فضیلت اعمال مستحبی ماه رمضان

● دعا و استغفار
قال علی بن ابیطالب(ع): علیكم فی شهر رمضان بكثرهٔ استغفار و الدعاء فاما الدعا فیدفع عنكم به البلاء و اما الاستغفار فتمحی به ذنوبكم. (۱)
▪ترجمه:
علی بن ابی طالب(ع) فرمود: بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعای زیاد. اما دعاهای شما دافع بلا از شماست. و اما استغفار شما از بین برنده گناهان است.
▪توضیح:
از وظایف روزه داران در این ماه، دعا و درخواست‏حوایج از حضرت حق است كه بنده احساس نیاز به پیشگاه بی نیاز كرده، و دستهای احتیاج خویش را به درگاه او دراز می‏كند.
● روزهای ماه رمضان
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): ایها الناس انه قد اقبل الیكم شهر الله بالبركهٔ و الرحمهٔ و المغفرهٔ، شهر هو عند الله افضل الشهور، و ایامه افضل الایام و لیالی افضل اللیالی و ساعاته افضل الساعات. (۲)
▪ترجمه:
رسول خدافرمود: ای مردم ماه خدا با بركت و رحمت و آمرزش به شما رو كرده است، ماهی است كه پیش خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات.
● اعتكاف
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): اعتكاف عشر فی شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین. (۳)
▪ترجمه:
رسول خدافرمود: اعتكاف در یك دهه از ماه مبارك رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است.
▪توضیح:
در ایام و لیالی مقدسه‏ای، طبق روایات رسیده از ائمه معصومین (علیهم السلام) مستحب است كه هر مسلمانی در صورت امكان دهه آخر ماه مبارك رمضان را در مسجد معتكف شود، كه پیامبر اكرم(ص) در تمامی عمرش چنین می‏كرد.
● تلاوت قرآن
بهترین اعمال در شبها و روزهای ماه مبارك رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولی چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ویژه‏ای برخوردار است چنانچه وارد شده:
قال ابو جعفر (علیه السلام): لكل شی‏ء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان (۴)
▪ترجمه:
امام باقر(ع)فرمود: برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن رمضان است.
بنا بر این امتیازات قرآن به اعتبار نزولش در ماه رمضان از ماههای دیگر بیشتر است.
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله): من تلافیه آیهٔ من القرآن كان له مثل اجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور. (۵)
▪ترجمه:
قال رسول الله (صلی الله علیه و آله):اگر كسی در این ماه یك آیه از قرآن تلاوت كند، ثوابش مثل كسی است كه در غیر ماه رمضان یك ختم قرآن كرده است.
● افطاری و صدقه دادن
قال الباقر (علیه السلام): یا سدیر، هل تدری ای لیال هذه؟ فقال له نعم. جعلت فداك ان هذه لیالی شهر رمضان فما ذاك؟ فقال له اتقدر علی ان تعتق كل لیلهٔ من هذه اللیالی عشر رقاب من ولد اسمعیل؟ فقال له سدیر بابی انت و امی لا یبلغ مالی ذاك، فما زال ینقص حتی بلغ به رقبهٔ واحدهٔ فی كل ذلك یقول: «لا اقدر علیه فقال له: افما تقدر ان تفطر فی كل لیلهٔ رجلا مسلما؟ فقال له: بلی و عشرهٔ فقال له (علیه السلام):
فذاك الذی اردت یا سدیر، ان افطارك اخاك المسلم یعدل عتق رقبهٔ من ولد اسماعیل علیه السلام. (۶)
▪ترجمه:
امام باقر(ع)فرمود:ای سدیر! آیا می‏دانی چه شبهایی است این شبها؟ سدیر گفت:
بلی فدایت گردم این شبها شبهای ماه رمضان است، مگر این شبها چگونه است؟ امام (علیه السلام) فرمودند: آیا قدرت داری هر شب از این شبها ده بنده از فرزندان اسماعیل (ع) را آزاد كنی؟ پس سدیر عرض كرد: پدر و مادرم به فدایت، ثروتم كفاف نمی‏دهد، پس امام پیوسته تعداد بنده‏ها را كم كرد، تا رسید به یكی در تمام این ماه، سدیر گفت: قدرت ندارم پس امام(ع) به او فرمود: آیا قدرت نداری هر شب یك مسلمان روزه‏داری را افطار دهی؟ سدیر عرض كرد: بلی تا ده نفر را هم می‏توانم افطاری بدهم، پس امام به او فرمود:
ای سدیر همان است كه اراده كردی یعنی با افطاری دادن ده روزه‏دار به ثواب عتق و آزاد كردن ده بنده از اولاد اسماعیل (ع) نایل می‏گردی.
▪توضیح:
خداوند انسان روزه‏دار را بر آنچه انفاق می‏كند در خوردنیها و آشامیدنیها محاسبه نمی‏كند ولی در این امر «اسراف‏» نشود.
عن ابی عبد الله علیه السلام: من تصدق فی شهر رمضان بصدقهٔ صرف الله عنه سبعین نوعا من البلاء. (۷)
▪ترجمه:
امام صادق (ع)فرمود: هر كس در ماه رمضان صدقه‏ای بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دو می‏كند.

پی‏نوشت‏:
۱- امالی شیخ صدوق، ص ۶۱
۲- امالی شیخ صدوق، ص ۹۳
۳- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۹۷
۴- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۱۸
۵- امالی شیخ صدوق، ص ۹۳
۶- من لا یحضره الفقیه، ج ۲، ص ۱۳۴
۷- بحار الانوار، ج ۹۳، ص ۳۱۶

منبع : معاونت پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم