ازدواج موقت جزو توصیه‌های موکد اسلام است

فاطمه آلیا، یکی از زنانی است که علاوه بر نقش موثرش در خانه به عنوان مادری نمونه در مشارکت سیاسی و اجتماعی جامعه هم نقش‌آفرین است.
وی که متولد ۱۳۳۹ تهران است، توانست در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تهران به مجلس راه پیدا کند.آلیا از زنان موفق مجلس هفتم است که سمت‌هایی را مثل رئیس کمیته زنان و خانواده مجلس، رئیس فراکسیون زنان مجلس، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، عضو هیات عالی نظارت مجلس شورای اسلامی، عضو فراکسیون فرهنگیان و ایثارگران مجلس و نیز رئیس فراکسیون حمایت از معلولان را بر عهده دارد. علاوه بر اینها به عنوان معلم به فرزندان این مرز و بوم نیز خدمت می‌کند. شاید چالش‌های پیش روی زنان و نیز مشکلات و موانع بر سر راه آنها در احقاق حقوقشان که عده‌ای آن را به اسم حقوق زن دستاویز اهداف خود قرار می‌دهند و نیز کند و کاو پیرامون کارکرد زنان در مجلس ما را به هم صحبتی با ایشان به عنوان یکی از موفق‌ترین چهره زن مجلس هفتم کشاند. از این رو گفت‌وگو با وی سرمشقی از این دفتر است.
▪ هدف مجلس از تصویب قوانینی که به نوعی به زنان ارتباط دارد، چیست؛ آیا این قوانین در راستای ارائه تسهیلات به زنان است یا خیر؟
ـ اگر ما در مجلس گاهی به دنبال قوانینی هستیم برای ارائه تسهیلات شغلی به خانم‌ها به این خاطر است که مقداری امنیت خانم‌ها را بالا ببریم. من به عنوان یک زن، زنان اجتماعم را همانند خود می‌بینم، زنانی هستند که می‌خواهند فرزندانشان را به خوبی‌تربیت کنند و در عین حال می‌خواهند مسوولیت اجتماعی شان را هم به نحو احسن انجام دهند، بنابراین حاکمیت باید یک مقدار امتیازاتی برای اینها در نظر بگیرد. امتیاز دادن به معنی در خانه نشستن زنان نیست، به معنی کمک به آرامش و امنیت زنان است زیرا زنان ما که در جامعه فعال هستند در عین حال خانواده شان را هم دوست دارند برای اینکه به هر دو نهاد برسند حاکمیت باید برای آنان مقداری سرمایه‌گذاری کند.
▪ خانم آلیا اصلا چی شد که شما به عنوان یک معلم به کار سیاسی روی آوردید؟
ـ کلاً برخی انسان‌ها از نظر روحی و خصلتی انسان‌های سیاسی هستند و برخی نیستند. براساس آنچه که در کتاب‌های علوم سیاسی به عنوان ویژگی فرد سیاسی از آن نام برده می‌شود. شاید این ویژگی‌ها از زمان بچگی در فرد بروز و ظهور پیدا کند. شاید در زمانی که فرد مشارکت اجتماعی را شروع می‌کند و جامعه‌پذیر می‌شود به نوعی وارد سیاست شود. کار سیاسی من شاید از دوران دبیرستان در کارهای گروهی مثل تیم ورزشی و تیم‌های روزنامه نگاری شروع شد. در دوره دانشگاه عضو شورای مرکزی انجمن اسلامی جهاد دانشگاهی فعالیت می‌کردم. در سال ۵۷ و ۵۸ همزمان با دوره دانشجویی در واحد خواهران حزب جمهوری اسلامی نیز فعالیت می‌کردم یعنی شاکله اولیه حزب زنان در همین جا شکل گرفت. در اینجا بود که خانم‌ها در چارچوب قانون اساسی دور هم جمع می‌شدند. بعد از این بود که تشکل جامعه زینب را به صورت قانونی به‌وجود آوردیم. الان البته جامعه زینب آن اعضای گذشته را ندارد. این تشکل در زمان فعالیت کارهای خوبی‌مثل‌آموزش‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برای خانم‌ها داشت که مفید هم بود. در کنار این، من ۳ دوره است که عضو شورای مرکزی جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی هستم.
▪ چه عاملی باعث شد که به نمایندگی مجلس شورای اسلامی علاقه‌مند شوید؟
ـ برای نمایندگی مجلس از دوره چهارم مجلس پیشنهاد می‌شد اما به خاطر خطیر بودن مسوولیت و خردسال بودن بچه‌ها و مهم بودن خانواده با وجود پیشنهاد دوستان من در خود این توان را نمی‌دیدم اما در دوره هفتم شرایط برایم مهیا شد، ساز و کاری که در شهرهای بزرگ از جمله تهران هست، این است که یک لیست کلی تهیه می‌شود، من هم در طیف اصولگرایان، آن موقع در لیست آبادگران اسلامی اسمم را نوشتم و به هر حال توفیق خدمت به این شکل نصیبم شد البته قبل از نمایندگی مجلس همزمان با تدریس به عنوان پژوهشگر در سازمان صدا و سیما نیزهمکاری می کردم.
▪ با توجه به اینکه امسال چهارمین سال مجلس هفتم است، عملکرد فراکسیون زنان مجلس در جهت پیشبرد حقوق زنان را چگونه ارزیابی‌می‌کنید؟
ـ در خیلی از کشورهای جهان بسته به جهان بینی فرهنگی و اعتقادی و نوع حکومت زنان را از جامعه جدا کردند، یعنی زن به ماهو زن به حقوقش بپردازد اما در نگاه ما و جهان بینی ما هرگز زن جدا از سایر نهادهای اجتماعی نیست.زن را نمی‌توان از نهاد خانواده، نهاد سیاست، نهاد دولت و حکومت انتزاعی و جداگونه به آن بپردازیم، این ناقص است. در کشور ما اگر مشکلی وجود داشته باشد تبعات ناشی از آن مشکل بیشتر متوجه زنان است به خاطر اینکه خانواده سلول جامعه است و رکن خانواده هم زن است. ببینید الان فرض کنید در قوانین اشتغال اگر مشکل داشته باشیم، فشارش بیشتر روی زن است. اگر در خانواده‌ای یک خانمی به عنوان همسر یا مادر یا خواهر یکی از اعضای خانواده‌اش بیکار باشد بیشترین فشار را وی تحمل می‌کند. بنابراین اگر ما قوانین کلی مثل اشتغال را در اولویت قرار می‌دهیم حال اسم زن را به صورت مشخص ذکر نمی‌کنیم معنی‌اش این نیست که به زن بی‌توجه بوده‌ایم. اگرچه در همین قوانین اشتغال هم می‌گوییم با تاکید بر سرپرست خانوار، حال سرپرست خانوار یا زن است یا مرد. برای اینکه خانواده بی‌پناه نماند.در مجلس ما قوانین متعددی داشتیم که جامع و کلی بوده است. قانون استخدام ۴۰ هزار حق التدریسی جزو اولین قوانینی بود که ما در مجلس هفتم تصویب کردیم، وقتی به آمار نگاه می‌کردیم، می‌دیدیم بیشترین آمار مربوط به زنان است ولی در قانون نگفتیم قانون استخدام ۴۰ هزار حق التدریسی زن، پس این یک جهان بینی است.در چارچوب تفکر حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب اما در عین حال با این توضیح به یک لحاظ ما این فرمایش رهبر معظم انقلاب را مورد توجه قرار می‌دهیم. ایشان می‌فرمایند: گاهی مشاهده می‌شود که ظلم مضاعف به زنان می‌شود که بیشترش هم در خانواده است. ما می‌بینیم در جاهایی که منطق حاکم است و گفت وگو می‌شود ظلمی به هیچ کدام از اعضای خانواده نمی‌شود و زنان هم با درایت مشکل را حل می‌کنند اما در خانواده‌هایی که منطق حاکم نیست و زور حاکم است به لحاظ اینکه مرد از نظر فیزیکی قوی‌تر است و در برخی فرهنگ‌ها نوع تربیت طوری است که مرد خود را بالاتر می‌بیند و در خدمت زن نمی‌داند در آن فضای بی‌منطقی زن گرفتار ظلم می‌شود، اینجاست که مساله حسن معاشرت خیلی مهم است، درصد بسیاری هم کار فرهنگی است که نمی‌شود قانون صادر کرد.
▪ فکر می‌کنید ظلم نکردن به زنان در خانواده منوط به کار فرهنگی است؟
ـ بله، یعنی‌آموزش خانواده سهم عمده‌ای را در این کار دارد که این‌آموزش سهم قابل توجهی در ‌آموزش و پرورش دارد که بودجه خاصی را می‌طلبد.
▪ فراکسیون زنان مجلس برای فرهنگ سازی و کاهش ظلم به زنان در خانواده چه اقدامی انجام داده است؟
ـ یکی از کارهایی که فراکسیون زنان مجلس هفتم انجام داد بازدید از محاکم قضایی و مجتمع‌های قضایی بود، نکته‌ای که وجود داشت این بود که برخی جاها که خلأ قانونی داشتیم سعی کردیم بازنگری کنیم، در بعضی جاها قانون اشکال ندارد، گاهی در اجرای قانون بعضی از قضات یک تعبیراتی داشتند، به هر حال قانون در مصادیق یک حق و حقوقی را تعیین می‌کند شاید هم همزاد پنداری می‌کردند. بر این اساس می‌دیدیم، آن طوری که باید رسیدگی شود به حقوق خانم‌ها بعضا رعایت نمی‌شود. بر این اساس ما آمدیم در مجلس و طرح مشاورین قضایی زن را پیشنهاد دادیم یعنی الزام دادگاه‌ها به استفاده از مشاورین حقوقی زن که در هنگام محاکم فضا برای زنان راحت باشد.
▪ لایحه تحکیم بنیان خانواده که این روزها جزو لوایح بحث‌برانگیز است، تا چه اندازه می‌تواند بر استوار ماندن کانون خانواده کمک کند؟
ـ این لایحه یک لایحه پیشنهادی است که در قوه قضائیه آماده شده و دولت هم آن را تقدیم مجلس کرده است و هنوز در دستور کار قرار نگرفته است اما در کمیسیون‌های مجلس مورد بررسی قرار گرفته است. این لایحه ۵۳ ماده‌ای نقاط قوت فراوانی دارد که می‌توان به استفاده از مشاورین قضایی زن و تشکیل دادگاه در محل زندگی زن اشاره کرد.
▪ لایحه تحکیم بنیان خانواده مردم را با یک سری ابهامات روبه‌رو کرده است، فکر می‌کنید چرا در دو سه ماده از این لایحه ابهاماتی وجود دارد، راه برطرف کردن آن چیست؟
ـ دو، سه ماده از لایحه تحکیم بنیان خانواده دارای ابهام است که قطعا نیاز به بررسی دارد. این ابهام از زمانی بوده که لایحه به مجلس داده شده اما در مواردی هم ابهام سازی شده است، اصولاً لوایح و طرح‌های پیشنهادی هیچ کدام با یکدیگر فرقی ندارد و هر کدام مشکلاتی دارند. در مورد این لایحه هم نمی‌دانم چرا این همه تبلیغات می‌کنند، مناظره و نشست می‌گذارند. شاید به خاطر نزدیکی به انتخابات است این همه به این لایحه می‌پردازند ولی در کل مرکز پژوهش‌های مجلس در مورد لوایح رفع اشکال می‌کند و یا در جایی دیگر صاحب‌نظران با مراجعه و تماس با مرکز پژوهش‌ها از لوایح اینچنینی رفع اشکال و ابهام می‌کنند.اما در این میان برخی از افراد که پیرامون این دو، سه بند نظر داشتند و بر آن اشکال می‌گرفتند به مرکز پژوهش‌ها مراجعه نکردند برای خودشان همایش گذاشتند و اسمشان را با این لایحه مطرح کردند.
▪ مورد بحث برانگیز لایحه تحکیم بنیان خانواده همان ماده ۲۳ است. در مورد این ماده توضیح بدهید؟
ـ در ماده ۲۳ این لایحه می‌گوید مردانی که قصد ازدواج مجدد دائمی دارند باید از دادگاه اجازه بگیرند و بعد از اجازه دادگاه ازدواج مجدد بکنند. کسانی که سر این موضوع غوغاسالاری می‌کنند یا از موازین حقوقی اطلاعی ندارند یا اطلاع دارند و نمی‌خواهند مردم را در جریان قرار دهند لازم می‌دانم اینجا توضیحی بدهم. به عنوان مثال مردی که می‌خواهد اقدام به ازدواج دوم بکند، در اصطلاح دادگاه باید دادخواستی را پر کند، وقتی دادخواست را پر می‌کند، خواهان وی به دادگاه می‌گوید به این دلیل من می‌خواهم ازدواج کنم. از آن طرف در مقابل هر خواهانی در مراحل حقوقی یک خوانده‌ای وجود دارد، همسر فعلی مرد می‌شود خوانده، دادگاه ملزم است در مقابل این خواهان خوانده را دعوت بکند که ببیند آیا ادعای ایشان درست است. فرد به دلایل مختلف که اگر شما عمق این را بررسی بکنید به نتیجه جدید می‌رسید، وقتی زنی به دلایلی مثل تصادف فلج شده و بیمار است برای مرد دو راه بیشتر وجود ندارد یکی اینکه ناجوانمردی کند و همسرش را طلاق دهد و ازدواج کند و راه دیگر این است که همسرش را نگه دارد و از وی اجازه بگیرد که همسر دیگری داشته باشد. در عین حال در ماده ۲۳ گفته شده مرد برای اداره ۲ تا خانواده تمکن مالی داشته باشد، ببیند وقتی دادگاه می‌خواهد اجازه بدهد آن مواردی که من و شما به آن فکر می‌کنیم که باید حتما اجازه زن اول باشد یا باید حتما دلیلی باشد مثل بیماری، ناباروری، مجرم بودن و زندانی بودن زن، مرد از دادگاه اجازه ازدواج دائم دوم را می‌گیرد. تا الان قوانین اجازه از دادگاه مرد را نمی‌خواست (در این صورت کم‌ نبودند زنانی که همسرانشان ازدواج پنهانی کرده بودند و بعد تولد یک بچه و مدرسه رفتنش بدون شناسنامه مشکل می‌شد) الان بهتر است یا آن موقع.
▪ ایرادی که الان به این ماده ۲۳ می‌گیرند، چیست؟
ـ ایرادی که به این ماده می‌گیرند و خود من هم این ایراد را در کمیسیون می‌گیرم، همان چیزی است که الان در قانون مستتر است و به چشم نمی‌آید و مشهود هم نیست که اگر دادگاه بخواهد به مرد اجازه بدهد، دلیل می‌پرسد هم خواهان را می‌خواهد و هم خوانده را و می‌گوید زن فلان بیماری را دارد. اگر ثابت نشود دادگاه اجازه ازدواج نمی‌دهد، ما گفتیم همان موارد مستتر در اجازه دادگاه را زیر ماده اضافه کنیم تا این نگرانی‌ها برطرف شود.
▪ آیا در اینجا اجازه زن اول شرط نیست؟
ـ وقتی دادگاه می‌خواهد اجازه بدهد و خواهان خانواده دارد ، زن اول را فرا می‌خواند به او می‌گوید که همسرش می‌خواهد ازدواج کند، اگر بی‌دلیل باشد که دادگاه اجازه نمی‌دهد، دادگاه ما بر اساس شرع مقدس است.در یک ماده دیگر لایحه جامع حمایت از خانواده آمده است که محضرها و سردفترانی که بدون اجازه دادگاه اقدام به ثبت ازدواج کنند هم جریمه می‌شوند و هم علی‌الابد دفتر اسناد رسمی آنها تعطیل می‌شود.
▪ راه‌حل شما برای کاهش نگرانی‌ها از لایحه تحکیم بنیان خانواده چیست؟
ـ من فکر می‌کنم عده‌ای این ۵۳ ماده را با هم نخواندند و یک ماده را دیدند و در جامعه نگرانی ایجاد می‌کنند، تازه این لایحه در حد پیشنهاد است، هر اهل نظری از روی دلسوزی نه به خاطر نگاه حزبی‌ و سیاسی بلکه نگاه و نظر کارشناسی‌اش را به مجلس بفرستد تا مجلس هم استفاده کند.
▪ به عنوان رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نظرتان در مورد ازدواج موقت چیست؟
ـ ازدواج موقت جزو توصیه‌هایی است که در‌آموزه‌های دینی به آن سفارش شده است اما شرایطی دارد به گونه‌ای که در برخی روزنامه‌ها دنبال می‌شد، صحیح نبود، ازدواج موقت در اسلام و در مکتب تشیع مطرح شده و برای همه خانم‌ها نیست، دختری که ازدواج نکرده و برای ازدواج اول ازدواج موقت سفارش نشده است چرا که اجازه و اذن پدر شرط است و برای دختری که اولین ازدواجش هست وقتی پدر دخالت پیدا کند، قطعا پدر به دنبال ازدواج دائمی برای دخترش است اما این نوع ازدواج برای خانم‌هایی توصیه شده که یا همسرانشان فوت کرده یا از آنها جدا شده‌اند که اگر بخواهند ازدواج کنند برای آنها دو نوع ازدواج پیشنهاد می‌شود؛ یکی ازدواج دائم و دیگری موقت.
▪ کلا نظر شما در مورد ازدواج موقت، مثبت است یا منفی؟
ـ نه موافق نیستم، من اصلا آنطوری که آقای پورمحمدی این موضوع را مطرح کردند نپسندیدم. اگر کسی در این شرایط قرار گرفته باشد (مخصوصا خانم‌هایی که قبلا ازدواج کردند) می‌روند به دنبال مشاوران دینی، از مراجع تقلید سوال می‌کنند. این‌گونه علنی اعلام کردن و دامن زدن بعضی روزنامه‌ها به آنکه این نوع ازدواج برای دختران جوان است که تا الان ازدواج نکردند هرگز توصیه نمی‌شود. هیچ پدری اجازه نمی‌دهد که دخترش برای اولین بار ازدواج موقت کند.
▪ ارثیه و دیه دو مقوله‌ای است که از نظر حقوق اسلامی بیشتر زنان به آن معترض هستند، نظر شما در این باره چیست؟
ـ در بحث دیه، نظر صریح قرآن است که می‌فرماید: دیه زن نصف دیه مرد است. مباحث مربوط به ارث باید از سوی فقها با کار کارشناسی تجدیدنظر شود اما اینکه خانمی ۴ سال حقوق خوانده و بخواهد در این زمینه اظهارنظر کند امری غیرمعقول است. همانطوری که در بیماری‌ها هر مریضی را پیش متخصص می‌بریم در مباحث فقهی و دینی حتما باید به فقها مراجعه کنیم.در مورد ارث این مژده را به زنان می‌دهم که رهبر معظم انقلاب نظرات مترقی جدیدی دارند که انشاءالله به زودی رسانه‌ها این نظرات را در اختیار مردم قرار می‌دهند.درمسائل حقوقی مثل ارث و دیه فقها باید نظر بدهند. کسانی که در این موارد دخالت بیجا می‌کنند و در جامعه نگرانی به‌وجود می‌آورند اگر دلشان خوش است که فلان موسسه بین‌المللی به آنها جایزه می‌دهد و تقدیر می‌کند و در آنجا ممکن است جایگاهی به‌دست بیاورند، ولی بدانند در بین ملت‌شان جایگاه خود را تضعیف می‌کنند و از این مهم‌تر در محضر خدا چه جوابی ‌می‌خواهند بدهند، کسانی که به خاطر چراغ سبز نشان دادن به بیگانگان اظهارنظر می‌کنند.
▪ مجلس چه تدبیری برای یکسان‌سازی دستمزد زنان و مردان اندیشیده است؟
ـ نگاه مجلس هفتم، دولت نهم و اعتقاد دکتر احمدی‌نژاد بر این است که ما در عرصه اجتماعی قائل به تفکیک جنسیتی نیستیم، اگر در جاهایی این اشکال وجود دارد قانون باید این مشکل را رفع کند البته ممکن است در برخی جاها در سرجمع حقوق در کل جمع ساعات کار زن و مرد یکسان باشد اما در میزان دریافتی به مرد حق عائله‌مندی بدهند ولی به زن ندهند این هم به لحاظ فرهنگی است که نفقه خانواده با مرد است، با توجه به تغییراتی که در نوع زندگی در شرایط حاضر به‌وجود آمده است این مورد باید بررسی شود.یک نکته مهم که داریم پیگیری می‌کنیم این است که زن و مرد که هر دو شاغل هستند همه ماهه کسوراتی به عنوان حق بازنشستگی دارند، این کسورات در صندوقی جمع می‌شوند و از حقوق مشروع آنها کسر می‌شود. وقتی مردی فوت می‌کند این کسری را به بازماندگان می‌دهند ولی وقتی زن فوت می‌شود به بازماندگان زن نمی‌دهند با اینکه از حقوق ماهانه‌اش کسر شده است.مجموعه این اشکالات را جمع کردیم، دولت هم موافق است مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست‌جمهوری هم کار کارشناسی کرده است یک سری پیشنهادات فراکسیون زنان مجلس داد و یکسری هم به آنها پیشنهاد دادند و لایحه‌ای تحت عنوان تسهیلات شغلی زنان در کمیسیون مربوط در دولت بررسی شده است و به معاونت حقوقی رفته که ما پیگیری می‌کنیم تسریع شود، منتها ما در مجلس در مواردی که بار مالی دارد نمی‌توانیم طرح بدهیم.
▪ فکر می‌کنید در انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی زنان چند درصد کرسی‌های نمایندگی را به خود اختصاص بدهند؟
ـ هرچقدر زنان شایسته در مجلس ما بیشتر باشد قطعا باعث افتخار نظام جمهوری اسلامی خواهد بود. امیدوارم که رسانه‌ها کمک کنند که زنان متخصص، کارآزموده، مجرب و قانون دان را که دارای صلاحیت هستند با نگاهی عدالت‌محور به جامعه معرفی کند. نمی‌شود تعداد را تعیین کرد اما در کشورهایی که دموکراسی مردم سالاری است هر چقدر مردم رأی بدهند همان اتفاق می‌افتد. رهبر معظم انقلاب تاکید دارد که زنان شایسته، اهل نظر که مقلد بیگانه نباشند هر چه بیشتر در مجلس باشند بهتر است.

لیلا ضامنی

منبع : روزنامه تهران امروز