چهارشنبه, ۳ بهمن, ۱۴۰۳ / 22 January, 2025
مجله ویستا
پایتخت صد دروازه
اشکانیان یا پارتیان که نسبت به سلسله‌های قبلی بیشتر مرد عمل و کمتر اهل خودنمایی بودند در امور زندگی معمولاص روی سازگاری نشان می‌دادند، از جهت جنگاوری به نیروی سوارکارانی چابک و چیره پیکان که قادر بودند در حین فرار از پشت سر خود دشمن را هدف قرار دهند مجهز بودند.
آنان برکشوری کوچکتر اما همگن‌تر از امپراتوری هخامنشی فرمانروایی کردند که مبتنی بود برنظام ائتلاف ایالتی.
اغلب پادشاهان اشکانی کمتر از پیشینیان پارسی خود اندیشه انحصارطلبی در سر داشتند، کشورداریشان با سبکساری بیشتری برگزار می‌شد.آنها تجارت را ترویج می‌کردند و جاده ابریشم از مرکز چین به مغرب زمین برای آنها منبع درآمد کلانی بود. همچنین کشتزارها را چندان که میسر می شد توسعه دادند و کشاورزی‌شان در مرتبه‌یی پیشرفته قرار داشت، اما متاسفانه از فرهنگ و هنر آن دوران کمتر میراثی برجا مانده است که به هر صورت اهمیت آن را نمی‌توان نادیده انگاشت.
سودمندترین بقایای کشف شده برای کمک رسانی به کار پژوهشگران ساختمان‌ها و پیکره‌سازی‌های نقش برجسته است.
البته انواعی از مصنوعات نیز به دست آمده، فقدان معیارهای معتبر تاریخگذاری، شناخت روشنگری آن مدارک را بشدت کاهش می‌دهد. این در حالی است که از سکه‌های پادشاهان پارتی چون بر اول نام خود کلمه اشک را افزودند عنوان اشکانیان نیز برآن دولت و دوران اطلاق شده است‌اطلاعات ارزشمندی به دست آمده است. این در حالی است که در گذشته تصویری از چهره و کلاه و پوشش اشکانیان بر سطح سکه‌ها نقش بسته می‌شد.
در راه شناسایی درست از دولت پارتی، یکی از خطاها به کارگیری مفهوم «امپراتوری پارتی» است. شاه شاهان اشکانی در بهترین شرایط حکومت خود مقام و قدرتی بیش از نظارت بر «ائتلافیه‌یی سست نهاد» نداشت، آنهایی که جزو والیان دست نشانده، یا امیران خود سر بودند پیوسته در معرض تمرد یا تقابل آنان قرار داشتند، که هر یک از آنها برای خود صاحب قدرت و دولتی‌ها بودند.
متاسفانه تعداد کاوشگاه‌های دوره پارتی در سرزمین وسیع ایران اندک است و در فواصل زیاد پراکنده از هم قرار دارند.شاید علت آن نیز این باشد که بیشتر جایگاه‌های عمده در بخش‌های انتهای غرب و شمال شرقی این سرزمین پهناور قرار داشته‌اند که اکنون تعدادی از آنها بیرون از مرزهای ایران واقع شده‌اند.
انتقال پایتخت اشکانیان از نسا به تیسفون در کناره شرقی دجله و بغداد کنونی از همان اوایل تشکیل امپراتوری اشکانی، یعنی میانه سده دوم ق.م عاملی موثر برای پیشبرد و تکامل شهرنشینی در بخش غربی امپراتوری و به زیان سرزمین اصلی قوم پارتی یعنی شمال شرقی ایران بوده است.این را هم باید در نظر داشت که از اواسط سده اول ق.م دولت اشکانی واگذاری بخش‌هایی از قلمرو خود را به دیگر قبایل یا امیران استقلال‌طلب در داخل کشور آغاز کرد.
در حدود سنه ۶۰ ب.م جایگاه‌هایی مثل نسا، کوه خواجه در سیستان و شهر فومس یا صد دروازه در خراسان خارج از قلمرو اشکانیان افتاده بودند که با مرکزیت حکومتی جدید تیسفون جایگزین شده بود.از شهرهای تصرف شده دورا ائوروپوس شهر باستانی در سوریه بود که آن هم در سال ۱۶۴ میلادی از تصرف اشکانیان خارج و به دست رومیان افتاد.در مورد تدمر شهر باستانی سوریه واقع در شمال شرقی دمشق باید گفت که هیچ زمان در تصرف ثابت دولت اشکانی نبود، گرچه در مناظره بزرگ بر سر ماهیت یا تفکیک هنر پارتیان نام پرآوازه آن شهر از جانب پژوهشگران متکی بر فرهنگ کلاسیک مدیترانه‌یی به دفعات زیاد به میان آمده است بطوری‌که حتی نزدیک‌ترین جایگاه‌های پارتیان در مرکز سرزمین ایران چون قلعه یزگرد خطرماد و مسجد سلیمان و بردنشانده خوزستان بقایای مانده از ساختمان مشکوف خاکی از آن است که بناکنندگان‌شان دارای چهره‌های کاملاً مغایر با شاهنشاه پارتی داشته‌اند.پس ایرانی که باید با عنوان «سلسله اشکانی» در مجموعه فرهنگی آن منطقه هویت خود را نمایان سازد، جز در دوره آغازین پایتخت صد دروازه به هیچ رو نتوانسته است این جایگاه را داشته باشد. با وجود نبود نظارتی اصولی در آن دوران می‌توان گفت، آخرین سده‌های دوران پارتی از لحاظ فعالیت هنری بسیار توانمند بود.
در آغاز ظهور دولت اشکانیان و پیش از تصرف سلوکیه پایتخت سلوکیان بیشتر ساختمان‌های برپا شده نمونه‌هایی بودند از ویژگی‌های معماری یونانی همان‌گونه که در دیگر شهرهای سلوکی اجرا می‌شد.در آغاز سده اول میلادی ساختمان‌ها با انواع نقشه‌های کف و تزیینات دیواری بنا شدند اما از چنان آمیزه‌یی برخوردار بود که هرگونه تلاش پژوهشگران امروزی را در تبیین ماهیت «هنر پارتی» بی‌حاصل گذاشته است. در دوره پارتیان گچ‌بری تزیینی رونق و رواج بسیار داشت، زیرا گچ معدنی در همه جا یافت می‌شد و ملاط گچی ساخته شده با آن بسیار انعطاف‌پذیر و نرم بود.
اما در مورد انواع مختلف لباس که در آثار هنری آن دوران نشان داده شده است، متداولترین‌شان روپوشی کمردار و سر راست تا بالای زانو بود که روی شلواری کیسه‌یی می‌افتاد.این جامه دو تکه که برای اسب سواری نیز بسیار مناسب بود در آن زمان با روش زندگی پارتیان سازگار بوده است.
پارتیان صاحب این خصلت نیکو، شناخته شده‌اند که نسبت به اقلیت‌های دینی با اغماض نسبی برخورد می‌کرده‌اند به همین دلیل آزادی همه جانبه بخصوص در مسائل دینی در دوره پارتیان اهمیت زیادی داشت بطوری که در دولت آنها هیچ‌گاه آیین واحدی رسمیت نیافت و برآیین‌های دیگر چهره نشد. البته بعد از آنها در پادشاهی ساسانی چنین نبود.این پدیده خواه منشعب از موضع ضعف امپراتوری بود یا نه به هرحال حاصل این دوران این شد که دین در زمینه‌های هنری به ردیف پسین رانده شود، اگرچه هیچ‌گونه دلیلی براین وضع که معابدی برپا نشده وجود ندارد. شاید مشهورترین معماری شناخته شده پارتی «معبد شمس»یا خورشید خدا در هتره عراق باشد.
حکومت پنج قرنی سلسله اشکانی براثر پیکارهای پیاپی با مهاجمان ارمنی، سکایی از سمت شمال غربی و نیز منازعات داخلی دچار ضعف شد.امیرنشین نیرومند پارس که مردمانش دعوی پاسداری پرستش‌گاه «آناهیتا» الهه آب در کیش زرتشت در سر داشتند نیز تهدیدی برای پارتیان بودند. در سنه ۲۰۸ میلادی اردشیر اول سرکرده آن قوم در سال ۲۲۴ میلادی بر اردوان پنجم اشکانی چیره شد و پادشاهی ساسانیان را بنا گذاشت.
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست