طبل کوچک حلبی

● نگاهی به بخش خبری ۳۰/۲۰
«آنهایی که روزگاری دلارهای امریکایی را چمدان چمدان برای پیشبرد پروژه به اصطلاح دموکراسی وارد کشور می کردند و سنگ جاسوسان و جیره خواران اجنبی را به سینه می زنند این روزها ساکت و خاموش...»
چند سالی که از این دست خبرهای بی نام و نشان که نه منبع خبری آن مشخص است و نه درستی آن، گل سر سبد خبرهای «۳۰/۲۰» شبکه دو است به خصوص وقتی صدای کشدار مجری به بیننده می فهماند که این خبر یا نام فردی که برده شده است را باید چگونه تحلیل کند که اگر تبسم نیشداری آخر اسم یک جریان نشست و یا گوینده از صداهای زیر و بم کمک گرفت، باید بدانی این جریان و فرد از همان جیره خوارانند یا از همان هایی که چه بهتر که الان نیستند.
ماجرا از آنجا شروع شد که دیگر نمی شد خبر ها را در انحصار داشت و به دلخواه خروجی قیف اخبار را تنگ و گشاد کرد که اینترنت و ماهواره و روزنامه ها شرکت سهامی خاص خبر را منحل کرده بودند.
پس در این شرایط که نمی شود جلوی انتشار خبر را گرفت باید اخبار به نوعی منتقل شود که مبادا فضای ذهنی جامعه را مسموم کنند و اگر قرار است خبری گفته شود یا نامی برده شود که تا دیروز تابو بود باید با همان سرعت ارائه خبر تحلیل آن را نیز منتقل کرد و چه چیز موثرتر از هم آغوشی صدا و تصویر می تواند این کار را انجام دهد.
برای این کار باید قالب های خشک و بی روح که منبع موثق و اطمینان در درستی خبر را یک اصل می داند و بر مبنای آن بی طرفی در ارائه خبر و خارج بودن لحن گوینده و نیش قلم نویسنده در انتقال خبر پایه انصاف شناخته می شود را کنار گذاشت تا با تلفیقی از زبان محاوره و اخبار غیررسمی و نوآوری های کلامی بتوان اخبار را با بار مثبت یا منفی به مخاطب منتقل کرد و چنین شد که نسل جدیدی از گویندگان و خبرنگاران و نویسندگان پا به عرصه خبر رسانی صوتی و تصویری گذاشتند که اخبار را با طعم و مزه تحلیل های خود عرضه می کنند.
تجربه اخبار ۳۰/۲۰ آنقدر برای مخاطبانی که عادت به شنیدن صدای خشک و بی روح گوینده و دیدن تصویر اتو کشیده او کرده بودند جالب بود و مقبولیت این بخش خبری به حدی بالا رفت که دیگر شبکه ها هم به فکر ایجاد چنین بخش خبری افتادند که اخبار شبکه خبر ۲۰ نمونه تقلیدی و اقتباس ضعیفی از این بخش خبررسانی است.
در رسانه های تصویری «اخبار» به عنوان یک بخش خبری که اطلاعات را با استناد به منابع موثق و با رعایت اصول و اخلاق حرفه یی به بیننده منتقل می کند شناخته می شود که در صورت ارائه تحلیل به صورت کاملاً مشخص و در یک بخش مجزا به آن می پردازد در حالی که اصرار بخش خبری ۳۰/۲۰ به استفاده از افکت های صوتی و تصویری برای القای نگاه خاصی نسبت به خبر کاملاً از لحاظ حرفه یی و اخلاقی مردود است.محمدمهدی فرقانی روزنامه نگار باسابقه و استاد روزنامه نگاری در این زمینه می گوید؛ «در این برنامه، خبر و تحلیل به نوعی در هم مختلط شده اند که موضع گیری های صریح، مستقیم و شخصی در آن وجود دارد که خیلی مقبولیت حرفه یی ندارد.»
این استاد روزنامه نگاری تحلیل را بخشی از اخبار می داند که باید تحلیلگر آن را بیان کند و می افزاید؛ «خبر نباید از موضع شخصی تحلیل شود و باید تحلیلگر آن را تحلیل کند.»
وی با اشاره به تاثیر مکث ها و کشیدن ها و تغییر لحن در جهت دار کردن خبر می گوید؛ «از یک رسانه ملی انتظار نمی رود که اخبار را جهت دار ارائه دهد هرچند این رسانه خودش را بی طرف نمی داند و جهت گیری سیاسی اش کاملاً مشخص است اما بهتر است که مخاطب را آزاد گذاشت تا خود بر اساس محتوای خبر نتیجه گیری کند.»
فرقانی نوشتن بی طرفانه متن خبر را وظیفه خبرنگار می داند و اصرار دارد؛ «نباید مرز تحلیل و خبر مخدوش شود و در تلویزیون متن و لحن گوینده خبر باید به گونه یی باشد که از تحلیل شخصی جدا شود زیرا این موضوع به لحاظ اخلاق حرفه یی از اهمیت بالایی برخوردار است.»استفاده از تصویر اشخاص صاحبنام به همراه علامت سوال و تعجب در کنار عکس، ناقص و گزینشی انتخاب کردن خبر به گونه یی که محتوای آن را تغییر دهد و استفاده از منابع غیررسمی و نامشخص که در قالب نوآوری و نزدیک شدن به مخاطب عرضه می شود بدعتی است که حتی رسانه هایی که به عنوان ارگان رسمی احزاب شناخته می شوند در مواجهه با رقیبان خود از به کارگیری آن پرهیز دارند.
حسین قندی استاد علوم ارتباطات همین که در این نوع پخش اخبار این تحول ایجاد شده است که برخی اخبار ممنوع گفته شود را تا حدودی مثبت ارزیابی می کند و می گوید؛ «در جامعه یی مثل ما باید خوشحال باشیم که این اخبار حتی به صورت جهت دار ارائه می شود هرچند رسانه ملی باید جهت گیری روشن به نفع ملت داشته باشد.»وی گستره ارتباطات را آنقدر وسیع می داند که «دیگر نمی توان سکوت کرد و این را باید به حساب سرعت دنیا در عرصه ارتباطات بگذاریم.»
قندی در عین حال نحوه تاثیرگذاری اخبار روی مخاطب را با ذکر مثالی روشن می کند؛ «دو موسیقی یکسان یکی در امریکا و دیگری در ایران خوانده می شود، مطمئناً این دو اثر با وجود آهنگ و شعر یکسان اثرگذاری و نگاه متفاوتی دارند چرا که شرایط و نحوه پذیرش آن متفاوت است.»
با این حال به کارگیری واژگانی مانند«یکی از وابستگان بیگانگان در ایران»، «عضو یکی از جریاناتی که تا دیروز دم از اصلاحات می زدند»، «شکست بزرگ جریان دوم خرداد در انتخابات»، «خالی بند»، «جاسوس» و از این دست اتهامات به افراد و جریانات قانونی یا استفاده از جمله «حالا خودتون قضاوت کنید» در انتقال اخبار را نمی توان رعایت اخلاق حرفه یی دانست.آنچه در «سایه روشن خبرها» یا «خبر های...»
به عنوان بخش های جذاب طراحی شده است و با سویه دسترسی به اخبار غیرقابل دسترسی و استفاده از رانت خبری ارائه می شود بیش از آنکه خبر بر مبنای تعریف کلاسیک از آن باشد به نوعی افشاگری و رو کردن دست برخی از جریانات سیاسی و هجمه به شخصیت سیاسی افرادی است که مورد تایید سازندگان برنامه قرار نمی گیرند.در یکی از برنامه های بخش خبری ۳۰/۲۰ تاکتیک های جنگ روانی اینچنین تشریح شد که «جنگ روانی یا ترور شخصیت به منظور نابود کردن اندیشه و از چهره انداختن صاحبان اندیشه نزد افکار عمومی و استفاده از حرف های نیشدار و دو پهلو و ایجاد سوء ظن در اشخاص است به طوری که وقتی نامی از یک شخصیت آورده می شود همواره پسوندها و القاب وی در ذهن همگان نقش می بندد.»

حمید رضا ابراهیم زاده

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ توسعه