درمان درد در بیماران سرطانی

طی سال‌های گذشته، پیشرفت‌های زیادی در درمان سرطان‌های گوناگون و بیماران مبتلا به بدخیمی صورت گرفته است. این مسائل موجب بالا رفتن عمر این بیماران شده است اما هنوز مشكلات متعددی دست به گریبان این بیماران است كه یكی از مهم‌ترین آنها دردهای جسمانی ناشی از سرطان است. اما اگر به یك بیماری بدخیم مبتلا هستید باید شیوه برخورد با دردهای جسمانی‌تان را یاد بگیرید. اولین نكته‌ای كه باید به شما گوشزد كرد این است كه اگر مدتی پس از ابتلا به بدخیمی در بخشی از بدن خود درد احساس كردید، نباید فكر كنید كه حتما سرطان آن بخش از بدن شما را درگیر كرده است.
گاهی اوقات علل درد، عامل دیگری به جز بدخیمی است. به طور مثال در نظر بگیرید كه بسیاری از بدخیمی‌ها در سنین بالا روی می‌دهند. در همین سنین شیوع آرتروز هم بسیار زیاد است. پس ممكن است درد تنها ناشی از یك آرتروز ساده باشد و سرطان در این میان بی‌تقصیر باشد. اما به هر حال با توجه به اینكه همیشه در این موارد احتمال دخالت سرطان و ناشی از سرطانی بودن علایم وجود دارد، همواره باید در صورت بروز هر گونه علامتی (حتی خفیف) هر چه سریع‌تر با پزشك خود مشورت كنید و تمام دستورات تشخیصی او را به طور كامل انجام دهید تا از عدم درگیری سرطانی اطمینان حاصل شود.
● كدام گزینه؟
در حال حاضر اگر مشخص شود كه درد جسمانی فرد ناشی از درگیری سرطانی و بدخیمی است، گزینه‌های درمانی متعددی برای برطرف كردن مشكل در پیش رو قرار دارد. بروز درد نشانه‌ای برای ناامیدی نیست چون درمان‌های متعددی در دسترس هستند. مانند بسیاری از دردهای دیگر، در این موارد هم گزینه اول، استفاده از مسكن‌های ساده است اما با توجه به شرایط خاص این بیماران، بهتر است كه تجویز مسكن تنها با نظر و نظارت پزشك متخصص صورت گیرد. معمولا ترجیح داده می‌شود كه در مراحل اولیه از مسكن‌های غیر مخدر استفاده شود تا احتمال اعتیاد به حداقل برسد. اگر پاسخ به این درمان مناسب نباشد، از روش‌های دیگر و حتی داروهای مخدر هم بهره‌ گرفته خواهد شد. یكی از اقداماتی كه پزشكان در برخورد با دردهای بیماران مبتلا به بدخیمی انجام می‌دهند، تشدید درمان ضدتومور است كه از نظر منطقی روش مهمی محسوب می‌شود.
برای این كار، روش‌های گوناگونی وجود دارد. به طور مثال، پزشك ممكن است صلاح ببیند كه برای تسكین درد بیمار، برای وی یك یا چند دوره شیمی درمانی تجویز كند. این درمان از طریق سركوب كردن رشد و گسترش سلول‌های بدخیم از درد بیمار می‌كاهد. انجام پرتودرمانی (به ویژه روی منطقه‌ای كه درد می‌كند) هم از دیگر روش‌های مرسوم است و به ویژه زمانی كه درد ناشی از درگیری استخوان‌ها توسط بدخیمی است، بسیار كمك كننده خواهد بود. حتی گاهی وقتی بخش گسترده‌ای از بدن دچار درگیری با سرطان شده است، می‌توان برای تسكین دردهای بیمار، تمام بدن او را تحت پرتودرمانی (یا همان رادیوتراپی) قرار داد. البته این كار به طور معمول در دو جلسه صورت می‌گیرد، به طوری كه در جلسه اول، یك نیمه از بدن (نیمه بالایی یا پایینی) و در جلسه دوم، نیمه دیگر تحت درمان پرتوتابی قرار می‌گیرد. معمولا میان دو جلسه چند هفته فاصله است تا بیمار از تشعشعات زیاد صدمه نبیند.
اما روش‌های پزشكی هسته‌ای هم در این میان مورد استفاده قرار می‌گیرند و خوشبختانه در كشور ما هم امكان استفاده از آنها وجود دارد. در این روش‌ها از داروهای رادیواكتیوی نظیر فسفر یا استرونسیوم رادیواكتیو استفاده می‌شود. تزریق آنها به بیمار باعث می‌شود كه تا چند هفته دردهای ناشی از درگیری استخوان‌ها با سرطان‌های مختلف (نظیر سرطان ریه یا پستان) به طور چشمگیری كاهش پیدا كند و حتی در صورت لزوم می‌توان درمان را تكرار كرد. در حال حاضر در دنیا برای تسكین دردهای این بیماران سعی می‌شود كه یك كار تیمی و گروهی صورت گیرد. در واقع پزشكان، تیم‌هایی متشكل از متخصص بیهوشی، متخصص پرتودرمانی، متخصص پزشكی هسته‌ای و متخصص خون و سرطان را گرد هم می‌آورند تا روند تسكین درد و درمان این بیماران با كار تیمی این افراد بهتر و موثرتر انجام شود. چنین كلینیك‌هایی در كشور ما نیز در حال تشكیل است و خدمات مفیدی به بیماران ارائه می‌دهند.

دكتر علی‌ غلامرضانژاد

منبع : روزنامه سلامت