درد دل‌های کوچک

این هفته، برای سومین بار است كه صبح وقتی بالای سرش می‌روید، پتو را از رویش كنار می‌كشید و غر می‌زنید كه: <پاشو، ظهر شد، نمی‌خوای بری مدرسه؟> این پهلو و آن پهلو می‌شود و با بغض می‌گوید: <مامان، دلم درد می‌كنه.> ممكن است فكر كنید این بچه استعداد فوق‌العاده‌ای برای سینما و تتاتر دارد و امروز هم می‌خواهد خانه بماند كه تكرار سریال دیشب را تماشا كند، اما این قدر هم بدبین نباشید.
او ممكن است واقعا دل درد داشته باشد. مطالعات نشان داده است از هر ۶ بچه مدرسه‌ای، یكی دچار دل‌دردهای راجعه است؛ دل‌دردهایی كه لااقل در طول یك دوره ۳ ماهه بارها و بارها تكرار می‌شوند و كودك را نه فقط از درس و مشق، كه از بازی و دنبال توپ دویدن و جست و خیزهای مقتضای سن خودش هم می‌اندازد. البته خیلی از بچه‌ها پرانرژی‌تر از آن هستند كه فوتبالشان را به خاطر دل درد تعطیل كنند، اما مدرسه را كه می‌شود!
علت این دردهای راجعه دقیقاً معلوم نیست. تا مدت‌ها، پزشكان آن را به مسائل عصبی و <استرس> مربوط می‌دانستند، اما مطالعات جدید نشان می‌دهد این مشكل را باید یك بیماری <جسمی-‌روانی> به حساب آورد. تحقیقاتی كه در دانشگاه پیتزبورگ بر روی ۴۲ كودك در سن مدرسه كه به این دل دردهای مزمن مبتلا بودند، انجام شد، نشان داد كه ۷۹ درصد این بچه‌ها، از <اضطراب> رنج می‌بردند. اگر برای شما عجیب است كه مگر بچه‌های كوچولو هم استرس و اضطراب و از این جور دردسرهای دنیای آدم بزرگ‌ها را تجربه می‌كنند، به این مطالعه هم توجه كنید: محققان در بیمارستان كودكان گوریب، به ۱۸ كودك و نوجوان ۷ تا ۱۷ ساله كه دچار همین دل دردهای راجعه بودند، تكنیك‌های كاهش استرس و ریلكسیشن را آموزش دادند و فكر می‌كنید نتیجه چه بود؟ ۸۹ درصد آنها بهبود واضحی در شدت و مدت دردها پیدا كردند.
در دستگاه گوارش ما تا دلتان بخواهد سلول‌های عصبی هست. در اغلب آنها یك ماده شیمیایی به نام <سروتونین> كه خلق و خوی ما را تنظیم می‌كند، در انتقال پالس‌های عصبی، نقش عمده را به عهده دارد. تعادل سروتونین در افراد مبتلا به اضطراب به هم می‌خورد. این تقریباً همه آن چیزی است كه ما درباره تاثیر اعصاب بر ایجاد چنین دردهایی می‌دانیم. این كه عدم تعادل سروتونین چگونه باعث ایجاد درد می‌شود، پرسشی است كه هنوز محققان جوابی برای آن نیافته‌اند.
▪ توصیه اول: مراقب بیماری‌های جسمی باشید
اگر كودك شما دچار همین دردهای راجعه شكم است، اولین كاری كه باید بكنید این است كه با پزشك مشورت كنید تا با انجام معاینات و آزمایش‌های لازم، مطمئن شوید علت این درد یك بیماری جسمی نیست.
در آن صورت می‌توان موضوع را <جسمی-روانی> در نظر گرفت. فراموش نكنید اگر درد شكم همراه علایم گوارشی دیگر مثل استفراغ، تب، اسهال یا كاهش وزن بود، دیگر یك مشكل عصبی نیست.
در این حالت ممكن است برای درمان نیاز به اصلاح رژیم غذایی باشد یا حتی دارو درمانی و در موارد نادر، جراحی!
از اینها كه بگذریم ۲ مشكل شایع و مهم دیگری كه ممكن است باعث دل‌دردهای راجعه كودكان شود، یبوست و عفونت‌های ادراری است. خیلی از بچه‌ها دوست ندارند در مدرسه دستشویی بروند و همین احتباس مدفوع، باعث اختلال در كار دستگاه گوارش می‌شود. عفونت ادراری هم بیماری شایع دختران در این سنین است و معمولا با یك آزمایش ادرار ساده می‌شود آن را تشخیص داد.
عادت غذایی بسیاری از ما بزرگترها، این روزها این شده است كه صبحانه و حتی ناهار را بی‌خیال می‌شویم و عوضش را سر شام درمی‌آوریم. در درازمدت، چنین عادت‌هایی -بی‌تعارف- پدر دستگاه گوارش ما را درمی‌آورد. اگر این عادت‌ها به بچه‌ها -‌مخصوصا نوجوانان كه بیشتر مستعد چنین رفتارهایی هستند- تسری پیدا كند، آن‌وقت این دل‌دردهای راجعه، كمترین دردسری است كه شما برای خود و بچه‌هایتان خریده‌اید.
مصرف بیش از حد كافئین (قهوه، چای و شكلات) و نوشابه‌های گازدار هم از دیگر عواملی است كه باعث نفخ و درد شكم می‌شود.
▪ توصیه دوم: استرس را از بین ببرید
اگر پزشك به شما اطمینان داد كه هیچ بیماری جسمی وجود ندارد، آن وقت می‌توانید این راه‌ها را برای كاهش درد و ناراحتی بچه‌ها امتحان كنید:
اول اینكه به دنبال عواملی قابل پیش‌بینی بگردید كه باعث ایجاد یا تشدید دل درد بچه می‌شوند. چه مواقعی دل درد پیدا می‌شود؟ روزهایی كه بچه امتحان دارد؟ روزهایی كه كلاس خاصی دارد؟ یا مثلا مواقعی كه تیم فوتبالشان در مدرسه مسابقه دارد؟ ببینید چه چیزی یا چه كسی باعث ایجاد اضطراب كودك شده. مشورت با معلم مدرسه هم كمك می‌كند. لااقل می‌توانید مطمئن شوید كه بچه مشكلی در مدرسه دارد و آیا با دوستانش خوب است یا نه و..
تكنیك‌های آرام‌بخشی و رفع استرس هم، باوركنید كه كمك می‌كنند.
این تكنیك‌ها علاوه بر پایین آوردن فشار خون و ضربان قلب، در بچه‌ها این احساس را به وجود میآورند كه می‌توانند روی جسم و روانشان كنترل داشته باشند. این یك نمونه ساده از این روش‌هاست كه می‌توانید به كودكتان یاد بدهید:
در یك مكان آرام دراز بكشید و چشم‌هایتان را ببندید. از بینی نفس بكشید، هر نفس را ۳ ثانیه نگه دارید و بعد هوا را از دهان بیرون بدهید. در هر نفس، سعی كنید قسمتی از بدن خود را ریلكس كنید. مثلا از شست پا شروع كنید و بالا بیایید. حالا احساس آرامش بیشتری نمی‌كنید؟

دكتر پریسا شبانی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی پزشکی ایران سلامت