قاعدگی‌های بی‌‌قاعده

خیلی خانم‌ها از خستگی و کاهش انرژی برای فعالیت‌های روزانه گله دارند و نمی‌دانند که گاهی دلیل مشکلشان صرفا این است که خون، ماده حیاتی بدنشان، کم شده است.
چرا؟ چون مدت‌هاست به قاعدگی‌‌ بیمارگونه و غیرطبیعی دچار شده‌اند اما تصور می‌کنند طبیعی است. با دکتر ملک‌منصور اقصی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران دراین باره گفتگویی کرده‌ایم که پیش روی شماست...
▪ آقای دکتر! علت خون‌ریزی‌های غیرطبیعی زنانه چیست؟
ـ این خون‌ریزی‌های غیرطبیعی دو نوع‌اند: قبل از یائسگی و بعد از یائسگی. ‌برای خانمی که مدت‌ها یائسه بوده و ناگهان دچار خون‌ریزی می‌شود، این مساله بسیار جدی است و پزشک، اولین تشخیصش متوجه سرطان است و سعی می‌کند دریابد که آیا سرطانی در کار است یا نه. اما عمدتاً علت اصلی خون‌ریزی‌های غیرطبیعی قبل از دوران یائسگی، غیر سرطانی یا خوش‌خیم است. خون‌ریزی‌های قبل از یائسگی معمولا به دو شکل هستند: اول، سنگین‌تر شدن خون‌ریزی ماهانه و طولا‌نی‌تر شدن مدت آن و دوم، خون‌ریزی مابین دو عادت ماهانه متوالی.
▪ و چه عللی دارد؟
ـ سه علت می‌تواند داشته باشد که اولینش ناهنجاری هورمونی است؛ یعنی تخمدان‌ها تخمک رها نمی‌کنند. حتما می‌دانید که به طور متوسط هر ماه یک تخمک از یکی از دو تخمدان باید رها شود و اگر این تخمک به موقع رها نشود، نظم به هم می‌خورد و خون‌ریزی غیرطبیعی صورت می‌گیرد. در نوجوانی، علت رها نشدن تخمک، عدم بلوغ در رابطه مغز و تخمدان‌ها است.
خون‌ریزی دختران نوجوان معمولانامنظم است و علتش در سنین زیر ۲۰ سالگی معمولا رابطه بین مغز و تخمدان‌های نابالغ است. رابطه بین مغز و تخمدان اغلب از ۱۷ یا ۱۸ سالگی، بالغ می‌شود و همه چیز به حالت طبیعی درمی‌آید و خون‌ریزی ماهانه منظم می‌شود. در نزدیک دوران یائسگی هم به خاطر آنکه ذخیره تخمک‌ها در تخمدان‌ها کم شده است، خانم‌ها دیگر نمی‌توانند به طور مرتب هر ماه یک تخمک رها کنند و این نیز از عوامل خون‌ریزی در این خانم‌هاست.
▪ ‌و علت دوم؟
ـ علت دوم، تومورها یا توده‌های سلولی خوش‌خیم است؛ مثل پولیپ یا فیبروم که در رحم یا گردن رحم پدیدار می‌شوند و در ۲۵ تا ۴۰ سالگی بسیار متداولند و گاهی می‌توانند بدخیم باشند که در این صورت معمولا‌ً در گردن رحم یا دیواره مهبل قرار دارند. خون‌ریزی ناشی از تومورهای بدخیم معمولا‌به صورت خون‌ریزی در بین دو عادت ماهیانه دیده می‌شود.
▪ ‌و علت سوم؟
ـ علت سوم، اختلالات التهابی و عفونی (مقاربتی یا غیرمقاربتی) است. این را هم اضافه کنم که ورود اجسام خارجی و ضربه‌ها، سوءاستفاده‌های جنسی و زگیل‌های تناسلی که کودک در تماس با والدینش به آن دچار می‌شود نیز از علل شایع خون‌ریزی قبل از بلوغ است. اختلالات انعقادی در نخستین قاعدگی دختران ۱۰ تا ۱۱ ساله نیز باعث بلوغ زودرس می‌شود که در نتیجه، سیکل‌های آن سریع‌تر از حالت طبیعی می‌شود اما هر قدر که این اتفاق دیرتر رخ دهد، تکامل سیستم دیرتر اتفاق افتاده و خون‌ریزی‌های نامرتب و عدم تخمک‌گذاری در آنها مشهودتر است.
▪ آیا پای علل طبیعی هم ممکن است در میان باشد؟
ـ بله. معمولا در دو سال اول بلوغ دختران، تخمک‌گذاری ناقص و طول دوره از ۲۱ تا ۴۰ روز متفاوت است و تا وقتی این مدت سیکل منظم ۲۳ تا ۳۵ روز ادامه پیدا کند، اغلب خون‌ریزی‌های دوره شدید و حتی با افت شدید هموگلوبین خون همراه خواهد بود که البته با دارو‌های هورمونی قابل درمان است.
● ...و اما بعد
علاوه بر خود خون‌ریزی، عامل زمینه‌ساز و به وجود آورنده آن هم مهم است؛ مثلا خون‌ریزی‌های مرتبط با بارداری می‌تواند باعث سقط یا بروز بارداری خارج از رحم شود. ۳۰ درصد از زنان با مصرف قرص‌های ضدبارداری دچار لکه‌بینی می‌شوند که یکی از علل آن، کم‌کاری یا پرکاری تیرویید است که خون‌ریزی‌های کم قاعدگی، فاصله زیاد بین دو قاعدگی و افزایش تعداد دفعات قاعدگی از علایم و نشانه‌های آن است. فیبروم رحمی (افزایش توده عضلانی رحم)‌ نیز باعث لکه بینی و خون‌ریزی می‌شود که میزان آن برحسب موقعیت و جایگاهی که فیبروم قرار دارد، متفاوت است.
اگر فیبروم در نزدیکی عروق رحم باشد، خون‌ریزی‌های نامرتب ایجاد می‌کند و اگر پشت مثانه باشد، باعث بروز علایم ادراری می‌شود. از طرفی ۱۰ درصد سرطان‌های رحمی در سنین بالای ۳۵ سال با خون‌ریزی همراهند و با نمونه‌برداری از داخل رحم (کورتاژ تشخیصی)‌ می‌توان علتش را مشخص کرد.
نکته مهم این است که یکی از روش‌های درمان خون‌ریزی‌های غیرطبیعی و بدون علت رحم، تجویز مسکن‌های ضدالتهابی همچون ایبوپروفن و مفنامیک اسید است و با مصرف ۶ تا ۸ ساعت یک بار این داروها می‌‌توان خون‌ریزی را کنترل کرد اما فقط زمانی که تشخیص و بیماری دیگری مطرح نباشد،‌باید سراغ این تجویزها رفت. مهم این است که بدانیم ۳۰ درصد از خون‌ریزی‌های پس از یائسگی به علت سرطان‌های رحم است اما آنچه مشهود است، استفاده از هورمون‌های استروژن و پروژسترون است. به تازگی درمان‌‌های هورمونی برای زنان پس از دوران یائسگی توصیه نمی‌شود و فقط در موارد گرگرفتگی یا پوکی استخوان شدید، برای این دسته از بیماران، هورمون‌‌درمانی انجام می‌شود.

دکترملک‌منصور اقصی
دکتر مهدی تیموری

منبع : روزنامه سلامت