آنژیوگرافی چیست؟

● تاریخچه آنژیوگرافی:
این آزمایش از همان اوایل کشف اشعه ایکس آغاز گردید . به طوری که اولین باردرسال ۱۸۹۶ هابیک و لیندنتال با تزریق ماده حاجب امولسیون مخلوط گچ سرخرگ های یک دست قطع شده انسان را نشان دادند.
به علت نبودن موادحاجب مناسب تا سال ۱۹۲۳ هیچ آزمایشی به روی عروق خونی انسان زنده صورت نگرفت.در سال ۱۹۲۳ اولین ونوگرافی با استفاده از برومید استرنسیوم و یک سال بعد اولین آنژیوگرافی ران با یدید سدیم (NaI) به روی انسان زنده انجام گردید.
امروزه روش تکامل یافته تر آنژیوگرافی همراه با درمان موضعی تحت عنوان آنژیو پلاستی صورت می گیرد. این روش در سرخرگ هایی که دچار گرفتگی یا انسداد می باشند انجام می شود و با عنوان (P.T.A.( Percotaneous Transluminal Angioplasty برای اولین بار در سال ۱۹۶۴ توسط دوترو انجام گرفت. این روش در درمان بیماری تصلب شرایین کاربرد بسیار گسترده ای دارد و در مقایسه با عمل جراحی از مزایای متعدد از جمله درد بسیار کم، کاهش خطر مرگ و میر و اقتصادی بودن برخوردار است. روش PTA نه تنها در درمان بیماری های شریانی به ویژه تنگی و انسدادها بلکه در درمان سرخرگ های کوچک قلب نیز کاربرد گسترده ای دارد.امروزه آزمون آنژیوگرافی ریه نیزبه طور گسترده ای در بخش های آنژیوگرافی انجام می گیرد.
● نمونه ای از آنژیو گراف رگهای قلب و ریه
▪ آنژیو گرافی اجزاء و وسایل:
تکنیک آنژیوگرافی معمولا در تصویربرداری و تشخیص بیماریهای رگهای خونی‏، که در مغز و قلب ایجاد می‌شود، به‌کار می‌رود. متداول ترین تکنیک آنژیوگرافی x-ray angiography است.
در گذشته، آنژیوگرافی در تشخیص پاتولوژیک رگهای خونی به‌کار می‌رفت، اما اکنون رادیولوژیست‌ها و کاردیولوژیست‌ها با استفاده ازx-ray angiography جراحی‌های تهاجمی بسیار ظریفی را در سیستم گردش خونی، به خصوص شریان‌های قلبی انجام می‌دهند.
در سالهای اخیر،تکنیکهای تصویر برداری سیستم گردش خون MR,CT,ultrasound برای تشخیص بیماریها توسعه یافته و تهاجم کمتری نسبت به x-ray angiography دارند و تنها فرستادن یک کاتتر به داخل رگ ماده حاجب (contrast) تزریق می‌شود.
آنژیوگرافی روندی است که دقیق‌ترین اطلاعات ممکن از عروق را تهیه و قبل از عمل در اختیار جراح قرار می‌دهد. بر پایه این اطلاعات، جراح می‌تواند برخی از بیماریها را بدون نیاز به عمل جراحی باز، درمان کند و در صورت نیاز به عمل باز، این اطلاعات، جراح را در انجام سریع و دقیق این امر یاری رسانده و بهترین شرایط ایمنی را برای بیمار فراهم می‌کند. امروزه آنژیوگرافی به منظور تشخیص، به صورت سرپائی انجام می‌گیرد.
اساس و پایه برای x-ray angiography مشابه x-rayهای معمولی است.تنها تفاوت آنژیوگرافی با x-ray در این است که اشعه X میرا شده توسط تشدیدکننده‌های تصویر و نتایج تصویر با TV camera نمایش داده می‌شود. در سیستم‌های آنژیوگرافی جدید، هر فریم از سیگنال TV آنالوگ به فریم دیجیتال تبدیل شده و در حافظه کامپیوتر ذخیره می‌شود.
فیلم‌های گرفته شده در سیستم آنژیوگرافی می‌توانند به صورت real time باشند و همچنین می‌توان این فیلم‌ها را ذخیره کرد و بعدها مورد بررسی قرار داد.
● نیازهای اساسی در آنژیوگرافی
۱) ارائه تصاویر پر کیفیت بر روی کلیشه رادیوگرافی
۲) توانائی رادیوگرافی به صورت سریال روی فیلم حتی تحت زاویه
۳) ارائه تصاویر به صورت (&#۶۱۵۲۲;&#۶۱۵۴۱;&#۶۱۵۳۷;&#۶۱۵۴۸;&#۶۱۴۷۲;&#۶۱۵۲۴;&#۶۱۵۴۵;&#۶۱۵۴۹;&#۶۱۵۴۱;) با دقت بسیار بالا و امکان پردارزش تصویر پس از دریافت
۴) تابش زاویه ای (&#۶۱۵۰۵;&#۶۱۵۵۰;&#۶۱۵۴۳;&#۶۱۵۴۸;&#۶۱۵۴۱;&#۶۱۵۴۰;&#۶۱۴۷۲;&#۶۱۵۲۰;&#۶۱۵۵۴;&#۶۱۵۵۱;&#۶۱۵۴۶;&#۶۱۵۴۱;&#۶۱۵۳۹;&#۶۱۵۵۶;&#۶۱۵۴۵;&#۶۱۵۵۱;&#۶۱۵۵۰;)
۵) ثبت آثار حیاتی و توانائی برنامه ریزی انژکتور اتوماتیک و سیستم کنترل ژنراتور اشعه ایکس با آثار حیاتی بیمار.
۶) ژنراتور مناسب، توان مناسب، ثبات فاکتورهای رادیوگرافی، تشعشع کنترل شده و با کیفیت بالا
۷)عدم نیاز به حرکت دادن بیمار
۸) توانائی عملکرد به عنوان یک تشخیص اورژانس
۹) فضای مناسب برای کار پزشک و دستیاران در هنگام عبور کاتتر در عروق بیمار
۱۰) اطمینان از عدم تابش غیر برنامه ریزی شده پرتو &#۶۱۵۲۸;
۱۱) قابل استریل بودن دستگاه، لوازم و ...
۱۲) ایمنی کامل در مقابل شوک الکتریکی
۱۳) دوز کمتر اشعه
۱۴)سهولت عمل با کاتتر قلبی (Cardiac Cateterization)
بنابراین می‌توان گفت اطلاعات مربوط به فرم، وضعیت و چگونگی، محل و نوع ضایعه، تشخیص را ممکن و اقدام بعدی را بلافاصله مشخص می‌کند.
اگر چه سی تی اسکن(XCT) از تجهیزات اختصاصی قلب محسوب نمی شود، در بسیاری از موارد به عنوان تشخیص سریع اولیه به کار گرفته می‌شود، اما در مورد ضایعات بسیار کوچک، تشخیص قابل اعتمادی را تضمین نمی کند. در ضمن به علت زمان نسبتاً زیاد بین اسکن و بازسازی تصاویر نمی تواند در بررسی بیماری‌های قلبی قابل استفاده باشد. MR اخیراً با کمک نرم افزارهای بسیار پیچیده توانسته است، جای خود را در این عرصه باز کند و امروزه MR Angiography گزینه‌ای صحیح به عنوان جایگزین تلقی می‌شود.
● محدودیت‌ها در آنژیوگرافی
۱) محدودیت در دوز مواد حاجب
۲)ریسک میکروبی شدن و نیز تولید ترومبوز در هنگام عبور کاتتر
۳)ریسک بروز شوک
۴) دوز نسبتاً بالای پرتو x هم برای بیمار و هم برای پزشک و پرسنل
تقاضای نسبتاً بالا برای انجام این روش تشخیصی، پیوسته طراحان را بر آن داشته تا به یاری تکنولوژی بتوانند این محدودیت‌ها را به حداقل رسانده و در برخی موارد ایمنی را به حداکثر میزان ممکن ارتقاء دهند.
● تجهیزات اصلی یک سیستم آنژیوگرافی
سیستم‌های آنژیوگرافی از تجهیزات متنوع و متعددی استفاده می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با مشخصات اصلی و کلی این تجهیزات در زیر به طور خلاصه به این مشخصات پرداخته شده است.
▪ تخت آنژیوگرافی
تخت آنژیوگرافی از اجزاء ثابت یک سیستم آنژیو محسوب می‌شود. از آنجا که این وسیله حامل بیمار است، مستقیماً با ایمنی بیمار مرتبط بوده، بنابراین باید از درجه ایمنی و اطمینان بالایی برخوردار باشد. (highly safe & highly reliable)
قابل استریل بودن اجزاء مختلف تخت، ضریب جذب بسیار پائین رویه تخت و عدم وجود هر گونه مانع فلزی بر سر راه تصویر نیم‌رخ، از خواص این نوع تختها است.
▪ تخت مخصوص آنژیوگرافی
دو طرح اصلی برای رویه این نوع تخت وجود دارد. یک نوع برای اهداف عمومی که دارای حرکت طولی با مانور زیاد برای کاربردهای مختلف (جنرال) و دیگری رویه بدون کلاف (flameless) که با طراحی خاصی برای کاربردهای آنژیوگرافی عروق کرونر ساخته می‌شود.
▪ سی آرم (C-ARM stand)
عقیده بسیاری از متخصصین این است، که برای آزمایشات مربوط به عروق کرونر (coronary artery) و به طور کلی عروق قلبی باید نماهای مختلف زاویه ای در اختیار باشد. به همین دلیل نه تنها نماهای تمام رخ و نیم‌رخ بلکه نماهای مختلف از زوایای دیگر نیز برای ارتقاء کیفیت تشخیصی سیستمهای آنژیوگرافی امری مهم و اساسی محسوب می‌شود. سی آرمهایی که مجهز به پایه‌های محکم شده بر روی زمین هستند چرخش همزمان و منطبق تیوب مولد اشعه و سیستم تصویری را ممکن ساخته و از این طریق نمایش نماها تحت هر زاویه‌ایی را امکان‌پذیر می‌شود.
▪ نگه دارنده‌های سقفی (Ceiling Suspension)
نگه دارنده‌های سقفی به دلیل اشغال نکردن فضای کف اتاق، فضایی بسیار راحت و بدون ایجاد مزاحمت را برای پرسنل حاضر در اتاق آنژیور فراهم می‌کنند. این نگه دارنده‌ها می‌توانند همراه با سی آرمهای مختلف و یا تیوب مولد اشعه بکار گرفته شوند.
انژکتور اتوماتیک مواد حاجبکنترل سرعت (flow) و فشار تزریق مواد حاجب به همراه زمان صحیح تزریق امری بسیار دقیق و حایز اهمیت است. انژکتورهای اتوماتیک به راحتی گستره وسیعی از تنظیم فاکتورهای لازم را در اختیار قرار داده و همزمانی صحیح با ژنراتور مولد اشعه و تعویض‌کننده فیلم را برقرار می‌کند. این نوع انژکتورها تقریباً در تمامی سیستم‌های آنژیوگرافی، CT و غیره به کار گرفته می‌شوند.
▪ تعویض‌کننده فیلم (Film Changer):
برای آنژیوگرافی در کاربردهای مختلف، تعویض‌کننده فیلم از ابزار اصلی به حساب می‌آید. این ابزار بسیار سریع برای آنژیوگرافی سیستم گردش خون و تعویض‌کننده فیلم با سرعت‌های متوسط و کم برای آنژیوگرافی عروق مغزی و اندام شکمی به کار می‌رود.
در آنژیوگرافیهای دو جهتی وجود دو تعویض‌کننده فیلم یکی رو به بالا (برای نمای رخ) و دیگری با زاویه ۹۰ درجه (نیمرخ) طوری قرار می‌گیرند که بتوانند در هر دو حالت بصورت ترکیبی کار کرده و طبق برنامه‌ریزی مورد نیاز با هماهنگی با ژنراتور مولد اشعه و سایر ضمایم، فیلم رادیولوژی را در مقابل میدان تشعشع قرار دهند. تعویض‌کننده‌های فیلم‌ عموماً با کلیشه ۳۵×۳۵ کار می‌کنند و می‌توانند فیلم را (بین ۲۰ تا ۳۰ برگ)، حداکثر با سرعت ۳ تا ۶ کلیشه در ثانیه در معرض تابش قرار دهند. برای جابجایی و تنظیم محل قرار گرفتن تعویض‌کننده فیلم (یک یا دو دستگاه توأم) پایه هایی طراحی شده‌اند که می‌توانند به صورت افقی (نمای روبرو) و یا عمودی (لترال)، حرکت کرده و با تخت آنژیو و میدان دید تابش هماهنگ شوند.
● اصول عملکرد
در طول انجام آنژیوگرافی ممکن است به بیمار داروهای آرامش بخش جهت کاهش استرس به آنها داده شود. در اعمال آنژیوگرافی یک کاتتر پلاستیکی نازک به داخل یک رگ بزرگ سطحی (نظیر شریان فمورال، شریان براکیال، ورید جوگولر) وارد و به سمت ناحیة هدف هدایت می‌شود. سپس ماده حاجب ید دار به داخل رگ تزریق می‌شود. برای بیمارانی که به مواد ید دار حساسیت دارند می‌توان از گاز کربن دی اکسید (CO۲) استفاده کرد.
در کاتترایزاسیون قلبی، کاتتر ماده حاجب را به داخل شریانهای کرونری یا قلب تزریق می‌کند. روشهای مختلف داخل کردن کاتتر، به نوع سیم‌های راهنما یا کاتتر‌ها بستگی دارد. معمولاً یک سیم نازک از طریق شریان براکیال یا فمورال به سمت آئورت یا قلب فرستاده می‌شود. این سیم نقش یک راهنما را جهت داخل کردن کاتتر به داخل شریان بیمار را ایفا می‌کند. کاتتر و سیم راهنما می‌توانند با هم یا کاتتر به تنهایی از طریق غلافی که روی سیم راهنماست داخل شود.
از آنجا که ید، فوتون اشعه x را بیشتر از نواحی اطراف که ید ندارند جذب می کند، رنگی شدن عروق بعد از تابش اشعه به بیمار بر روی فیلم یا ویدیو ضبط و یا به طور دیجیتالی ذخیره می‌شود.
ژنراتور اشعة x، ولتاژ ورودی و جریان را تنظیم می کند تا شرایط لازم برای تولید اشعة x را مهیا کند. تولید کنندگان ژنراتورهای سه فاز / دوازده پالس یا فرکانس بالا یا پتانسیل ثابت با توان ۸۰ تا kw &#۶۱۴۸۹;&#۶۱۴۸۸;&#۶۱۴۸۸; را توصیه می کنند. ژنراتور اشعة X معمولاً به سیستم اتوماتیک (AEC) مجهز است که پارامترهای اصلی را کنترل می کند کیلو ولت حداکثر (Kvp)، جریان (mA)، زمان تابش، توالی تابش ها حائز اهمیت است. به عنوان مثال در آنژیوگرافی قلبی، سینه‌گرافی با ۶۰ تا ۹۰ تصویر در ثانیه لازم است و ژنراتور اشعه X سرعت ثابت لازم را داشته باشد آنژیوگرافی عمومی معمولاً به تصاویر فلورسکوپی به میزان ۶ تصویر در ثانیه نیاز دارد.
● عامل کنتراست در آنژیوگرافی:
رگهای خونی به طور نرمال در تصاویر رادیوگرافی دیده نمی¬شوند، وبه طور کافی با بافتهای اطرافشان کنتراست ندارند. برای افزایش کنتراست تصاویر، از عامل کنتراست استفاده می¬شود که مایعاتی چگال با عدد اتمی بالا، نظیر ید هستند. که به داخل رگهای خونی در طول آنژیوگرافی تزریق می¬شود. و به دلیل چگالی بالا و عدد اتمی بالای آنها، فوتون¬های اشعه X توسط عامل کنتراست بیشتر از خون و بافتها جذب می¬شوند. عامل کنتراست سبب ایجاد تصاویر رگهای خونی با کیفیت و جزئیات بالا می¬شود. انواع مختلفی از عوامل کنتراست برای تصویربرداری از نقاط مختلف استفاده می شود. به طور کلی ماده حاجب ماده ای است که عدد اتمی آن نسبت به ترکیبات بدن بالاتر است به همین دلیل جذب کننده اشعهX است. تجربه نشان می دهد که اگر ماده حاجب تا حد دمای بدن گرم شود، بهتر تحمل می شود. امروزه برای این کار بیشتر از مگلومین کمپوند استفاده می شود.
● ژیوگرافی تفاضلی(‏‏Digital Subtraction Angiography‏‏) ‏
سیستم‌های آنژیوگرافی تفاضلی تجاری در انواع و مدلهای مختلفی طراحی و وارد بازار شده‌اند. اما همه این مدل‌ها در یک دیدگاه با یکدیگر اشتراک دارند. در آنژیوگرافی ‏‏X-Ray‏ ‏ استاندارد، تصاویر رگها اغلب توسط استخوانها مبهم و تاریک میشود. به خصوص هنگامی که از رگهای درون جمجمه تصویر برداری شود. آنژیوگرافی تفاضلی برای بهبود کنتراست تصاویر رگها توسعه یافته است. در این تکنیک تصاویر به دست آمده قبل از تزریق ماده حاجب و پس از تزریق توسط کامپیوتر تفریق (‏‏Subtract‏‏) میشود. بنابراین ساختمان آناتومیکی که در دو تصویر یکسان است، را می توان حذف کرد و در نتیجه فقط تصویر رگها باقی میماند. تصویری که قبل از تزریق ماده حاجب به دست میآید، ‏‏Mask Image‏ ‏ نامیده میشود. ‏
‏پردازش‌گرآنژیوگرافی تفاضلی دو حافظه مجزا برای تصویر دارد، که یکی برای تصویر ‏‏Mask‏ ‏ و دیگری مربوط به تصویر با تزریق ماده حاجب است. این دو تصویر پس از تفریق به قسمت پردازش رفته و سپس به واحد نمایش میروند. سیستم‌های آنژیوگرافی تفاضلی جدید بر پایه سیستمهای پردازش‌های نهایی هستند. که با نرمافزار خاص و امکانات نمایش تجهیز شدهاند. سیستمهای آنژیوگرافی تفاضلی میتوانند پردازش های نهایی قابل توجهی بر روی تصویر انجام دهند. ‏
حالت‌های پردازش شامل ‏‏Windowing‏ ‏ (تکنیکی برای بالا بردن کنتراست تصویر)، فیلتر کردن و اندازه‌گیری‌های کمی آنها، میتوانند هر تغییر مکان و حرکتی را که در ‏‏Mask Image‏ ‏ رخ میدهد تصحیح کنند. ‏
در آنژیوگرافی تفاضلی بسیاری از مدهای تصویر برداری قابل اجرا هستند، که متداول‌ترین آنها، ‏‏puls mode‏ ‏ است. در این حالت جریان تیوب اشعه ایکس بالا(‏‏mA‏‏‏۱۰۰۰-۱۰۰) و اشعه ایکس به صورت پالسی تصویربرداری را انجام می‌دهند و تعداد کمی تصویر در مدت زمان یک ثانیه و در طول تزریق ماده حاجب جمع آوری شده و از تصویر‌ ‏‏Mask‏ ‏ که کمی قبل تر از تزریق ماده حاجب ذخیره شده، کم می‌شود. ‏
در ‏‏mode‏ ‏ پیوسته نیز جریان تیوب پایین و در حدود(‏‏mA‏‏‏۵۰-۵)‏‎ ‎‎‎است و تصاویر با نرخ ‏‏f/s ‎‏‎‏‎‏۳۰ جمع آوری می‌شوند. یک سری از فریم‌ها برای کاهش مقدار نویز متوسط‌گیری می‌شوند. ‏
در ‏‏mode‏ ‏ فلوروسکوپی تصاویر کنتراست با سرعت ‏‏f/s‏‌‏‌‏‌۳۰ با کم کردن فریم‌های بعدی از فریم‌های قبلی به دست می‌آیند. تعدادی از سیستم‌های آنژیوگرافی تفاضلی می‌توانند با بیشتر از یک ‏‏mode‏ ‏ یا همه ‏‏mode‏‌ ‏‌ ها کار کنند. بیشتر آزمایشات آنژیوگرافی تفاضلی ۲۵ تا ۴۵ دقیقه زمان برای انجام دادن نیاز دارند. آنژیوگرافی تفاضلی محدوده وسیعی از کاربردهای کلینیکی را شامل می‌شود. و برای تصویربرداری از شکم، قلب، سیستم تنفسی، شریان کاروتید و رگهای درون جمجمه‌ای و رگهای محیطی به کار می‌رود. ‏
بیشتر سیستم‌ها از صفحات تشدید کننده تصویر استفاده می‌کنند. برای مد پالسی یک کنترل از راه دور قبل از ‏‏camera‏ ‏ ‏‏TV‏ ‏ قرار گرفته است، تا سرعت ‏‏exposure‏‌‏‌ها قابل کنترل باشد. سیگنال ‏‏video‏ ‏ از دوربین ‏‏TV‏ ‏ توسط (‏‏ADC‏‏) دیجیتال
می‌شود و به یکی از دو حافظه تصویر فرستاده می‌شوند. اگر تصویر مربوط به قبل از تزریق باشد، در یک حافظه قرار گرفته و برای ادامه کار ذخیره می شود و همه تصاویر بعدی در حافظه دیگر قرار می‌گیرند. تصویر ‏‏Mask‏ ‏ سپس از تمام تصاویر بعد از تزریق تفریق می‌شود. برای بالا بردن کنتراست تصویر به دست آمده از "‏‏window & level‏‏" استفاده می‌شود تا کنتراست بالا برده شود. مجدداً تصویر توسط (‏‏DAC‏‏) به آنالوگ تبدیل شده و در نهایت برای نمایش به مانیتور فرستاده می‌شود. ‏
همانطور که در شکل‌ها مشاهده می‌شود، سیگنال ویدئویی قبل از آنکه وارد ‏‏ADC‏ ‏ شود،وارد یک آمپلی فایر لگاریتمی می‌شود. آمپلی فایر لگاریتمی، تصویری یکنواخت از رگها در تصویر تفاضلی را ارایه می‌‌کند.‏
در صفحه که در جلوی اپراتور قرار گرفته دکمه ‏‏exposure‏ ‏ و همچنین مد تصویرگیری و نرخ تصویربرداری توسط اپراتور انتخاب می‌شود و همچنین امکان کنترل انژکتور پردازش نهایی دیتا وجود دارد. پردازش نهایی شامل ‏‏window‏ ‏ و تنظیمات سطوح و همچنین شامل آنالیزهایی برای حذف آرتیفکت است.‏
پارامترهای کارآیی سیستم آنژیوگرافی تفاضلی:‏
پارامترهای کارآیی و بازده برای سیستم آنژیوگرافی تفاضلی به کیفیت تصویر بر می‌گردد و با یک فانتوم می‌توانند ارزیابی شوند. این پارامترها به صورت زیر هستند:
۱)رزولوشن سه بعدی
‏۲)بهبود کنتراست
‏۳)یکنواختی فضایی ‏
‏۴) خطی بودن کنتراست
۵)تابش اشعه‏
‏۶) کاهش آرتیفکت ‏
● کاهش آرتیفکت‌های حرکت بیمار در آنژیوگرافی تفاضلی ‏:
اگر موقعیت پیکسل جسم پس‌زمینه مانند استخوان، هوا، گاز روده و... در طول تصویر برداری حرکت کند، نتیجه آن ثبت نادرست و ایجاد تصویر مبهم است، و آرتیفکت نامیده می‌شود و وضوح و شفافیت دیدن رگها را مبهم می‌سازد. ثبت نادرست ممکن است، به دلیل حرکت بیمار، تیوب اشعه ‏‏X، صفحات تشدید کننده تصویر و همچنین نوسانات منبع برق، و نقص و ایراد حلقه تصویربرداری رخ دهد. آرتیفکت‌های که از وسایل ایجاد می‌شود، رفلکس نوسانات نامناسب از تجهیزات هستند و نباید وجود داشته باشند. حرکت بیمار علت اساسی در تنزل کیفیت تصویر در آنژیوگرافی تفاضلی هستند. اگرچه تکنیک‌های متعددی در دو دهه اخیر برای بهبود دادن تصاویر آنژیوگرافی تفاضلی به کار گرفته شده است، اما آرتیفکت‌های حرکتی، را نمی‌توان به طور کامل حذف کرد. ‏
یکی از این تکنیک‌ها ‏‏remasking‏ ‏ است، که پروسه ایی است که در آن یکی از فریم‌های برداشته شده پس از اینکه حرکت رخ داد، به عنوان تصویر ‏‏mask ‎‏ ‎‏ جدید استفاده و از تصویرهای بعدی کم می‌شود. ‏
تکنیک دوم مربوط به ثبت دو تصویر است، که باید با یکدیگر تفریق شوند، که نسبت به یکدیگر شیفت پیدا می‌کنند و گاهی نیز چرخش پیدا می‌کنند.‏
▪ فیلم/صفحه
آنژیوگرافی فیلم/صفحه به سرعت توسط آنژیوگرافی دیجیتال جایگزین شد. البته فیلم مزایایی نسبت به حالت دیجیتال دارد:‏
قدرت تفکیک بالاتری دارد. اما آنژیوگرافی دیجیتال تصاویر با کیفیت بهتری را نتیجه می‌دهد. با این وجود در اکثر آنژیوگرافی قدرت تفکیک بالا فیلم در نظر گرفته می‌شود. زیرا این قدرت تفکیک برای بعضی از مطالعات خاص لازم است، مانند آزمایش ریوی. یک استراتژی عمومی برای داشتن قابلیت فیلم مجهز کردن آزمایشگاه دیجیتال به تبدیل کننده فیلم سریال است. این تبدیل کننده فیلم در زیر قسمت تشدید کننده نصب می‌شود. ‏
▪ ذخیره سازی تصویر
استراتژی ذخیره سازی تصویر در آنژیوگرافی به صورت هم زمان و هم به صورت بایگانی است. ذخیره سازی همزمان به وسیله دیسکهای دیجیتال بلاد رنگ انجام می‌شود. قابلیت ضبط بلادرنگ با استفاده از هدهای موازی، فشرده سازی اطلاعات و آرایه‌های دیسک انجام می‌شود.
● مراحل انجام یک آزمون آنژیوگرافی
هدف از انجام آزمون آنژیوگرافی تهیه تصاویر از شریانها )آرتریوگرافی)و وریدها)ونوگرافی(می باشد که این شریانها به طور سلکتیو توسط کاتتر انتخاب میشوند .مهمترین عمل هم درطی انجام این آزمون جهت رسیدن به هدف که همانا تهیه آنژیوگرام از شریانها می باشد،‌‌وارد کردن کاتتر به مدخل شریان مورد نظر می باشد . برای رسیدن به این منظور بایستی در ابتدا کاتتر را به نحوی وارد شریان کرد .
چندین راه جهت انجام این عمل وجود دارد ، که با توجه به شرایط بیمار و برخی شرایط خاص ،‌ یکی از این روشها را انتخاب می کنیم . این روشها عبارتند از :
۱) ورود کاتتر از طریق شریان فمورال ( femoral artery )
۲) ورود کاتتر از طریق شریان براکیال ( brachial artery )
۳) ورود کاتتر از طریق شریان آگزیلاری ( axillary artery )
۴) ورود کاتتر از طریق آئورت شکمی ( با توجه به عبور سوزن پونکسیون از کنار مهره های کمری به روش Translumbar معروف است )
بهترین و مطمئن ترین راه جهت هدایت کاتتر ، انجام آنژیوگرافی از طریق پونکسیون شریان فمورال می باشد که با روش سلدینگر انجام می شود و از ایمنی بالایی در مقایسه با سایر روشها برخوردار است . در این روش پونکسیون شریان فمورال ،‌ پائین تر از لیگامان اینگوینال انجام می شود .
● نحوه پونکسیون شریان فمورال :
پس از تزریق لیدوکائین در محل پونکسیون جهت ایجاد بی حسی موضعی در اطراف شریان فمورال ، سوزن پونکسیون وارد شریان شده ، پس از اطمینان از اینکه سوزن در داخل شریان قرار دارد ، ماندرن سوزن را خارج کرده و با مشاهده خروج خون از سوزن ، بلافاصله سیم راهنما از داخل سوزن وارد شریان شده و در داخل شریان به اندازه مورد نیاز پیش برده می شود ، سپس سوزن را خارج کرده و شیت شریانی(vascular sheath) با کمک دایلیتور ( dilator ) از روی سیم راهنما وارد شریان می شود . در این موقع ، سیم راهنما و دایلیتور را خارج کرده و فقط شیت در محل پونکسیون قرار می گیرد .
(vascular sheath) با کمک دایلیتور ( dilator ) از روی سیم راهنما وارد شریان می شود . در این موقع ، سیم راهنما و دایلیتور را خارج کرده و فقط شیت در محل پونکسیون قرار می گیرد .
*توجه داشته باشید که تمامی مراحل انجام آزمون بایستی به طریق استریل انجام شود.
رار گرفتن شیت در داخل شریان این کمک را می کند که برای هدایت کاتتر و نیز تعویض کاتترها در موقع لزوم ، مشکلی برای وارد کردن مجدد کاتتر دیگر وجود نداشته باشد . این در حالی است که در گذشته قبل از ابداع شیت ،‌ از سیم راهنمای بلند استفاده می شد و جهت تعویض کاتتری که در داخل شریان است با یک کاتتر دیگر ، ابتدا بایستی سیم راهنما از طریق کاتتر وارد شریان شود و سپس کاتتر خارج گردد و مجدداً‌ کاتتر دیگری که قرار است وارد شریان بیمار شود از روی سیم راهنما وارد شریان می شود .این روش وقت گیر بوده و راحتی کار در هنگام استفاده از شیت را نیز دارا نمی باشد .
پس از قرارگرفتن شیت درشریان بیمار ،‌ رادیولوژیست تحت هدایت فلوروسکوپی کاتتر را به سمت شریان مورد نظر هدایت می کند و با انجام مانورهای لازم برروی کاتتر آن را وارد مدخل شریان مورد نظر می کند . در این هنگام پس از مطمئن شدن از محل قرارگیری کاتتر ( به واسطه تست با ماده حاجب ) ، انژکتور را به سر کاتتر وصل کرده و حجم مورد تزریق و میزان تزریق در ثانیه برای دستگاه انژکتور مشخص می شود . همچنین تیوب اشعه xبر روی ناحیه مورد نظر که قرار است از آن آنژیوگرام تهیه شود ، سانترشده و با توجه به نوع آزمون و آنچه قرار است مورد بررسی قرار گیرد ،‌ تعداد اکسپوزها در ثانیه FPS ) Frames Per Second ) و زمان تأخیر برای اکسپوز ( در صورت لزوم ) تعیین شده و اکسپوز انجام می شود .
پس از تهیه نماهای مورد نظر و نیز درصورت لزوم ، انتخاب شریانهای دیگر توسط هدایت کاتتر و تهیه تصاویر آنژیوگرام ، کاتتر از شریان خارج شده و پس از آن شیت نیز از شریان خارج شده و شریان در بالای محل پونکسیون (proximal نسبت به محل پونکسیون ) توسط هر دو دست به طور صحیح فشار داده می شود( کمپرس می شود ) تا اینکه خونریزی از محل پونکسیون قطع شود . پس از اطمینان از قطع خونریزی محل پونکسیون توسط گاز استریل پانسمان شده و کیسه شن ( به مدت ۲ الی ۴ ساعت ، بسته به شرایط انجام آنژیوگرافی )بالای محل پونکسیون قرار می گیرد تا خونریزی کاملاً قطع شود.پس از اتمام آزمون نیز بیمار بایستی به مدت ۸-۶ ساعت کاملاً استراحت نماید ( complete bed rest ) تا احتمال خونریزی مجدد بر اثر حرکت بیمار از بین برود .

بابک نامی
منابع:
ماهنامه مهندسی پزشکی
prin.ir
dezmed.com
bioemm.com