یوزپلنگ آسیایی

دست و پاهای بلند، بدنی باریك و كشیده، سینه فراخ و شكم بالای او شبیه تازی است ولی بر خلاف سگ سانان سر كوچك و گرد، پوزه ای كوتاه و گوش هایی كوچك و گرد دارد. به طور كلی می توان آن را به" سگی با كله گربه" تشبیه نمود. رنگ پشت زردكمرنگ تا زرد متمایل به قرمز و زیر بدن سفید است. خالهایی گرد، سیاه و توپر و موهایی زبر و نسبتا كوتاه دارد. در بالغین خال های روی دم تدریجا در نیمه انتهایی به حلقه هایی بدل می شود كه سیاه رنگ اند و آخرین حلقه پهن تر است.
سر یوزپلنگ كوچك و گرد است و چشمانش در بالای كاسه سر قرار دارد. خط سیاه شكیلی معروف به خط اشكی از گوشه چشمان یوزپلنگ تا اطراف بینی و دهانش امتداد دارد كه احتمالا چشمان او را از آفتاب مصون می دارد و در شكار به او كمك می كند. جانور بالغ ناخن‌هایی كند و نیمه تورفته دارد كه برخلاف سایر گربه سانان جمع نمی شوند.( هرچند بچه ها تا ۶ ماهگی قادرند ناخن ها را جمع كنند.)
▪ اندازه:
طول سر و بدن یوزپلنگ بالغ بر ۱۱۲ تا ۱۳۷ سانتیمتر، طول دم ۶۴ تا ۸۶ سانتیمتر و بلندی شانه‌هایش ۷۱ تا ۸۴ سانتیمتر است و وزن حیوان به ۳۴ تا ۵۴ كیلوگرم میرسد. جنس نر یوز اندكی بزرگتر از جنس ماده است.( این اندازه ها مربوط به نمونه های جمعیت آسیایی است)
▪ خصوصیات:
برخورداری از ستون فقرات انعطاف‌پذیر، كبد و قلب بزرگ، سوراخ بینی گشاد، ظرفیت بالای ریه، بدن عضلانی و باریك، یوزپلنگ را تیزروترین شكارچی جهان ساخته است. آنها قادرند با سرعتی معادل ۱۱۰ كیلومتر در ساعت بدوند.
▪ زیستگاه:
یوزپلنگ در دشت های بازو تپه ماهورهای واقع در مناطق استپی و بیابانی نیمه كویری و زیستگاههای باز دیگری كه طعمه در آن وجود داشته باشد دیده می شود. در ایران تعداد معدود یوزپلنگ آسیایی باقیمانده در مناطق حاشیه ای كویر مركزی یافت می شوند
▪ عادت و رفتار :
یوزپلنگ از نظم اجتماعی منحصربه‌فردی برخوردار است. در ایران مطالعاتی درباره یوزپلنگ صورت نگرفته است، اما مطالعات انجام شده در آفریقا نشان می دهد كه یوزپلنگ ماده به استثنای زمان مراقبت از توله ها به تنهایی زندگی می كند و یوز پلنگ نر در مراقبت از بچه ها نقشی بر عهده ندارد. توله ها به مدت هجده ماه در كنار مادرشان می مانند و طی این دوره كه از اهمیتی بالا در در زندگی توله ها برخوردار است، چگونگی شکار و گریز از گزند شكارچیان دیگر مانند پلنگ، كفتار و گرگ را می آموزند.
در ۱۸ ماهگی توله ها از مادر جدا می شوند. از این پس ممکن است توله‌ها با هم‌شیران خود حتی تا ۶ ماه به سر برند. در دو سالگی هم‌شیران مادهْ بقیه را ترك می کنند و نرهای جوان با هم می مانند. در واقع نرها به تنهایی یا همراه با برادران خونی خود زندگی می كنند اما ماده ها به جز زمان بچه داری، تنها زندگی می كنند. برخی از این گروهها برای خود حوزه ای تعیین میكنند تا یوزپلنگ ماده را برای جفت‌گیری جلب کنند. این حوزه ها اغلب در جاهایی است كه در آن طعمه و آب كافی وجود داشته باشد. در فصل جفت گیری هر نر برای خود قلمروی را انتخاب می كند، در این فصل نزاع های خشنی میان نرهای گروه در دفاع از حدّ و مرز قلمرو‌شان صورت می گیرد.
یوزپلنگ ها معمولاً صبح زود یا غروب به شكار می روند، پس از انتخاب طعمه كه معمولا حیوانات ضعیف تر می باشند به صورت غیر محسوس به آنها نزدیك شده و پس از رسیدن به فاصله حدود ۱۰ تا ۳۰ متر حمله ناگهانی خود را شروع می كنند، پس از به زمین انداختن طعمه گلوی او را با دندان هایش فشار می دهد تا خفه شود. تعقیب طعمه معمولا ۲۰ ثانیه و به ندرت بیش از یك دقیقه بطول می انجامد و در این زمان بیش از ۵۰۰ متر شكارش را دنبال نمی كند. قریب به نیمی از تعقیب‌ها موفق‌آمیزند. برخی اوقات شكارچیان دیگر نظیر گرگ طعمه او را از چنگش بیرون می آورند. یوزپلنگ مانند پلنگ قادر به پنهان كردن طعمه اش از دسترس سایر گوشتخواران نیست و به همین دلیل بعد از خوردن یك وعده غذا در بیشتر اوقات باقیمانده را از دست می دهد.
▪ تولیدمثل:
بلوغ جنسی در حدود ۲۰ ماهگی رخ می دهد. زمان بارداری ۹۵ روز و تعداد توله‌ها ۱ تا ۶ و معمولا ۴ تا ۵ عدد است. توله ها در هنگام تولد حدود ۳۰۰ گرم وزن و ۳۰ سانتیمتر طول دارند. رنگ آنها خاكستری تیره است و موهای بلندی بر پشتشان دارند. این موها چند فایده دارد، از جمله استتار آنها در میان بوته زار های خشك و پنهان نگاهداشتن آنها از دیدرس شكارچیان دیگر. این موها همچنین توله یوز را به" رودك كه حیوان مهاجمی است شبیه می کند، که نوعی جنبه دفاعی دارد. بچه ها به دلیل جمع شدن ناخنها تا شش ماهگی قادرند از درخت بالا بروند.
▪ تغذیه:
یوزپلنگ در ایران عمدتاً از جبیر، آهو، قوچ و میش، كل و بز و خرگوش وحشی تغذیه می کند.

منبع : کویر ایران