چگونه می‌توان فجایع موجود در اقیانوس‌ها و دریاهای آزاد را درک نمود؟

در سایه سرازیر شدن میلیون‌ها تن از انواع پسماندهای سمی و شیمیایی، پلاستیک، موادنفتی و انواع دیگر پسماندها، صید صنعتی ماهی، تخریب تپه‌های مرجانی و اسیدی شدن آب‌های این مناطق، امروزه اقیانوس‌ها و دریاهای آزاد، وضعیتی بسیار فاجعه‌آمیز و اسفبار یافته پیدا کرده‌اند. هر چند به دلیل فقدان ارتباط نزدیک مردم با این اقیانوس‌های بزرگ و پیچیده و رمزآلود، بسیاری از ما تمایل داریم که هنوز هم تصاویر زیبای نمایش داده شده در شبکه‌های تلویزیونی را به عنوان واقعیت‌های موجود بپذیریم.
عموی من بیل از تجربه محاصره موج‌های عظیم، حس قرار گرفتن در ماشین‌ لباسشویی، پر شدن دهان از آب‌های شور دریا و پر شدن جیب‌ها از شن‌های ساحلی، به عنوان یک احساس فراموش نشدنی یاد می‌کند. من هم از راه رفتن و نشستن در کنار ساحل، جایی که می‌توانم به خط افق و دوردست‌ها بنگرم، لذت می‌برم. ما در مورد این زمین آبی و بزرگ و پیچیده، اطلاعات کمی داریم. نگاهی به مشکلات زیست‌محیطی بی‌شمار به وجود آمده توسط انسان‌ها در جای جای این کره خاکی به ویژه در حوزه اقیانوس‌های بزرگ و پیچیده، بسیار تکان‌دهنده است. هر چند ما فجایع به وجود آمده در دریاها را عموماً نادیده می‌گیریم.
من مطالعات خود را در مورد آسیب‌پذیری اقیانوس‌ها و دریاهای آزاد، سال‌ها پیش آغاز کردم. در سال ۲۰۰۳ میلادی، مجله معتبر Nature گزارش نمود که با توجه به گسترش روش‌های صید صنعتی ماهی، تنها ۱۰ % ماهی‌های بزرگ اقیانوس‌ها همچنان باقی مانده‌اند. به این مشکلات باید آلودگی آب‌های آزاد به فلز سمی و خطرناک جیوه، ایجاد مناطق مرده دریایی، تخریب سواحل و تپه‌های مرجانی و اسیدی شدن این نواحی را بیافزاییم. بدین ترتیب، وضعیت این اقیانوس‌ها حتی بسیار بدتر از دریاچه‌های سایر مناطق دنیاست.
ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که چرا با مشاهده این وضعیت فاجعه‌آمیز، انسان‌ها وحشت‌زده نمی‌شوند؟ یک پاسخ این است که مشکلات مربوط به اقیانوس‌ها به سختی قابل مشاهده‌اند. تغییر رنگ آب‌های پیرامون ساحل نیز به سختی قابل تشخیص می‌باشد. ما به دلیل ناتوانی در مشاهده کف دریا، هیچ درک دقیقی از ابعاد این فجایع نداریم. در مقابل، با مشاهده کمترین تغییر در مقدار گرد و غبار و دود موجود در هوای شهرهایمان، ما می‌توانیم به مقایسه شرایط یک روز با روزهای دیگر بپردازیم. دلیلی فراتر از این موارد، این است که اصولاً انسان‌ها موجوداتی هستند که در خشکی زندگی می‌کنند و درک ما از اقیانوس‌ها هم وابسته به تصاویری است که از طریق شبکه تلویزیونی Discovery و نه تجارب واقعی به دست می‌آید. با وجود همه آمارها و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها و روزنامه‌های دنیا، گویی ما همچنان دوست داریم که تصاویر جذاب پخش شده از اعماق اقیانوس‌ها که ماهی‌های رنگارنگ زیبا در آنها در حال حرکت هستند را به عنوان واقعیت بپذیریم. زمین خاکی عمیقاً در روح ما خانه کرده است. در اعماق فرهنگ و تاریخ ما نیز این حس وجود دارد. حتی در اکتشافات دریایی هم، اکتشاف‌گران به دنبال خشکی بودند. پارک‌های ملی آمریکا نیز عموماً یادآور پارک‌های جنگی و نه مناطق دریایی و جزیره‌ای است. اخیراً نیز میلیون‌ها مصرف‌کننده نگران در مورد سلامت خود و محیط زیست، در هنگام خرید خود، به مکان تولید درج شده بر محصولات خریداری شده توجه می‌کنند. برچسب‌های نصب شده بر روی گوشت، سبزیجات و مواد لبنیاتی نشان می‌دهد که منافع خرید این کالاهای طبیعی، نصیب چه کسانی می‌گردد. اما در مورد غذاهای دریایی چطور؟ آیا ما می‌توانیم روابطی دوستانه با اقیانوس‌هایمان هم برقرار کنیم؟
مطمئناً درک چگونگی تولید یک قوطی ماهی تن و استفاده از روش‌های پایدار و یا مخرب در تهیه آن، بسیار مشکل است. ولی هنوز هم به گونه‌ای رمزآلود، این اقیانوس‌های آرام و دوست‌داشتنی اما پر درد و آلوده، تداوم زندگی ما بر روی سیاره زمین را تضمین می‌کنند. سیلویا ایرل یکی از متخصصان برجسته در حوزه زیست‌شناسی دریایی می‌گوید: «بدون وجود اقیانوس‌ها، زندگی بر روی زمین، دیگر ممکن نخواهد بود. آیا ما در مورد سلامت اقیانوس‌ها اصولاً نگران هستیم؟ و آیا تداوم حیات از اولویت‌های اساسی برای ما برخوردار است؟»
همه کارشناسان علوم دریایی بر این نکته اتفاق‌نظر دارند که سلامت اقیانوس‌ها بر زندگی ما تأثیرات شگرفی می‌گذارد، درست همان‌طور که سلامت مزارع و جنگل‌ها بر جنبه‌های مختلف حیات ما مؤثر هستند. هر چند در وهله اول، شاید بسیاری از ما نتوانیم این ارتباط موجود را به خوبی درک کنیم. بی‌تردید، آینده اقیانوس‌ها، به فهم و قدرت ما وابسته است. همان‌طور که پس از درک اهمیت و تأثیرات سوء ناشی از سوراخ شدن لایه ازون، اقدامات و طرح‌های پیشگیرانه زیادی انجام گردید، حفظ و حراست از اقیانوس‌ها، این گنجینه‌های ارزشمند و زیبای طبیعی، نیازمند فهم دقیق‌تر ارتباطات موجود و تلاش بیش از پیش ماست.
اگر ما بحران‌های موجود در عرصه اقیانوس‌ها را به درستی درک نکنیم، همه تلاش‌های دیگر زیست‌محیطی ما نیز بی‌نتیجه خواهد ماند. بنابر این، در کنار تلاش‌های انجام شده برای حفظ زمین، حفاظت و نگهداری از ذخایر ارزشمند اقیانوس‌ها هم باید در کانون توجه رهبران ما قرار گیرد، چرا که امروزه همه خشکی‌های ما در محاصره این اکوسیستم‌های آبی واقع شده است.

مترجم:محسن داوری
اندی مک دانیل
منبع: www.OrionMagazine.org
منبع:ماهنامه سیاحت غرب،شماره۶۳
- Andi McDaniel: نویسنده و پژوهشگر در حوزه سرزمین‌های ناشناخته و طبیعت بکر نقاط مختلف دنیا