وضعیت شبکه ایستگاههای هواشناسی کشور

هواشناسی سینوپتیك ساعت به ساعت و یا هر ساعت یك بار حدود بیست پارامتر جوی را دیده بانی می كنند و از طریق شبكه مخابراتی هواشناسی كشور به مركز پیش بینی تهران ارسال می دارند ، از این نوع ایستگاهها در زمان انقلاب ۵۰ ایستگاه ایجاد شده و در ابتدای سال ۱۳۶۴ به ۹۰ ایستگاه ، ابتدای سال ۱۳۶۵ به ۹۱ ایستگاه و در پایان سال ۱۳۶۵ به ۱۱۴ و تا سال ۱۳۶۹ به ۱۲۲ ایستگاه در سال ۱۳۷۷ بالغ بر ۱۶۰ ایستگاه رسیده است .
ایستگاههای كاوش جوّ ( جوّ بالا ) كه در هر شبانه روز دو مرتبه توسط بالنهایی كه با گاز هیدروژن پر شده اند دستگاههایی به نام رادیو سوندرا به سطوح فوقانی جو حمل می كنند و مشخصات لایه های جو را دقیقه به دقیقه تا پایان عمل كاوش ( سوندینگ ) گزارش می كند . از این نوع ایستگاهها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ۷ ایستگاه و سال ۱۳۶۴ تعداد ۱۰ ایستگاه و امروز ۱۱ ایستگاه در كشور مشغول كار هستند .
ایستگاههای تحقیقاتی كشاورزی علاوه بر دیده بانیهای سینوپتیك یك سری دیده بانیهای فنولوژی و اندازه گیریهای بیومتری روی ۱۷ محصول مهم كشور انجام می دهند و هم زمان یك سری مطالعه و تحقیق بر روی ارتباط عوامل جوّی با رشد محصولات مختلف در ایستگاه به عمل می آورند . از این نوع ایستگاهها قبل از انقلاب اسلامی ۲ ایستگاه وجود داشته كه امروزه تعداد آنها به ۱۸ ایستگاه رسیده است .
ایستگاههای هواشناسی دریائی سینوپتیك محلی كه پس از انقلاب به مجموعاً ۱۸ ایستگاه بر روی سكوها ، جزایر و بنادر جنوب كشور تاسیس شده است . این ایستگاهها در سواحل دریاها ، اقیانوسها و جزایر و كشتیها بصورت ثابت و متحرك قرار دارند . علاوه بر اطلاعات جوی ، اطلاعاتی در مورد دمای آب دریا ، طول امواج و سرعت امواج و غیره را اندازه گیری می كنند .
ایستگاههای اقلیم شناسی كه فقط ۳ نوبت در روز پارامترهای مهم جوّی را دیده بانی و در دفاتر مخصوص ثبت می كنند و از این نوع در حال حاضر ۲۵۰ ایستگاه در كشور مشغول به كار هستند .
ایستگاههای باران سنجی كه آمار آنها مورد نیاز بیشتر مؤسسات و سازمانهای تحقیقاتی كشور را در زمینه كشاورزی و آبیاری فراهم می كند پس از انقلاب به علّت نیاز رشد بیشتری داشته اند و به طوری كه تعداد كل ایستگاههای باران سنجی كشور ( مربوط به سازمان هواشناسی كشور ) تا كنون به حدود ۱۹۷۵ رسیده است .
ایستگاههای تشعشع سنجی كه میزان كل تشعشع خورشیدی را بصورت تشعشع كلی و تشعشع پراكنده و بازتاب زمینی اندازه و ثبت می كنند . تعداد این ایستگاهها در سال ۱۳۶۴ ،۲۱ ایستگاه بوده كه امروز به ۲۵ ایستگاه رسیده است.
● مراكز پیش بینی و اطلاعات جوی
مراكز مخابرات هواشناسی كشورهای مختلف همانگونه كه اطلاعات كشور خود را به نقاط دیگر جهان ارسال می كنند اطلاعات كشورهای دیگر را نیز دریافت می كنند . این اطلاعات به مراكز پیش بینی فرستاده می شود ، در مراكز پیش بینی هواشناسی دی كُد می شود یعنی از حالت رمز خارج می شود و روی نقشه های جغرافیایی مخصوصی كه برای همین منظور تهیه شده پلات می شود ، یعنی اطلاعات هر ایستگاهی در محل همان ایستگاه یادداشت می شود . سپس نقشه های تهیه شده آنالیز می شود ، خطوط هم مقدار روی آن رسم می گردد . مناطق كم فشار و پر فشار ، توده های مختلف هوا و جبهه های همراه با آنها و همچنین سمت و سرعت حركت و تقویت و تضعیف سیستمها شناسایی می شود . پس از آن با استفاده از این نقشه ها و تصاویر ماهواره ای و مدلهای پیش بینی عددی كه با استفاده از همین اطلاعات توسط كامپیوتر بدست می آید وضعیت جوی روزهای آینده پیش بینی می شود .
بعلت عدم شناسایی بعضی از عوامل كه روی تقویت و تضعیف و حركت سیستمهای جوی تاثیر می گذارد هنوز هیچیك از كشورهای جهان حتی كشورهای توسعه یافته با همه تجهیزات و تجهیزات پیشرفته نتوانسته اند صحت پیش بینی هوا را به صد در صد بر سانند .
یكی از عوامل مهمی كه روی حركت و فعالیت سیستمهای جوّی اثر می گذارد ناهمواریهای زمین و رشته كوهها می باشد . وجود سلسله جبال زاگرس و البرز در ایران تاثیر زیادی روی حركت و فعالیت سیستمهای جوی دارد . بعنوان مثال پیش بینی وضع هوا برای كشوری مثل انگلستان كه رشته كوه ندارد به مراتب آسانتر از ایران است .
پیش بینی هایی كه به این نحو صادر می شود از طریق رسانه های گروهی و صدا و سیما در اختیار مردم قرار می گیرد پیش بینی های مخصوص برای فرودگاهها و مسیر پرواز هواپیماها و بنادر كشتیرانی صادر و در اختیار آنها قرار داده می شود . پیش بینی ها نیز تا سه روز آینده برای امور كشاورزی صادر می شود از این پیش بینی ها برای آبیاری ، سمپاشی ، برداشت محصول و غیره استفاده می شود .
● آمار تحقیقات هواشناسی
اطلاعات هواشناسی در موقع دیده بانی در دفاتر مخصوص ثبت می گردد . همزمان با دیده بانی بیشتر عوامل هواشناسی توسط دستگاههای ثبّات بطور مداوم اندازه گیری و ثبت می گردد . بعنوان مثال دما ، فشار، رطوبت هوا ، بیش چهل سال قبل تا كنون در آرشیو هواشناسی موجود است و برای هر لحظه كه نیاز باشد می توان به آرشیو مراجعه و آن را بدست آورد . ذكر این نكته ممكن است جالب باشد كه حتی در زمان جنگ تحمیلی ایستگاه هواشناسی آبادان تعطیل نشد و در كار تهیه آمار ایستگاه گسستگی و خللی به وجود نیامد .
به هرحال دفاتر ثبت اطلاعات و گرافهای دستگاههای ثبّات در پایان هر ماه به مركز كامپیوتر سازمان هواشناسی ارسال می گردد . در مركز كامپیوتر اطلاعات وارد حافظه كامپیوتر گشته و پردازش می شود . اطلاعات پردازش شده به اشكال مختلف بر حسب نوع نیاز در اختیار استفاده كنندگان قرار داده می شود . این اطلاعات برای شناخت رفتار اتمسفر و علل تغییرات آن و شناسایی اقلیم نقاط مختلف ، طرحهای توسعه ای مانند سد سازی ، شهرسازی ، كشاورزی ، دامداری ، شیلات و احداث فرودگاهها و غیره بكار برده می شود .
هم اكنون كمیته های هشت گانه تحقیقاتی كشور مانند كمیته كشاورزی ، آبشناسی ، هواشناسی دریایی ، اقیانوس شناسی فیزیكی و آلودگی جو با همكاری كارشناسان سازمان هواشناسی و اساتید دانشگاهها و محققین كشور در این زمینه مشغول مطالعه و تحقیق هستند .

منبع : شبکه فیزیکی هوپا