نزهت الاخبار: تاریخ و جغرافیای فارس

نویسنده : خورموجی - محمدجعفربن‌محمدعلی
مصحح : آل‌داود - علی
محل نشر : تهران
تاریخ نشر : ۱۳۸۰/۰۶/۰۴
رده دیویی : ۹۵۵.۶۳
قطع : وزیری
جلد : شومیز
تعداد صفحه : ۸۵۴
نوع اثر : تالیف
زبان کتاب : عربی
نوبت چاپ : ۱
تیراژ : ۱۵۰۰
شابک : ۹۶۴-۴۲۲-۲۱۸-۰

'نزهت الاخبار 'تاریخ و جغرافیای فارسی و ذکر احوال رجال, دانشمندان و شاعران آن ایالت و در حقیقت فارسنامه معتبری است که در دوره قاجار تالیف و تدوین شده است .مولف آن 'میرزا جعفر حقایق نگار خورموجی', تاریخ‌نگار تیزبین و حقیقت‌گوی اواسط دوره قاجاری است که کتاب 'حقایق الاخبار ناصری 'او نیز مشهور است .نزهت الاخبار شکل گسترش یافته کتاب آثار جعفری است, به جز آن که مولف در اثر تازه, تقسیم‌بندی کتاب را به شیوه دیگری درآورده و پاره‌ای فصول تازه بر آن افزوده و بخش‌های سابق را نیز با ترتیبی نوین مفصل نوشته است .'متن نهایی کتاب شامل هشت فصل است که این موضوعات را شامل می‌شود1 :ـ اطلاعاتی کلی در باب ایالت فارس و شهر شیراز, 2ـ شرح بلوکات و شهرهای تابعه فارس, 3ـ ایلات و عشایر ساکن در این منطقه, 4ـ جزایر فارس, 5ـ تاریخ فارس و حکمرانان آن جا پس از اسلام تا آغاز عصر صفوی, 6ـ تاریخ ایران با تکیه بر حوادث فارسی از ابتدای سلسله صفویه تا میانه پادشاهی ناصرالدین شاه .(در این قسمت جزییات حوادث تاریخی تا سال 1298ق .دنبال شده است), 7ـ زندگی‌نامه وزیران, عالمان و دانشمندان (در این بخش احوال وزیرانی چون مشیرالملک شیرازی و میرزا فتحعلی صاحب دیوان که از مولف حمایت می‌کردند با تفصیل بیشتر روایت شده است), 8ـ احوال شاعران و نمونه‌ای از اشعار آنها (در مجموع 135شاعر به ترتیب الفبایی معرفی شده‌اند که از زندگی‌نامه اهلی شیرازی شروع و به احوال همای شیرازی ختم می‌شود) .مصحح کتاب در مقدمه می‌نویسد' :نزهت الاخبار تکمیل شده آثار جعفری است .مولف پس از انتشار آثار جعفری در سال 1276ق/ 1859م .به تدریج اطلاعات و آگاهی‌های بیشتری در باب فارس به دست آورد و یادداشت‌های ارزنده‌ای گردآوری کرد و همواره در پی تکمیل پیشین بود تا این که پس از رانده شدن از دربار در اوقات فراغت به تکمیل و تالیف اثر جدید پرداخت و به طور کامل از سال 1296ق/ 1879م نگارش متن نهایی نزهت الاخبار را آغاز و در سال 1298ق/ 1881م آن را به پایان رساند .گو این که برخی مطالب عینا برگرفته از آثار جعفری است, اما پاره‌ای اطلاعات کهنه را از آن زدود و برخی قسمت‌ها را به طور کامل بازنویسی کرد .' کتاب با مقدمه مفصل مصحح در شرح احوال و زندگی و آثار نویسنده آغاز می‌شود . در پایان, فهرست‌های اسامی اشخاص, مکان‌ها و کتاب‌ها مندرج است .