کاروان سالار عشق

اربعین به نوعی بزرگداشت مقام و جایگاه شهدای کربلا و نهضت عاشوراست.بیش از آنکه بخواهیم به صحت و سقم حوادثی که در خصوص اربعین نقل شده بپردازیم باید دانست که وجود اربعین همانقدر که از حماسه سیدالشهدا علیه السلام و اصحاب دلباخته اش نشأت می گیرد، همانقدر نیز محصول تلاش احیاگران و پیام آوران این حادثه عظیم است. بی‌شک زینب کبری سلام الله علیها در این میان نقش بسیار ارزنده و جایگاهی بی بدیل دارد. این بانوی بزرگ اسلام با تمام وجود در نهضت عاشورا به روشنگری و افشای حقایق پرداخت و در واقع درخت تنومند حماسه حسینی از دریای بیکران وجود زینب سلام الله علیها آب می خورد.
گویی این بانوی نمونه و این دختر سرافراز علی مرتضی علیه السلام از ابتدا برای عاشورا خلق شده است و کربلا نقطه اوج حیات اوست. بیان ویژگی هایی چند از شخصیت با عظمت حضرت زینب کبری سلام الله علیها می تواند نقش آن بانوی یگانه را در نهضت حسینی بیش از پیش روشن سازد.
۱) صبر بر مصائب:
از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در روایتی نقل شده است:" صبر بر سه قسم است: صبر هنگام مصیبت،صبر بر طاعت و صبر از معصیت، پس آن که صبر بر مصیبت کند،‌خدای تعالی واجب می فرماید برای او سیصد درجه را که فاصله هر درجه تا درجه دیگر به قدر فاصله آسمان تا زمین است..."(کافی، ج۲، ص ۷۵) آن حضرت در حادثه عاشورا بالاترین درجات صبر و استقامت را از خویش نشان داد در حالیکه بیشترین مصایب را متحمل شد. شدت علاقه آن حضرت نسبت به وجود مقدس سید الشهدا علیه السلام بیش از دیگران بود و به تبع آن با شهادت برادر، سختی و مرارت بیشتری را به جان خرید، چنانکه از قول آن حضرت نقل کرده‌اند که: "سأصبر حتی یعجز الصبر عن صبری" (خصائص الزینبیه،‌سید نورالدین جزائری، ص ۲۴۶) آن قدر صبر می کنم تا صبر نیز از استقامت من عاجز شود.
در حوادث کوفه و شام تا مدینه نیز صبر و پایداری زینب کبری (سلام الله علیها) در برابر ناملایمات در مصیبت ها نظیر ندارد و به واقع اگر این صبر نبود نهضت برادر ثمر نمی داد.صبر در برابر شهادت برادر و خاندان بنی هاشم،صبر در مواجهه با فجایع کوفه و شام و صبر در برابر جهل مردمی عهد شکن و اسیر احساسات نقطه اوج این صبر و بردباری است.
۲) شجاعت:
از جمله القاب آن بانوی معظمه «الشجاعه» (همان ص ۱۱۷) است. حضرت در روز عاشورا و در تمامی منازلی که سرپرستی کاروان اسراء را بر عهده داشت، با شجاعتی مثال زدنی و بی نظیر به دفاع از حریم اهل بیت پیامبر (سلام الله علیهم اجمعین) پرداخت و حتی درعصر عاشورا که دشمن قصد جان امام سجاد علیه السلام را کرده بود، با اقدام شجاعانه خود جان امام خود را حفظ نمود. در مجلس ابن زیاد نیز حضرت خود را سپر بلای امام زین العابدین علیه السلام نمود و با هر زحمتی که بود از سوء قصد دشمن به جان امام ممانعت کرد. اما تجلی خاص شجاعت زینب سلام الله علیها آن هنگامی است که در میان دشمنان در کوفه و شام و در مقابل حاکمان ستمکاری نظیر ابن زیاد و نیز یزید بن معاویه آن خطبه های معروف خود را بدون هرگونه هراس و واهمه ای ایراد می کند و دشمن را رسوا می سازد.
۳) علم و معرفت:
احیای عاشورا و زنده نگه داشتن نهضت سیدالشهداء علیه السلام بیش از هر چیزی نیازمند معرفتی عمیق و شناخت و علم نسبت به جایگاه رفیع ولایت و امامت است. درجه شناخت و علم و معرفت زینب کبری سلام الله علیها تا آنجاست که امام سجاد علیه السلام‌خطاب به آن حضرت فرمود: «ای عمه تو به حمدالله دانشمندی هستی که نزد کسی تعلیم ندیده ای و دانایی هستی که نزد کسی نیاموخته ای» (ترجمه نفس المهموم، شیخ عباس قمی ص۳۵۹)
اجتجاجات و بیانات و خطبه های آن حضرت درباره حادثه عاشورا خود نشانی بزرگ از دانش و معرفت آن حضرت است و این جایگاه به قدری رفیع است که او را «محدثه»و "مخبره" لقب دادند. زینب سلام الله علیها در ایام جوانی خود نیز همزمان با حکومت پدرش علی علیه السلام در کوفه تفسیر قرآن را به زنان می آموخت. در مقام معرفت آن بانوی یگانه به مرتبتی دست یافته بود که پس از شهادت امام حسین علیه السلام با آن همه مصیبتی که تحمل نموده بود، به درگاه الهی عرضه داشت: «پروردگارا این قربانی قلیل و اندک را از آل محمد (ص) قبول کن.(مقتل ابی مخنف،ص۱۲۹)
۴) فصاحت و بلاغت در کلام:
یکی از القاب آن حضرت «الفصیحه والبلیغه» است.فصاحت و بلاغت دو ویژگی مهم در سختان و خطبه های زینب کبری سلام الله علیها است که در ابلاغ پیام عاشورا نقش برجسته ای داشته است. شخصی به نام «بشیر بن خذیم اسدی» درباره خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در کوفه چنین نقل کرده است:" در آن روز به زینب دختر علی علیه السلام نگریستم،‌زیرا هرگز زنی را سخنورتر و ناطق تر از او او ندیدم،‌گویا به زبان پدرش امیرمؤمنان سخن می‌گفت... » (لهوف سید بن طاووس، ترجمه علیرضا رجالی تهرانی، ص ۱۹۴)
در مجلس ابن زیاد نیز سخنان زینب سلام الله علیها سراسر فصاحت و آنچنان زیبا بود که ابن زیاد از روی خشم گفت:" این زن سجع گوی و شاعر است و پدرش هم شاعر و سجع باف بود. زینب سلام الله علیها فرمود: ای پسر زیاد ‌زن را با شعر و سجع چه کار است، من از این کار رویگردانم ولی این سخن از سینه پر آشوبم برخاست...» (ترجمه الارشاد شیخ مفید ص ۴۷۳)
آری زینب سلام الله علیها فرزند همان انسان بزرگ تاریخ، علی علیه السلام است که خود می فرمود: « ما اهل بیت امیران سخن و کلام هستیم». (نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، خطبه ۲۳۳)
این قدرت سخنوری و فصاحت و بلاغت در حقیقت ابزاری بسیار اثرگذار در راستای ابلاغ پیام نهضت سیدالشهدا علیه السلام به جامعه آن روز بود، اما این سخنان برای آیندگان و تاریخ باقی ماند تا حقایق عاشورا را بیش از پیش درک کنند.
ویژگی هایی که بسیار کوتاه و مختصر درباره آنها بحث شده تنها قطره‌ای از دریای دانش و ایمان و یقین و معرفت آن بانوی مکرمه محسوب می شوند و قطعاً بیان تفصیلی آن در این مجال نمی گنجد.

حامد اکبرزاده