بنگاههای برتر جهانی، شرکت سونی (SONY)

در اكتبر سال ۱۹۴۵، زمانی كه دو مهندس هوشمند ژاپنی در اتاق كوچكی در طبقه سوم آپارتمانی در توكیو، كه تنها ساختمان سالم برجای مانده در میان ساختمانهای ویران اطراف خود بود، با هم پیمان بستند تا كارهایی را انجام ندهند كه دیگران انجام می‌دهند، نهال شركت سونی كاشته شد. این نهال نورسته با تغذیه از اندیشه خلاق و نوآورانه موریتا و ایبوكا روزبه‌روز بارورتر گشت و میوه‌های متعدد و متنوع به همگان ارزانی داشت. شاید كمتر شركتی را در عرصه محصولات الكترونیك در دنیا بتوان سراغ گرفت كه چنین تنوع محصول نوآورانه را داشته باشد. سونی همواره پیشگام بوده و می‌خواهد پیشگام باشد.
سونی تنها به عرضه رادیوی ترانزیستوری، تلویزیون، ویدئو، دوربین فیلمبرداری، دوربین دیجیتالی، واكمن، واچمن، میكروفون، تلفن همراه و... اكتفا نكرده و عرصه‌های دیگری همچون سرگرمی و بازی و حتی خدمات مالی و بانكی را نیز تجربه كرده است. حضور بی‌بدیل دهها ساله در زمینه عرضه ابداعات و فناوریها و محصولات متنوع الكترونیك در سراسر جهان، نام ساده سونی را در همه‌جا شناسانده است. حضور موریتا در آمریكا و اروپا، سونی را در جرگه پیشروان عرصه جهانی‌سازی شركتها قرار داد. امروزه بیش از ۷۰ درصد درآمد شركت در خارج از ژاپن به‌دست می‌آید و بیش از ۶۰ درصد كاركنان این مجموعه عظیم صنعتی و اقتصادی در جایی غیراز ژاپن مشغول كار هستند.
● تاریخچه
در بحبوحه جنگ جهانی دوم، مهندس جوان تیزهوش ژاپنی، ماسارو ایبوكا كه نابغه اختراع بود در شركت خود به نام «ابزار دقیق ژاپن» كار می‌كرد. همزمان آكیو موریتا كه رویایش ساخت یك گرامافون الكتریك بود و تازه از دانشگاه اوزاكا در رشته فیزیك فارغ‌التحصیل شده بود به‌عنوان افسرنیروی دریایی در فتر فناوری مشغول به‌كار و با ایبوكا آشنا شد. این دو در سال ۱۹۴۶ شركت مهندسی مخابرات توكیو (Tokyo Tsashin Kogyo) را تاسیس كردند. شركتی كه با سرمایه اولیه ۵۰۰ دلار و حضور ۲۰ نفر آغاز به كار كرد و سنگ بنای شركت عظیم سونی محسوب شد.
در سال ۱۹۸۵ شركت نام خود را به «سونی» تغییر داد كه از لغتSound اخذ شده است، زیرا گرچه اولین محصول شركت، پلوپز برقی بود اما مهمترین محصول شركت، رادیوی ترانزیستوری و سپس محصولات صوتی متنوع بود.
در مدت همكاری این دو دوست مبتكر، ایبوكا بیشتر وقت خود را بر روی انجام تحقیقات فناوری و توسعه محصول متمركز می‌كرد و موریتا به گسترش سونی در مناطق مختلف دنیا، جهانی‌سازی شركت، توجه به مسائل مالی، توسعه منابع انسانی و ورود به دنیای نرم‌افزار دست می‌زد. در سال ۱۹۵۰ اولین ضبط صوت نواری كه شركت آن را مدلG نام نهاده بود به بازار عرضه و سالهای بعد مدلهای متنوع‌تری از این محصول ارائه شد.‌ اولین رادیوی ترانزیستوری جهان با ماركTR-۵۵ در سال ۱۹۵۶ با قیمت ۱۳۸۰۰ دلار وابعاد ۳۲ ×۷۱ × ۱۱۲ میلیمتر توسط شركت روانه بازار شد. در سال ۱۹۵۹ اولین تلویزیون ترانزیستوری ۸ اینچی از سوی شركت به دنیا عرضه شد. سه سال بعد، سونی مدلTV۵-۳۰۳ كه كوچكترین و سبك‌ترین تلویزیون رنگی در زمان خود بود را ابداع كرد.
در سالهای ۱۹۶۳ و ۱۹۶۴ شركت سونی، ویدئو، میكروفون، ماشین حساب الكترونیكی و تلویزیون كروماترون را به بازار عرضه كرد.
در سال ۱۹۶۸ تلویزیون رنگی ترینترون و در سال ۱۹۷۸ اولین نوار كاست توسط شركت ابداع و ارائه شد. در این مدت، باتلاشهای موریتا، شركت گامهای مهمی در جهت جهانی‌شدن برداشته بود، به‌گونه‌ای كه در سال ۱۹۶۸ اولین مركز طراحی برون مرزی خود را در آمریكا دایر كرد. سال ۱۹۸۱ نوار بتاماكس مخصوص ویدئو برای اولین بار توسط سونی ارائه شد. در دهه ۸۰، محصولات متنوعی همچون دوربین فیلمبرداری، رایانه شخصی، مترجم الكترونیك و رایانه گرافیكی ابداع و ارائه شد. در ابتدای دهه ۹۰ اولین مدیر غیرژاپنی در سونی منصوب شد. جعبه بازی معروف سونی (Play Station) در سال ۱۹۹۴ به بازار عرضه شد. دو سال بعد، سونی دوربین دیجیتالی و سال بعد رایانه كیفی را به بازار ارائه كرد. در واپسین سال قرن پیش، سرگرمی محبوب همگان یعنی سگ ربات، نوآوری بعدی سونی بود. سونی با مشاركت شركت اریكسون به دنیای تلفن همراه وارد شد. فهرست‌كردن محصولات تولیدی شركت به‌دلیل تنوع آن كار مشكلی است كه در آن باید از محصولات مهمی چون واكمن، دیسك گردان رایانه، واچمن، تلویزیونهای دستی، پخش استریو، دوربینهای فیلمبرداری، ولت‌متر و بالش برقی نام برد.
● حوزه‌های كاری
شركت سونی، امروز در كسب وكارهای متعددی وارد شده است كه عمده‌ترین آن كسب وكار محصولات الكترونیك است (۳/۶۴ درصد). گروه نیمه‌هادی و محصولات مصرفی نظیر تلویزیون، ویدئو، تصویربرداری دیجیتالی و صوتی در این بخش قرار دارد. سایر كسب وكارها عبارت است از گروه ارتباطات سیار سونی اریكسون، سرگرمیها، بازی، تجهیزات شخصی و خدمات مالی نظیر بیمه و بانكداری. سونی مدعی است باوجود تنوع بسیار در كسب وكار خود، هویت واحد جهانی شركت را حفظ كرده است.
● فرهنگ و ارزشهای سازمانی
موریتا و ایبوكا در یك بیانیه فلسفی و آینده‌نگرانه در آغاز كار شركت نوشتند «اگر امكان داشت شرایطی ایجاد كنیم كه افراد بتوانند با روحیه كار گروهی متحد شوند و استعدادهای فناوری خود را به‌خوبی تجربه كنند، آنگاه چنین سازمانی می‌تواند خوشحالی بی‌حد و حصر و منافع فراوان به‌ارمغان آورد». شعاری كه آنها آن را باور داشتند. «روحیه سونی» بود. آنها معتقد بودند سونی یك شركت پیشگام است و قصد ندارد دنباله‌رو دیگران باشد. شركت سونی همواره در جستجوی ناشناخته‌ها خواهد بود. چشم‌انداز سونی، ایجاد سرگرمی برای دنیای آینده است.
در سال ۲۰۰۳ شركت بیانیه ارزشهای خود را منتشر كرد و در آن استانداردهای داخلی اصلی را كه باید توسط همه مدیران و كاركنان سونی به‌كار گرفته شود تبیین كرد. اساس این ارزشها كه فرهنگ سازمانی شركت را تشكیل می‌دهد عبارت است از:
▪ تبعیت از قوانین
▪ رعایت مسائل مربوط به‌كار
▪ سلامتی و ایمنی
▪ مراقبت از محیط
▪ سیستم مدیریت شامل: تعهد شركت - پاسخگویی و مسئولیت مدیریت - ارزیابی ریسك و مدیریت ریسك - آموزش – ارتباطات - بازخورد مشاركت كاركنان - فرآیند اقدام اصلاحی - مستندسازی
▪ اخلاق شامل: حفاظت از سرمایه فكری سازمان - مشاركت و درگیرشدن در كارهای گروهی - كسب وكار، رقابت و تبلیغات منصفانه و درست - شفاف و بازبودن اطلاعات - نفی فساد، رشوه، اختلاس و حیف‌ومیل اموال - نفی سود غیرمتعارف.
● تحقیق و توسعه
نام سونی با نوآوری در محصول عجین شده است. فلسفه بخش طراحی سونی این است: «كاری انجام ده كه هیچگاه قبل از آن انجام نیافته است. همواره یك گام پیشتر قرار داشته باش».
همین فلسفه منجر به تولید محصولاتی با عملكرد عالی، سهولت در استفاده و زیبا شده است.
● منابع انسانی
شركت سونی برای ارتباط بین مدیریت و كاركنان بسیار ارزش قائل است زیرا این امر در جهت انتقال سیاستهای مدیریت به كاركنان و تشویق آنها به ارائه نظراتشان حیاتی است. فلسفه اساسی سونی در این مورد تنوع جهانی و دادن فرصتهای برابر به همه است. براساس منشور اخلاقی سال ۲۰۰۳ شركت، موارد زیر به‌عنوان حقوق بنیانی كاركنان كه با فعالیتها و قواعد كاری سونی منطبق است درنظر گرفته شده است:
▪ در اختیارگذاشتن فرصتهای برابر كاركنان
▪ منع كار اجباری و كار كودكان
▪ شرایط استخدامی و كاری سالم
▪ محیط كاری ایمن، سالم و تمیز
از آن سال، شركت جایزهMVP را برای كلیه كاركنان خود كه فناوری و ارزشی خاصی به‌كار گرفته‌اند تا برای سونی ارزش افزوده خلق كنند در نظر گرفت. این جایزه به‌منظور انگیزه‌دادن به كاركنان برای تلاش و تحرك بیشتر است. در سال ۲۰۰۵، تعداد ۳۷ نفر از كاركنان به‌این جایزه دست یافتند. در زمینه كاركنان، سونی سیستم خودارزیابی برای اهداف فردی و خط‌مشی پرداخت براساس عملكرد را به‌كار گرفته است. سال ۲۰۰۰ نیز دانشگاه سونی تاسیس شد. در سال ۲۰۰۵ تعداد كاركنان سونی در سراسر جهان ۱۵۸۵۰۰ نفر بود كه ۸/۳۸ درصد در ژاپن، ۶/۱۸ در آمریكای شمالی، ۳/۹ در اروپا، ۸/۱۱ در آسیا، ۴/۱۹ در آسیای شرقی و ۱/۲ در آمریكای لاتین مشغول به كار بودند. ۵/۸۲ در صد كاركنان در كسب‌وكار الكترونیك فعالیت می‌كنند. نسبت كاركنان زن شركت در ژاپن ۲۹ درصد، در آمریكا ۳۸ درصد و در اروپا نیز ۳۸ درصد است. نسبت تعداد مدیران زن شركت در ژاپن ۱/۳ درصد، در آمریكا ۵/۳۲ درصد و در اروپا ۱۷ درصد است.
● فروش
در سال ۲۰۰۵، فروش شركت بیش از ۶۶ میلیارد دلار و سود خالص آن ۵/۱ میلیارد بود. درصد فروش شركت در ژاپن، آمریكا، اروپا به‌ترتیب ۲۹، ۲/۲۶ و ۲۳ بوده است. در حـــوزه‌های مختلف كسب وكار، میزان درصد فروش ۳/۶۴ درصد مربوط به حوزه الكترونیك، ۱۲ درصد بازی، ۳/۹ درصد تصویربرداری، ۳/۹ درصد خدمات مالی و ۱/۵ درصد سایر موارد بوده است.
● مدیرعامل
ایبوكا مهندس جوان و نابغه‌ای كه دوست نداشت همان كاری را انجام دهد كه دیگران انجام می‌دهند به‌همراه موریتا كه رویای ساخت یك گرامافون الكتریك را در سرداشت شركت سونی را تاسیس كردند. ایبوكا در ۲۱ سالگی در زمینه روشنایی نئون اختراعی را به‌نام خود ثبت كرده بود. او در زمینه دانش فنی، مدیریت و بویژه بازاریابی بسیار قوی بود. همواره تمایل داشت تا بازار را به سمت فناوریهای نوین سوق دهد.
موریتا نیز در گسترش جهانی سونی نقش بسیار عمده داشت به‌گونه‌ای كه شركت را بسیار سریع‌تر و بیشتر از سایر شركتهای مشابه به سمت جهانی‌شدن سوق داد. همین حركت نهادینه شده سبب شد كه امروز، مدیرعامل شركت فردی غیرژاپنی باشد: هوارد استرینگر. او معتقد است رشد و غنای سونی جز با تنوع جاذبه‌های كاری و درك تجربه‌های متعدد ممكن نیست. او برنامه «ایده‌های سونی» را برای بازنگری سیاستهای شركت و ارزیابی و اخذ نظرات كاركنان، مشتریان، فروشندگان، تامین‌كنندگان و سهامداران مطرح كرده است. استرینگر برنامه «سونی یكپارچه و متمایز»را برای توانمندسازی كاركنان و بهبود عملكردها در جهت پاسخگویی به نیازهای ذی‌نفعان درنظر گرفته است.
مدیرعامل سونی معتقد است كه این برنامه شركت را در جهت دستیابی به چشم‌انداز خود كمك خواهد كرد.
● آینده
مدیرعامل سونی براین باور است كه باید برای نسل بعد، جامعه‌ای پایدار خلق كرد. او می‌گوید: معتقدم كه سونی باید نقش مهمی در كمك به توسعه و پیشرفت یك جامعه پایدار جهانی ایفا كند. شركت برنامه «مدیریت سبز ۲۰۱۰» را برای خلق این جامعه طراحی كرده است تا بتوان براساس آن صدمات زیست‌محیطی كسب وكار را كاهش داد. كاستن هفت درصد از میزان شاخص گازهای گلخانه‌ای نسبت به سطح سال ۲۰۰۰ در جهت جلوگیری از گرم‌شدن زمین از جمله این برنامه‌هاست. استرینگر، مدیرعامل شركت، اساس حركت سونی را جهانی فكركردن و محلی عمل‌كردن می‌داند.

مسعود بینش
[e-mail]
منابع:
۱- www. Sony. net
۲-www. Sony. co. jp
۳- www. Fortune. com

منبع : ماهنامه تدبیر