عکاس ناقد و ثبت خاکستری زندگی

● به بهانه برپایی نمایشگاه «خیابان: پیشتازان عكاسی قرن بیستم» هلند ـ آمستردام
شاخه ای از عكاسی مطبوعاتی، عكاسی خیابانی است. مكان فعالیت عكاسان خیابانی اماكن عمومی نظیر خیابان ها، پارك ها، سواحل و حتی نشست های سیاسی و مطبوعاتی است. مردم عادی موضوع غالب عكس های خیابانی هستند.عكاس خیابانی از تكنیك عكاسی مستقیم استفاده می كند. عكاسی مستقیم یعنی ثبت هر آنچه در لحظه در حال وقوع است. تصاویر عكاسی خیابانی نمای ساده ، پاك و بی آلایش آن چیزی است كه هر روز از منظر دید ما می گذرد. گویی آیینه ای را در برابر جامعه قرار داده باشیم.
این شاخه هنری بیشتر در قالب تصاویر سیاه و سفید دیده می شود كه جنبه انتقادی، اجتماعی و هنری دارد.عكاس خیابانی سعی در ثبت لحظه ای از اتفاقی را دارد كه بیشترین حد تاثیر را بر مخاطب می گذارد. نهایت شادی، غم، دلهره و یا حتی لیز خوردن های روی برف و شیطنت های كودكانه سوژه هایی هستند كه از نگاه تیزبین عكاس خیابانی به دور نمی ماند.با آغاز قرن ۲۰ حركتی در عكاسی خیابانی آغاز شد و كودكان كوچه و بازار موضوع اصلی بسیاری از هنرمندان قرار گرفتند.
این جنبش در اروپا و آمریكای شمالی شكل جدی تری به خود گرفت و عكس تبدیل به صدای رسای انتقاد از عملكرد مسوولین جامعه شد.گرچه بسیاری از آثار به جا مانده از سالهای ۱۸۹۰ تا ۱۹۷۵ با دوربین های ۳۵ میلیمتری گرفته می شد ولی توجه دقیق عكاسان به زاویه دید، كادر و شرایط نور و بیش از همه خلاقیت در انتخاب سوژه، ضعف دوربین های عكاسی را پوشش می داد.موضوع جالب توجه در این شاخه عكاسی، كم رویی عكاس است.
بسیاری از هنرمندان برجسته عكاسی خیابانی كار خود را با ترس و خجالت از حضور در جمع آغاز كرده اند. از آنجایی كه مكان كار این هنرمندان اماكن عمومی جامعه همچون خیابان و ایستگاه های مترو و قطار است، لذا بحث آزادی های فردی تا حدی برای كار عكاس محدودیت ایجاد می كند. موضوع مورد نظر عكاس، فردی ناشناخته است. هیچ پیشینه ذهنی از روحیات و خلقیات او در دست نیست پس هر لحظه می بایست منتظر هرگونه برخورد و عكس العملی از سوی موضوع بود. از این رو برخی از اساتید این رشته استفاده از لنزهای زوم برای عكاسی مخفیانه را پیشنهاد می كنند.
شیوه برخورد عكاسان خیابانی با موضوع متفاوت است. برخی ترجیح می دهند در گوشه ای از خیابان دوربین خود را مستقر كنند و منتظر شوند تا موضوع در برابر دریچه دروبین ظاهر شود. فیلیپ لوكادی گارسیا از عكاسان مشهور این ژانر معمولاً به این شیوه عكاسی می كرد.عده دیگری از عكاسان خود را به جریان پویای جامعه می سپارند.
این گروه همراه با مردم در پیاده روها قدم می زنند، در تجمع های عمومی ظاهر می شوند و لحظات ناب را شكار می كنند. سوژه هایی كه آگاهانه در برابر لنز دوربین قرار می گیرند معمولاً به علت ترس و استرس آنچه در حال وقوع است آرامش طبیعی خود را از دست می دهند و باعث می شوند همچون عكس های آتلیه ای تصویر مصنوعی و عاری از روح طبیعی خلق شوند.گفته می شود هنری كارتیه برسون، عكاس فقید فرانسوی، به دور دوربین اش یك روسری می پیچید و وانمود می كرد كه در حال عطسه كردن است در حالی كه داشت مخفیانه از سوژه مورد نظرش عكس می گرفت.تجربه ثابت كرده كه بهتر است فرد مورد نظر از نیت عكاس آگاه نباشد. برای همین بسیاری از عكاسان خیابانی از پوشیدن جلیقه های عكاسی با جیب های متعدد و باد كرده از حلقه های خالی فیلم خودداری می كنند و تنها نگاه انتخابگر و خلاقیت دید خود را به عنوان عكاس به همراه می برند.
در هر حال عكاسی مستند خیابانی با توجه به سلیقه و ایدئولوژی عكاس جان می گیرد. همان طور كه برخی به طبیعی و بكر بودن سوژه اصرار می ورزند دیگران معتقدند كه باید كادر و سوژه خود را كارگردانی كنند.اخیراً موزه «ون گوگ» آمستردام نمایشگاهی را با عنوان «خیابان: پیشتازان عكاسی قرن بیستم» برپا كرده است.نام بسیاری از هنرمندان برجسته این هنر همچون توماس آنان، جان تامسون، جورج برتیز، آندره كرتز، هنری كارتیه برسون، دایان آربوس و ویلیام كلین در فهرست این نمایشگاه دیده می شود.آثار به نمایش درآمده معرف ذهنیت خالقانشان نسبت به زندگی و مردم در خیابان است. نمایشگاه «خیابان: پیشتازان عكاسی قرن بیستم» تا ۱۲ آذرماه جاری برپا خواهد بود.

منبع : روزنامه ابرار