گوگل در نقش ویرژیل برای محققان و کتابخوان‌ها

گوگل، محبوب‌ترین موتور جست‌وجوی اینترنت با کتابخانه‌های بزرگ دنیا از قبیل کتابخانه دانشگاه اکسفورد توافق کرده است تا منابع این کتابخانه را وارد فایل‌های دیجیتال ساخته تا به صورت رایگان برای عموم مردم قابل دسترسی باشد.
این شاید اولین گام از راهی طولانی برای ایجاد کتابخانه مجازی است. اما همکاری گوگل و موسسات تحقیقاتی که عبارتند از دانشگاه هاروارد، دانشگاه‌های میشیگان، استانفورد و کتابخانه عمومی نیویورک تلاش اینترنتی بلند پروازانه‌ای به وسیله همکاران و طرف‌های مختلف این توافق است. هدف این کار گسترش دادن بدنه ارزشمند فعلی آن به ایجاد یک کاتالوگ دیجیتال و کتابخانه قابل جست‌وجو از کتاب‌ها، تحقیقات دانشگاهی و کلکسیون‌های حاضر است.
گوگل- که از تابستان سال گذشته با ورود به بازار سهام ثروت جدیدی را به هم زده است- موافقت کرده است که این پروژه را بنویسد و توانایی‌های تکنیکی خود را نیز برای وظیفه اسکن و دیجیتالیزه کردن ده‌ها هزار صفحه در هر کتابخانه به آن بیفزاید.
اگر چه مدیران گوگل درباره هزینه‌ این کار و تکنولوژی که استفاده خواهند کرد، چیزی نگفته‌اند، اما کارشناسان احتمال دادند که هزینه این کار زیاد خواهد بود و زمانی که صرف این پروژه خواهد شد، احتمالا یک دهه خواهد بود. از آنجا که توافق گوگل انحصاری نیست، این موضوع می‌تواند بازار رقابت میان سایت‌های مختلف اینترنتی مثل آمازون، مایکروسافت و یاهو را داغ کند و باعث شود تا آنها نیز به فکر عرضه آنلاین منابع کتابخانه‌ها در ازای فروش آگهی‌ها باشند.
>مایکل کلر> رییس کتابخانه دانشگاه استانفورد معتقد است طی دو دهه آینده، دانش جهان دیجیتالیزه شده و در دسترس همگان قرار خواهد گرفت و افراد می‌توانند امیدوار باشند که آنلاین و به صورت رایگان کتاب بخوانند، درست مانند همان کاری که این روزها در کتابخانه‌ها صورت می‌گیرد.
تلاش گوگل و دیگران است که این پروژه، کتابخانه کنگره را هم در بر بگیرد. کتابخانه‌ای که در حال حاضر منابع آن برای افراد مشخص مانند دانشجویان، پژوهشگران در دسترس است.
هفته گذشته کتابخانه کنگره و تعدادی دیگر از کتابخانه‌های بین‌المللی در ایالات متحده، کانادا، مصر، چین و هلند اعلام کردند که می‌خواهند حدود یک میلیون کتاب را در اینترنت بگذارند تا در دسترس مردم به صورت آنلاین قرار گیرد.
این گروه اعلام کردند که قرار است تا آوریل سال آینده حدود ۷۰۰۰۰ کتاب را آنلاین در اختیار مردم قرار دهند. کارشناسان این طرح معتقدند که داشتن کتابخانه‌های بزرگ به این معناست که آدمی می‌تواند بر اساس کارهای دیگران، کارهای بزرگ انجام دهد.
توافقی که بین گوگل و کتابخانه‌هایی که در فوق بدانها اشاره شد، صورت گرفته است به گوگل اجازه می‌هد که متن کامل کتاب‌های قدیمی کتابخانه‌ها که دیگر تحت قانون کپی رایت نیستند را منتشر کند. گوگل کتاب‌هایی که قانون کپی رایت درباره آنها اعمال شده است را با تمام متن اسکن می‌کند، اما صرفا برگزیده‌ای از آن را به صورت آنلاین در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.
توافق گوگل با کتابخانه‌های مختلف اندکی با یکدیگر فرق دارد. برای مثال گوگل قرار است نزدیک به ۸ میلیون کتاب را از مجموعه کتاب‌های دانشگاه استانفورد و ۸ میلیون نسخه کتاب از دانشگاه میشیگان را دیجیتیزه کند. پروژه دانشگاه هاروارد به ۴۰۰۰۰ کتاب محدود می‌شود، اسکن کتاب‌های کتابخانه Bodleian Library در آکسفورد محدود به تعداد نامشخصی کتاب است که از قبل ۱۹۰۰ کتاب منتشر شده‌اند، در حالی که پروژه کتابخانه عمومی نیویورک، منابعی را در بر خواهد گرفت که تحت قانون کپی‌رایت نیستند و مقامات کتابخانه می‌گویند که این قبیل منابع فقط برای دانشگاهیان جذاب است.
گرایش به کتابخانه‌های آنلاین سبب شده است که در حال حاضر ناشران نیز به این موضوع فکر کنند.
حداقل تعداد زیادی از مهم‌ترین موسسات نشر از قبیل هارپرکالین، Houghton Mifflin و Scholastic با آمازون و گوگل قراردادهایی را امضا کرده‌اند.
بزرگ‌ترین موسسه تجاری نشر در ایالات متحده یعنی Randow House در برنامه آمازون مشارکت کرده است اما با گوگل هنوز در حال مذاکره است.
برنامه‌های آمازون و گوگل به این گونه است که از کتاب‌هایی که تحت قانون کپی‌رایت عمل می‌کند، صرفا گزیده و یا چند صفحه به صورت آنلاین در اختیار کاربران قرار گیرد.
تا به آنها این امکان را بدهد که با خواندن آن تعداد صفحات و یا گزیده بخش‌ها، دریابند که آیا مطالب کتاب برای زمینه مورد تحقیق آنها مفید می‌باشد یا خیر تا در مرحله بعدی کاربر خرید آن کتاب را سفارش بدهد.
البته کاربران نمی‌توانند این صفحات را محدود گزینش شده را پرینت بگیرند و فقط می‌توانند آنها را بر روی صفحه مونیتور بخوانند.
چالشی که در سال‌های آینده پیش روی ناشران خواهد بود، این است که کتابخانه‌هایی داشته باشند که به عنوان محل بازدید خریداران قطعی کتاب عمل کند بی‌آنکه به اتاق‌های مطالعه آنلاین اجازه دهد تا قدرت پول در آوردن این موسسات را کاهش دهد.
از اولین روزهای مطبوعات چاپی، ناشران کتاب همواره نگران توسعه کتابخانه‌ها به طور کلی بودند.
در بسیاری از موارد، آنها با ایده دستیابی رایگان مردم به کتاب‌ها که مانع خرید کتاب می‌شود، مخالف بودند.
اما وقتی کتابخانه‌ها توسعه پیدا کرد و مردم کتابخانه‌ رو تبدیل به بهترین خریداران کتاب‌ها شدند، مخالفت آنها اندکی کاهش پیدا کرد.
حالا ناشران همواره کتابخانه‌ها را با نسخه‌های زیادی از هر کتابی که چاپ می‌شود می‌آرایند و به دنبال چاپ خلاصه کتاب در مجلات و نشریات معتبر هستند تا بدین وسیله بر افکار عمومی تاثیر بگذارند و مردم را به خرید این کتاب‌ها ترغیب کنند، مدیران نشر در حال حاضر معتقدند، چنین انگیزه‌هایی ممکن است به دنیای آنلاین هم وارد شود.
برخی از کارشناسان معتقدند که احتمال دارد در ابتدا، سرویس‌های جست‌وجو بیشتر برای ناشران مفید واقع شود که کتاب‌های غیر داستانی منتشر کنند و یا کتاب‌هایی که منتشر می‌کردند، مورد علاقه دانشگاهیان واقع می‌شده است اما به طور منظم فروش نداشته است. این کارشناسان براساس تجربه‌ای که با گوگل و آمازون دارند معتقدند که خطر اندکی وجود دارد که از کتاب‌های دارای کپی رایت سوء استفاده شود. اما این خطر وجود دارد که یک کتابخانه‌ای منابع خود را شامل کتاب‌های دارای کپی رایت بدون نظارت، به مردم عرضه کند. بنابراین به اعتقاد این تحلیلگران اگر صحبت از توزیع رایگان و فوری کتاب است مشکلاتی بروز پیدا خواهد کرد.
بنابراین لازم است کتابخانه‌ها درباره وظیفه اصلی خود به عنوان خانه فروشگاه‌های منابع چاپ و فهرست شده، مجددا فکر کنند. <جان گرین اشتاین> رییس کتابخانه‌ دیجیتال دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید: جهان ما نزدیک به یک تغییر بزرگ است. وی معتقد است به جای صرف هزینه و وقت زیاد برای انتخاب گزیده‌هایی از منابع چاپی، کتابخانه داران در آینده می‌توانند انرژی بیشتری را صرف جمع‌آوری اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن به صورت آنلاین کنند. برخی دیگر معتقدند که گسترش قابلیت دسترسی مردم به منابع در اینترنت به معنای جایگزین شدن وب و منابع آنلاین با کتاب‌های چاپی نیست بلکه کتابداران یک بعد به کار خود اضافه کردند. آنها نباید این وظیفه را برای انتخاب گزیده‌هایی از کتاب‌ها و حفظ آن برای دهه‌ها و حتی قرن‌ها را فراموش و ترک کنند.
موسسان گوگل یعنی <سرگئی برین> و <لاری پیج> سوگند خوردند که همه اطلاعات جهان را با یک وب برازر web browser در اختیار و دسترس همگان قرار دهند. توافقی که با کتابخانه‌ها در هفته گذشته انجام دادند، آنها را چند گام جلوتر به سوی هدفشان برد. گوگل امیدوار است در استانفورد، بتواند ماهانه ۵۰۰۰۰ صفحه را اسکن کند و پس از مدتی آنها را به دو برابر برساند. طرح گوگل برای آنلاین کردن منابع کتابخانه‌ها به پایگاه داده‌های وب سرویس منظم گوگل که در حال حاضر حدود ۸ میلیارد Page web و میلیون‌ها تن کاربر روزانه دارد. گوگل در این طرح منابع مالی خود را از طریق فروش آگهی تامین کند، براساس قراردادی که میان گوگل و این کتابخانه‌ها منعقد شده است در آمد گوگل از محل آگهی‌ها با ناشران کتاب‌ها تقسیم می‌شود.
بدین ترتیب، هر کتابخانه نسخه خود از پایگاه داده‌های دیجیتالی که از آن مرکز تهیه شده است را دریافت می‌کند و می‌تواند آن را از طریق وب سایت، به صورت آنلاین در اختیار کاربران قرار دهد. مقامات هاروارد معتقدند که آنها خیلی خوشحال خواهند شد که از اینترنت برای سهیم کردن دیگران در منابع خود استفاده کنند. <لارنس سامر> رییس هاروارد می‌گوید، ما همواره فکر می‌کردیم کتابخانه‌های هاروارد، منابع جهانی هستند، گوگل در این پروژه درابتدا با شدت کار مواجه خواهد بود، افراد کتاب‌ها و اسناد را در اسکنرهای پیچیده با دوربین‌های high-Rejolution بگذارند تا عکس‌ هر صفحه گرفته شود و آن را به یک فایل دیجیتال تبدیل کند. غیر از استانفورد گوگل تصمیم دارد تا در مورد دیگر کتابخانه‌ها مانند میشیگان و هاروارد از طرح عملیات اسکن از راه دور استفاده کند.
گوگل تا کنون از سخن گفتن در این باره که در این پروژه از چه تکنولوژی برای دیجیتیزه کردن کتاب‌ها استفاده خواهد کرد، امتناع کرده است، فقط همواره تاکید کرده است که این تکنولوژی مخرب نیست. اما براساس صحبت‌هایی که یکی از دست اندرکاران این پروژه می‌کند تکنولوژی گوگل از نیروی کار بیشتری نسبت به طرح‌های تجاری فعلی استفاده می‌کند.

نویسنده : امیرکوچک سرابندی

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات