قرص برنج به جای"اکستازی"

خوردن یا استنشاق اتفاقی قرص برنج می تواند عوارض شدید و حتی كشنده ای در برداشته باشد. قرص برنج تركیب خطرناكی از فسفیدهاست (فسفید آلومینیوم) كه جهت جلوگیری از آفت زدگی برنج انبار شده مصرف می گردد. فسفیدها همچنین جهت دفع آفات سایر غلات انبار شده و جلوگیری از كپك زدگی و جونده كش و غیره نیز مصرف می گردد. در تماس این ماده با رطوبت یا اسید گاز خطرناك فسفین آزاد می گردد كه علت اصلی توكسیسیتی این ماده است و هر چه این تركیبات تازه تر باشند گاز بیشتری آزاد می كنند و خطرناكتر هستند.
در بزرگسالان خوردن این مواد از علل اصلی خودكشی است. برای مثال این ماده شایعترین عامل خودكشی در هند است و خوردن یا استنشاق اتفاقی این ماده نیز می تواند عوارض شدید و حتی كشنده ای در برداشته باشد. دوز كشنده در انسان نامشخص است ولی مواردی از مرگ در اثر خوردن تنها نصف قرص (۵/۱ گرم) نیز گزارش شده است.
مكانیزم احتمالی اثر این مواد بلوك سیتوكروم اكسیداز و مهار فسفریلاسیون اكسیداتیو و در نتیجه مرگ سلولی است.
تنها طی چهار ماه گذشته بیش از ۹۰ نفر در اثر مسمومیت با قرص برنج به بیمارستان لقمان الدوله حكیم تهران مراجعه و حدود ۳۰ درصد آنان فوت كرده‌اند.
این در حالی است كه با توجه به این كه طی سال گذشته حدود ۲۳۲ نفر دچار مسمومیت با این قرص شده بودند انتظار می‌رفت با تبلیغات و اطلاع‌رسانی گسترده‌ای كه در خصوص خطرات این قرص و جلوگیری از سوء مصرف آن شده بود، شاهد كاهش چشمگیر مسمومیت با قرص برنج باشیم.
مطابق آمار معاونت درمان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، میانگین سنی مسمومان مراجعه كننده به بیمارستان لقمان ۲۵ سال بوده و حدود ۸۰ درصد بیماران كمتر از ۳۰ سال سن داشته‌اند.
به گزارش ایسنا بررسی‌ها نشان می‌دهد كه تفاوت چشمگیری بین مردان و زنان در استفاده از آن نبوده و از نظر میزان مرگ و میر نیز اختلاف معنی داری بین دو جنس دیده نمی‌شود.
دكتر امام هادی، معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در این رابطه می گوید: قرص برنج قرصی با وزن حدود ۳ گرم با بوی سیر یا ماهی گندیده است كه دارای جذب خوراكی و استنشاقی بالا و فاقد جذب پوستی است. این قرص تركیب خطرناكی از فسفیدها (فسفید روی، كلسیم و بطور شایع تر فسفید آلومینیوم) بوده و جهت جلوگیری از آفت زدگی برنج انبار شده، مصرف می‌شود. قرص برنج همچنین جهت دفع آفات سایر غلات انبار شده و جلوگیری از كپك زدگی خوراك دام، تنباكو و غیره نیز استفاده می شود.
● آیا «قرص برنج» همان اكستازی است؟
وی گفت در ادامه گفت: حدود یك‌سال پیش به دنبال مسمومیت چهار دختر دانش آموز در اثر مصرف قرص برنج و اضافه شدن قربانیان دیگر به این مجموعه، جمله غلطی بر زبان‌ها جاری شد كه به دنبال خود اتفاق تلخی را رقم زد. این جمله كه سهوا بیان شد این بود «قرص برنج همان اكستازی است كه به تازگی و با نام جدید قرص برنج به ایران وارد شده است».
به گفته دكتر امام هادی، این جمله آغازی بود بر افزایش قربانیان ناشی از این قرص مهلك كه با تصور واهی ایجاد لحظاتی توهم زا از آن استفاده می‌كردند، اما واقعیت بسیار متفاوت و دردناك است.
● واكنش این قرص در بدن چگونه است؟
فسفیدها باعث تحریك شدید دستگاه گوارش، اختلالات قلبی عروقی، هیپوتانسیون، شوك، آریتمی، نارسایی قلبی، ادم ریوی، اسیدوز متابولیك، آسیب كبدی و كلیوی، ترومبوسیتوپنی و نهایتاً مرگ حتی تا ۷۲ ساعت پس از مصرف می گردند.
در ابتدا (۱۰-۵ دقیقه) پس از مصرف علایم گوارشی ظاهر می گردد و سپس دوره‌ای ظاهراً بی علامت و سپس سایر علایم ظاهر می گردد. مكانیزم احتمالی اثر این ماده، مهار چرخه سیتوكروم اكسیداز (تنفس سلولی) و در نتیجه مرگ سلولی است. بنابراین دستگاه‌هایی نظیر مغز، قلب، كبد و كلیه كه به مقدار اكسیژن بیشتری نیاز دارند نسبت به این سم حساس‌تر و آسیب پذیرتر هستند.
عوارض حاد ناشی از مصرف این قرص كه معمولا دقایقی پس از استنشاق گاز فسفین ظاهر شده می‌تواند شامل سردرد، گیجی و خواب آلودگی شدید، خستگی، سرفه شدید همراه با خلط سبز رنگ، اختلال در حركت و تكلم، تنگی نفس، تهوع و استفراغ، درد معده، اسهال، احساس سرما، عطش فراوان، تشنج و كما و باشد. مرگ بین ۳۰ تا ۶۰ درصد موارد مسمومیت معمولا در ساعات اولیه و حداكثر تا ۷۲ ساعت بعد روی می‌دهد.
● قرص برنج در چه صورتی مرگ را به دنبال دارد؟
دكتر امام هادی با بیان این كه علائم ناشی از استنشاق مزمن آن به صورت كاهش اشتها، كاهش وزن، ‌كم خونی، شكستگی خود به خود استخوان است، گفت: مرگ به دنبال مصرف نیمی از قرص و یا ۱/۵ گرم می‌تواند ایجاد شود.
وی از دیگر عوارض جانبی ناشی از مصرف قرض برنج را در سیستم قلبی عروقی، تپش قلب، اختلالات هدایتی قلب، افت فشار خون، عدم فعالیت ماهیچه قلب، نارسایی احتمالی قلب و شوك كه از عوارض كشنده ناشی از مصرف فسفین است عنوان كرد.
● پس از مشاهده اولین علایم چه اقدامی باید انجام داد؟
معاون درمان دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی در پایان درباره اقدامات اولیه در مواجهه با مسمومیت با قرص برنج گفت: باید پس از مشاهده اولین علائم كه شامل تهوع، استفراغ، درد شكم و تنگی نفس است، مسموم را به هوای آزاد برده و در صورت هوشیاری و مصرف خوراكی، با ایجاد تهوع سعی در خارج كردن ماده سمی از معده كرده، بعد از شستن معده بیمار با ۲ تا ۴ لیتر آب، به دادن زغال فعال (شاركول) اقدام ‌كنیم. همچنین در مورد افرادی كه دچار تنگی نفس شده‌اند، باید اكسیژن رسانی صورت گیرد؛ زیرا بهبودی و زنده ماندن بیمار به درمان به موقع و نیز میزان آسیب كلیه و كبد مرتبط بوده كه وابسته به میزان سم مصرف شده می‌باشد. درمان اختصاصی بیماری تزریق سولفات منیزیم وریدی است.

منبع : مجله خانواده سبز