لغات مخفی که مخفی نیستند

چند سال پیش كتابی با عنوان «فرهنگ لغات زبان مخفی»، منتشر شد كه مخالفان زیادی داشت، اما همین كتاب در كمتر از ۴ ماه به چاپ پنجم رسید و پس از مدتی، پخش آن ممنوع شد.
مهدی سمائی مولف این كتاب‌، در جلسه‌ای كه از سوی كتاب ماه كودك و نوجوان برگزار شد‌، زبان مخفی یا آرگو را یكی از گونه‌های اجتماعی زبان دانست كه عده خاصی آن را به كار می‌برند تا دیگران متوجه منظورشان نشوند. البته این واژه‌ها به نوعی همان كلمات محاوره‌ای هستند كه گاه تغییر شكل داده‌اند. سال‌ها پیش از انتشار كتاب «فرهنگ لغات زبان مخفی»‌، محققان و پژوهشگران زبان فارسی به گردآوری این واژه‌های عامیانه یا مخفی پرداخته بودند. حتی در اشعار شاعران بزرگی چون مولوی و عبید زاكانی هم از این واژه‌ها استفاده شده است. در دوره ناصرالدین شاه نیز فرهنگ عامیانه‌ای با عنوان «مرآت البلها»‌، منتشر شد. سال‌ها بعد محمد علی جمالزاده‌، به گردآوری لغات و اصطلاحات عامیانه رایج پرداخت و در مقدمه كتاب خود از اهمیت «مرات البلها» نیز گفت. دهخدا در «امثال و حكم»‌، امیر امینی در «فرهنگ عوام»‌، یوسف رحمتی در «فرهنگ عامیانه»‌، ابوالحسن نجفی در «فرهنگ لغات عامیانه» و... به این لغات و رواج آنها توجه نشان داده‌اند.
با وجود آنكه بسیاری از نویسندگان و منتقدان از گردآوری این كتاب «فرهنگ لغات مخفی» انتقاد كردند؛ امروز می‌بینیم كه این لغات به راحتی در میان مردم عادی به كار می‌رود‌، به طوری كه دیگر اغلب آنها مانند قبل مخفی نیستند. چه بسا برای بیان یك مفهوم یا پیام‌، استفاده از این واژگان‌، كار نویسنده یا مترجم را آسان‌تر كرده و مخاطب نیز در پذیرش آن كمتر مقاومت كند.
كودكان و نوجوانان امروز‌، به زبان دیگری صحبت می‌كنند كه نویسندگان كتاب‌های این گروه سنی از قواعد آن بی‌خبرند یا توانایی به كارگیری آنها را ندارند و از مواخذه شدن از سوی منتقدان می‌ترسند. در واقع نویسندگان و مترجمان ادبیات كودكان و نوجوانان‌، برای جذب مخاطب نیازمند به كار بردن واژه‌هایی هستند كه توسط مخاطبانشان شكل گرفته‌اند. البته این بدان معنا نیست كه به بهانه جذب مخاطب در داستان‌ها هر واژه‌ای را نوشت، اما با نگاهی به آثار ادبی كه برای نوجوانان نوشته می‌شود‌، متوجه می‌شویم كه نویسنده در عوالمی‌ سیر می‌كند كه فرسنگ‌ها از زبان امروز نوجوانان دور است! اغلب نوجوانی نویسندگان با واژه‌های رایج در آن روزها‌، در داستان‌هایشان آمده كه با زندگی و زبان گفتاری نوجوانان این دوره كاملاً متفاوت است. نوجوان سال‌های پیش آرزوهایی داشت و به جوك‌ها و جملاتی می‌خندید كه برای نوجوان این سال‌ها‌، حتی ارزش لحظه‌ای فكركردن را هم ندارد. همین بی‌توجهی به زبان، روحیات و خواسته‌های كودكان و نوجوانان امروز‌، باعث بی‌توجهی نوجوانان به مطالعه شده است. در عوض سری به اینترنت بزنید.
اغلب نوجوانان حرف‌هایشان را در وبلاگ‌هایشان می‌نویسند. از این حرف‌ها می‌توان برای نگارش داستان‌های ویژه آنها استفاده كرد. بنابراین اگر بچه‌ها‌، از كتاب و ادبیات مخصوص خودشان استفاده نمی‌كنند ؛ اگر تیراژ كتاب در ایران پایین است؛ اگر آمار مطالعه در ایران خجالت‌آور است؛ تنها به دلیل حجم كتاب‌های درسی و كارهای مدرسه نیست. چون می‌بینیم آنها برای استفاده از اینترنت و ابزاری كه برایشان جذاب است‌، همیشه وقت كافی پیدا می‌كنند. آنها حتی برای نوشتن تحقیق درسی‌شان هم دیگر به كتابخانه‌ها نمی‌روند. در واقع همه عوامل دست به دست هم داده تا با تغییر ابزارهای مطالعه‌، كتاب روز به روز بیشتر به فراموشی سپرده شود.

منبع : روزنامه تفاهم