شنبه, ۱۱ اسفند, ۱۴۰۳ / 1 March, 2025
مجله ویستا
زری بافی
بافت پارچه‌هایی که درمتن و نقوش آنها، نخهای گلابتون به کار گرفته شده بنا به روایات تاریخی به دو هزار سال پیش می رسد .«هردودت » مورخ مشهور یونانی نوشته است :
رومیان به خاطر زیبائی واشتهار زربفت‌های سنتی ایران همه ساله مبالغ هنگفتی می‌پرداختند .
فیلوسترات نیز گفته ست :«اشکانیان ،خانه های خودرا با پرده‌های زری یراق دار که از پولکهای نقره و نقوش زرین ،تزئین شده بود ،می آراستند.»
نقوش پارچه های ساسانی در تناسب و هماهنگی طرح و رنگ به نهایت درجة هنری رسیده بود. ترکیبات نقوش ساسانی، برگرفته از مرغ و پرندگان ،جانوران و شکارگاه و سواران و طرحهای تجریدی و انتزاعی بود. از قرون چهارم میلادی ،قطعاتی از زریهای ایرانی در موزه «لیون » فرانسه ،لندن ،واشنگتن ،ارمیتاژ و... نگهداری می‌شود و نمودار عظمت و اعتبار این هنر سنتی در ایران کهن است .
بعد ازساسانیان ،به علت حرمت بهره گیری از طلا برای مردان ،مدتی نسبتا" دراز، بافت پارچه‌های زری به تعویق افتاد تا اینکه بافتن پارچه‌های زری ،در دوره سلجوقیان رونق یافت .در دوره‌های اسلامی ،نقوش حیوانات وپرندگان نظیر شیر ،عنقا و عقاب که زربفت شده‌اند و در متن پارچه‌ها ،جلال و شکوهی داشتند از پیشرفت تکنیک پارچه بافی درعصر سلجوقیان است . طرحهای شقایق و نیلوفر آبی نیز از عناصر تزئینی در بافت پارچه های این دوره است .
در دوره‌های بعد ،تدریجا"طرحهای تازه‌ای به ابتکار طراحان و بافندگان ایران به منّصه ظهور رسید ودر هویتی مستقل ، دوره معتبر و اصیل نساجی صفویه را بنیان نهاد. اما پیش از آن یعنی در عصر مغول ،سالهای فراموشی نساجی ایران بود و زری بافان از بیم مرگ ، متواری شده و در خفا می‌زیستند .
دوره طلایی بافندگی از عصر صفویه آغاز می‌شود .پارچه‌های ابریشمی صوفیه سه گونه است :
۱) حریرساده
۲) ابریشم زربفت
۳) مخمل ابریشمی
این پارچه ها، برای تن پوش اعیان ،امرا و شاهان و درباریان به کار می‌رفت . تزئین پارچه‌های یاد شده عبارت بوداز اشکال انسانی ،تصویر حیوانات و پرندگان وگل و گیاه و گاهی نیز تصاویر داستانهای رزمی و بزمی برآن‌ها نقش بسته است .
مثلا"درموزه «کوپریونیون » دو قطعه پارچه ابریشمی را می‌بینیم که روی آنها، منظره‌ای از داستان لیلی ومجنون دیده می‌شود.
درزمان شاه عباس دوم ،بافت پارچه‌های ارزشمند زربفت و مخمل زری ،بادقت و مهارت ادامه داشت و باقطعاتی از آنها نام بافنده آن که «غیاث » بود نقش بسته است .در موزه «متروپولیتن »دو قطعه کوچک پارچه ابریشمی تاریخدار ،اززمان شاه عباس موجود است که روی آنها نام بافنده شاه حسین و تاریخ ۱۰۰۸ ه.ق ( ۱۵۸۸ م )نقش بسته است .
نساجان و بافندگان مشهور این عهد ،عبارت بودند از غیاث ،عبدالله ،ابن محمد،معزالدین ،ابن غیاث وعیسی عباسی .
در عصر شاه عباس از هنرمندان زری باف خواسته شد که به منظور زنده کردن این هنر قدیمی به اصفهان کوچ کنند .دراین دوره ،علاوه بر اصفهان ،یزد وکاشان نیز جایگاه بافت زری درایران بود.
از قرن ۱۶ تا قرون ۱۷ و ۱۸ م بافت پارچه های زربفت وابریشمی کاهش یافت وگلدوزی قلمکار وانواع سوزندوزیها ، جایگزین این هنر سنتی شد .
زربفت ومخمل زری ،درمسیر تاریخی خود،نظر هنرمندان زری باف عصر قاجار رانیز به خود معطوف داشت وکم وبیش این هنر سنتی ،سینه به سینه حفظ شد و در گذشته نیز به عنوان بافته زینتی ،رویه مبل دربار ، لباس تشریفات و پرده‌های تالارهای عام و خاص به شمار می رفت .
کارگاه کنونی زری بافی سازمان میراث فرهنگی کشور در سال ۱۹۳۱ به اهتمام «استاد حسین طاهرزاده بهزاد تبریزی» بنیان نهاده شد واز هنرمندان برجسته زری بافی آن روز ایران ،از جمله «استاد حبیب ا... طریقی »و فرزند هنرمندش «استاد محمد طریقی »به کار دعوت شد و هنرمندان کنونی ،دست پروردگان خاندان طریقی هستند .
اکنون در کارگاه زری بافی سازمان میراث فرهنگی کشور در تهران و هنرستان هنرهای زیبای اصفهان ومیراث فرهنگی کاشان ،نمونه‌های جالبی از انواع زری و مخمل بافته می‌شود که پاره‌ای از آنها از نظر رنگ و طرح ،با بهترین دست بافت های این هنر سنتی در گذشته برابری می کند .
پایه های طراحی نقوش زری ،اگر چه به ترکیبات هنری کلاسیک آن استوار است ،ولی ایجاد نقوش وطرح آن، مانند سایر هنرهای ایرانی ،خواص شکل پذیری وترکیبات نوین دارد.
استادان مرحوم طریقی ،مرحوم حاج حسین اسلامیان ، محمودفرشچیان ،عنایت ا... منجدب و دیگران با اندک تغییر در ظاهر و یاافزودن و کاستن یک عنصر تزیینی ،اشکال ویژه‌ای را که گویای آفرینش طرحی نوین است ،ابداع کرده‌اند .
زری ،با دستگاههای کهن «دستوری » و «ژاکارد » بافته می شود.مواد اولیه زری که ابریشم و گلابتون است ، هنوز هم در غنای این هنر،نقش اساسی دارد. رنگرزی ابریشم‌هایی که در زری بافی کاربرد دارد،با رنگهای طبیعی انجام می‌گیرد و به همین جهت از ارزش فراوانی برخوردار است .این رنگها،سالیان متمادی ثابت وپایدار می‌مانند .
رویهای بافت زری به صورت لپه باف ،دارایی واطلسی و... است و طرحها ونقشهای رایج امروز ،بته جقه‌ای ،اسلیمی ، اسلیمی ماری ،اسلیمی درهم ،گلهای افشان ،شکارگاه ،بزم ،رزم ،مناظر وحیوانات ،خط وخوشنویسی و.. است ،نقشهای تجریدی در زریهای امروز،کمتر یافت می شود.
امکانات تکنیکی ،امروزه سبب سرعت بافت ودقت در نقشبندی ونقش اندازی شده و مواد اولیه نیز مرغوبتر از گذشته شده است .البته این تغییرات بر اساس مطالعات و بررسی آثار گذشتکان به دست آمده است.
امروزه زری بافی در جایگاهی ویژه‌ای قرار دارد و آثاری که به موزه‌ها و نمایشگاههای راه می‌یابند .چشم تماشاگران را خیره می سازند.
منبع : بانک اطلاعات حکیم عمر خیام
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست