شترمرغ

شترمرغ ها از بسیاری جهات گونه ای منحصر به فرد بشمار می آیند و همین امر باعث گردیده تا در سالهای اخیر توجهات زیادی معطوف آن گردد. به طور مثال تخم آن در مقایسه با تخم سایر پرندگان بزرگترین تخم بوده و می تواند وزنی معادل ۲-۱ کیلوگرم داشته باشد اما در مقایسه با جثه پرنده، شترمرغ دارای کوچکترین تخم در میان پرندگان می باشد. شترمرغ بزرگترین پرنده زنده روی زمین می باشد که می تواند به بلندایی در حدود ۵/۲ متر و وزنی معادل ۱۵۰ کیلوگرم دست یابد. این پرنده بومی آفریقا بوده و از این کشور به سایر نقاط جهان راه پیدا کرده است,شترمرغهای اهلی شده در ۱۴-۱۲ ماهگی به بلوغ جسمی و در ۳-۲ سالگی به بلوغ جنسی می رسند و در این میان سن بلوغ جنسی ماده ۶ ماه زودتر از جنس نر خواهد بود.
در این هنگام بلندای بدن در نرها به حدود ۹-۶ فوت و در ماده ها به طول ۵/۶-۵/۵ فوت خواهد رسید ضمن اینکه شترمرغهای نر بالغ بطور عمده دارای پرهای سیاه رنگ سطح بدن و پرهای سفید رنگ در ناحیه زیر پرها و دم می باشد در حالیکه شترمرغ ماده قهوه ای یا خاکستری روشن بوده و در زیر ناحیه پر و دم دارای پرهایی به رنگ خاکستری روشن تا سفید می باشند.جوجه های شترمرغ در هر ماه حدود ۱۰ اینچ رشد می کنند و در ۱۲ ماهگی به قدی معادل ۲ متر و وزنی در حدود ۱۱۰-۹۰ کیلو دست پیدا می کنند. در حالیکه جوجه های جوان دارای رگه هایی به رنگ قهوه ای، زرد و نارنجی و کرم هستند نیمچه های جوان شباهت بسیاری به شترمرغ های ماده دارند.وجود پاهای بلند و گردنی افراشته باعث گردیده تا این پرنده دارای چشمانی درشت و استثنائی باشد که در جلوی سر بطور مجزا از هم قرار گرفته اند. ضمناً گوشهای این پرنده نیز در قسمت عقب سر واقع شده است. ناتوانی این پرنده در پرواز باعث می شود که شترمرغ بیشتر وقتش را به راه رفتن در محیط زندگی اش پرداخته و حتی در هنگام ترسیدن با سرعتی معادل ۷۰-۶۰ کیلومتر شروع به دویدن نماید و برای اینکار سهم بالایی از انرژی مورد نیازش را در تاندونهای خود ذخیره سازی می کند. از لحاظ آناتومی پا، این پرنده در مقایسه با سایر طیور منحصر به فرد بوده و تنها پرنده ای در جهان است که دارای دو انگشت از چهار انگشت اصلی می باشد که آنها را انگشتهای سوم و چهارم می نامند و این مشخصه باعث تمایز شترمرغ ها از سایر سینه پهنان که سه انگشت دارند (به استثنای کیوی که ۴ انگشت دارد )می شود . بالهای شترمرغ چندان توسعه یافته نبوده و استخوان جناغ سینه آنها قوس دارو پهن و فاقد keel می باشد البته با وجود ناتوانی در پرواز ساختار استخوانهای بال و وجود کیسه های هوایی و مجاری هوا در استخوانها این نظریه مطرح می شود که شترمرغ دارای اجدادی با قدرت پرواز بوده است.
● رده بندی شترمرغ و نژادهای موجود
شترمرغ یا Camel Bird که به خاطر شباهتش با شتر به این نام خوانده می شود در سال ۱۷۵۸ توسط لینه با نام علمی Struthiocamdus با پایه نام لاتین و یونانی Stutho camelus نامگذاری شد. این جانور به طبقه پرندگان تعلق داشته و یکی از پنج زیر راسته متعلق به راسته سینه پهنان (Ratitae or palaeognathae) محسوب می شوند. مشخصه اصلی آنها عدم قدرت پرواز بعلت دژنرسانس یا فقدان کامل تاج سینه ( carina ) می باشد که ویژگی اخیر علت اطلاق Ratites به آنها شده است زیرا در زبان لاتین به کشتی فاقد لبه زیرین یا کلک Ratiesمی گویند.
▪ راسته سینه پهنان شامل ۵ زیر راسته است:
- شترمرغها Stru thionitirms
- ری آ Rhea
- کاسوواری Casuari formes
- کیوی ها kiwis
- تیناموس Tinamous
شترمرغها در زیر راسته استروتیونی فرم ها، خانواده استروتیونیده ( Stru hionidae ) جنس استروتیو (Struthio ) و گونه استروتیو کاملوس (S.camelus) قرار می گیرند.
▪ گونه استروتیو کاملوس شامل زیرگونه یا نژادهای زیر است:
-استروتیو کاملوس استرالیس متعلق به آفریقای جنوبی S.c.australis
- استریوتیو کاملوس S.C.camelus که در طی قرن بیستم در آفریقای شمالی در معرض شکار و انقراض قرار گرفت.
- استروتیو کاملوس ماسائیکوس S.C.massaicus
- استروتیوکاملوس مولیبدوفانس S.C.molybdo phanes
- استروتیو کاملوس سیریاکوس S.C.syriacus
زیرگونه های سیریاکوس که در بیابانهای سوریه و عربستان می زیسته اند بعلت شکار بی رویه در سال ۱۹۴۱ منقرض شده اند.
زیرگونه مولیبدوفانس متمایزترین و مشخص ترین زیرگونه بوده و برای پرورش و تولید از این زیرگونه استفاده بسیاری می شود.
برای اهداف تجاری عموماً از اصطلاحاتی نظیر گردن آبی، قرمز و گردن سیاه استفاده می شود.
گردن قرمزها به زیرگونه های کاملوس و ماسائیکوس تعلق دارند و اکثر زیرگونه های ماسائیکوس به آمریکا صادر شده اند در نتیجه قسمت اعظم شترمرغهای این کشور را گردن قرمزها تشکیل می دهند.
گردن آبیها نیز شامل زیرگونه های مولیبدوفانس واسترالیس می گردند.
شترمرغهای گردن سیاه که امروزه دارای بیشترین جمعیت در میان شترمرغهای پرورشی هستند نتیجه تلاقی زیرگونه های استروتیوکاملوس کاملوس و استروتیو کاملوس استرالیس می باشند.این پرنده دارای قامتی کوچک، ساختاری خوب و توسعه یافته و پرهایی با کیفیت استثنائی می باشد که به علت زود اهلی شدن و سادگی پرورش مورد توجه قرار گرفته اند.
طی چند سال گذشته مزرعه داران سعی نموده اند تا با گرفتن هیبریدهایی از گردن سیاه، قرمز و آبی به پرندگانی با قابلیتهای بالای تولیدی دست پیدا نمایند.
در هنگام تهیه و خرید پرندگان مادر بایستی بدین نکته توجه کافی داشت که علاوه بر انتخاب نژادی مناسب و سازگار با محیط پرورشی در انتخاب مزرعه مادر تولیدکننده نیز توجه کافی مبذول گردد تا با خرید پرندگانی با قابلیتهای بالای ژنتیکی و ژنوتیپ برتر دارای گله ای خوب و مناسب از لحاظ کمیت و کیفیت تولید و بازدهی مناسب گردند.

جلال ستوده

منبع : animalscience