی ̎رابرت مکی̎ (کاکس) را به گوش بگیرد و بنابراین زمانی که با دوست جدیدش، ̎کارولاین̎ (جینلهال) سرگرم نیست، تریلری کلیشه‌ای دربارهٔ یک قاتل زنجیره‌ای می‌نویسد. در حالی‌که ̎دانلد̎ به سرعت فیلم‌نامه‌اش را می‌نویسد، ̎چارلی̎ با زحمت کارش را جلو می‌برد. در فیلم‌نامهٔ ̎چارلی̎، ̎سوزان اورلینِ̎ نویسنده (استریپ) به وقایع‌نگاری زندگی ̎جان لاراش̎ (کوپر) می‌پردازد ـ مردی شلخته ولی شیفتهٔ گیاهان که در تلاش است انواع کم‌یابی از ارکیده را با دزدیدن‌شان از محیط زیست طبیعی‌شان در باتلاق‌های فلوریدا، نجات دهد. در حالی‌که ̎جان̎ و ̎سوزان̎ بیش‌تر با یک‌دیگر آشنا می‌شوند، آرام‌آرام به‌هم علاقه پیدا می‌کنند؛ به همان ترتیب، ̎چارلی̎ نیز متوجه شده که بیش از پیش شیفتهٔ ̎سوزان̎ شده است ـ هرچند فقط عکسی از او را پشت جلد کتابش دیده است. ̎چارلی̎ این در و آن در می‌زند تا ̎سوزان̎ را ملاقات کند ولی آن‌قدر خجالتی است که سرانجام نمی‌تواند با او رودررو شود. به همین جهت، ̎دانلد̎ را ـ که تازه فیلم‌نامه‌اش را به مبلغی هفت رقمی فروخته ـ به‌جای خود به دیدار ̎سوزان̎ می‌فرستد و هم‌زمان به سراغ ̎مگی̎ و سیمنار فیلم‌نامه‌نویسی‌اش می‌رود.
● ̎چارلی کافمن̎ / کیج فیلم‌نامه‌نویس در همان ابتدا می‌پرسد ̎آیا من فکری اریژینال در کله‌ام دارم؟̎ و از این به بعد اقتباس تماشاگر را در جریان سیال ذهنِ عصبی او شناور می‌کند. ذهنی که می‌تواند در یک لحظه از بحران هویت چهار میلیارد سال به عقب، و به آغاز حیات روی زمین، برگردد و بعد، از تولد فیلم‌نامه‌نویس فوراً به قرار ناهار با یک مدیر کمپانی برسد. او فیلم‌نام‌نویسی غیرعادی است که یک سفارش عادی گرفته و خیال ندارد طبق سفارش عمل کند. موفقیت بزرگ و فوق‌العادهٔ اقتباس، درگیر کردن تماشاگر در مشکلات و مصایب خلق یک فیلم‌نامه است. اما این درگیر کردن سرراست نیست، بلکه با پیچ خوره‌ترین و سرکش‌ترین ایده‌های ̎کافمن̎ توأم است. طبعاً پژواک هشت و نیم فدریکو فلینی (۱۹۶۳) حس می‌شود، گرچه ̎چارلی̎ اصلاً شکوه و فریبندگی مارچلو ماسترویانی را ندارد. با وجود تمام مناسبات بینامتنی دیوانه‌وار، پرش‌های زمانی و حوادث موازی، اقتباس صرفاً یک بافت ادبی نیست. جونز با بازیگران و کمدی‌ بسیار خوب کار می‌کند. کوپر شاید بازی عمرش را ارائه می‌دهد، استریپ محشر است و کیج با ایفای نقش ̎چارلی̎ و برادر دوقلوی ابله‌نمای خوش‌بین او ـ ̎دانلد̎ ـ که هم‌زمان بر پرده‌اند تأثیری عجیب می‌گذارد. ̎دانلدِ̎ همزاد، که به کمک ̎چارلی̎ می‌آید و ارائه‌دهندهٔ ایده‌های ̎بفروش̎ است، نمادی از ابتذال به‌نظر می‌رسد و وجود خارجی ندارد اما آموزهٔ او ̎شخصیت‌هایت باید تغییر کنند و این تغییر باید از خود آنها بیاید̎ به کار ̎کافمن̎ فیلم‌نامه‌نویس می‌آید و به‌صورتی دوپهلو و عالی عمل می‌کند. به این ترتیب اقتباس مثل هشت و نیم با لذت قصهٔ خود را می‌بلعد و آتش‌بازی می‌کند. فیلم، پیش از آن‌که دربارهٔ اقتباس از یک کتاب برای سینما باشد، شوخی بزرگی است دربارهٔ ̎اقتباس̎ از خویشتن برای محیطی ناسازگار.