چهارشنبه, ۲۶ دی, ۱۴۰۳ / 15 January, 2025
مجله ویستا
۳۰۰ شاعر زن و ۸ هزار شاعر مرد در تاریخ ادبیات ایران
روح‌انگیز کراچی، استاد دانشگاه و مولف در نشست زن در شعر معاصر ایران که از سوی انجمن زنان پژوهشگر تاریخ برگزار شده بود با بیان این مطلب افزود: به رغم تعداد اندک زنان شاعر در تاریخ ادبیات ایران شعر عرصه وجوه نگاهی بوده است برای زنان تا به وسیله آن به بیان احساس و تجربه‌های‌شان از زندگی بپردازند.
در بررسی جایگاه زن در شعر، توجه به جایگاه شاعر از سویی و انعکاس تصویر و هویت زن در شعر پارسی از نکات قابل توجهی است که این پژوهشگر در گفته‌هایش آن دو را مورد تاکید قرار داد.
شعر، تنها رشته هنری است که زن راحت‌تر جواز ورود و حضور داشته است و می‌توان گفت که بیشترین آثار هنری زنان نیز در همین حوزه شکل گرفته است. چنانچه در حوزه‌های نجوم، موسیقی و نقاشی کمتر می‌توان از حضور زنان در این عرصه‌ها نشانی گرفت.
کراچی گفتار ویرجینا ولف، از فمنیست‌های دوران معاصر اروپا را مورد توجه قرار داد که زن شاعر از آسان‌ترین و ارزان‌ترین وسیله استفاده کرده است تا خودش را اعلام کند.
نوشتن برای زنان در ساختار فرهنگی ایران، اغلب کار دشواری بوده است چرا که علاوه بر دشواری نوشتن، حضور آنان به عنوان یک زن همواره در حاشیه قرار گرفته است.
حضور برخی از زنان شاعر مانند جمیله اصفهانی نیز با برخی بدنامی‌ها و تهمت‌ها برای وی همراه بوده است.
از سوی دیگر در کتاب مجالس‌النفایس که توسط امیرعلی شیرنوایی تالیف شده، علی‌رغم نام بردن از ۳۹۸ شاعرمرد ، از شعرای زن آن دوره یادی نشده است. در حالی که در همان دوران بررسی دیگر تذکره‌ها نشان میدهد که در قرن نهم و همزمان با نگارش و تالیف این کتاب بیش از ۲۰ شاعر زن وجود داشته‌اند.
به گفته کراچی، انقلاب مشروطه که توام با ایجاد تغییرات اساسی در حیات سیاسی، اجتماعی ایران بود در عرصه‌های شعر و ادب نیز تغییراتی را به وجود آورد و همزمان با رشد اندیشه‌های انتقادی، الگوهای ارزشی و معیارهای سنتی حاکم بر فضای ادبیات ایران نیز تغییر کرده، وارد مرحله تازه‌یی شد.
کاهش محدودیت‌ها و ایجاد لوازم حضور زنان در عرصه‌های اجتماعی و متعادل شدن جریان مرد محور ادبیات ایران از جمله تغییرات اساسی است که با به وقوع پیوستن انقلاب مشروطه در کشور روی داد.
کراچی تغییر نگاه جنسیت محور نسبت به ارزش‌گذاری آثار هنری را از مهم‌ترین رخدادهای تاریخ ایران دانست و افزود: در حال حاضر می‌توان به جرات گفت که جنسیت دیگر ملاک ارزش هنری نیست، بلکه ارزش هنری به جوهر هنری متکی است که آن هم ناشی از تجربه‌ها و دریافت شخصی شاعر است نه تنها جنسیت او.
این پژوهشگر حوزه ادبیات حضور ۱۲۰ زن شاعر معاصر را نقطه عطف ادبیات امروز دانست و گفت: حضور این تعداد شاعر زن با اندیشه، زبان، لحن بیان و ذهنیت‌های متفاوت از زندگی امیددهنده و نویدبخش است.
کراچی درباره حوزه دوم یعنی انعکاس تصویر و هویت زن در شعر پارسی گفت: با توجه به آثار گذشتگان زن در ادبیات حماسی نقش واقعی خود را داشته و هویت اصلی وی در حماسه مورد توجه قرار گرفته است. این در حالی است که در ادبیات عرفانی و مثنوی‌های عارفانه زن مظهر هوس و نفس شیطانی بوده و از هویت واقعی خویش به دور مانده است.
در ادبیات غنایی نیز زن مفهومی خیالی، دست‌نیافتنی و بی‌وفا یافته است.
در منظومه‌های ویس و رامین و شیرین و فرهاد نیز به رغم حضور زنان به عنوان یکی از شخصیت‌های اصلی داستان اما برای آنان تنها تصویر یک معشوق خیالی توصیف شده و یک زن آرمانی مورد نظر بوده است.
گسست در این سیر با انقلاب مشروطه ممکن شد به گونه‌یی که در این دوران نیاز به دگرگونی در شعر فارسی احساس شده و شاعران مترقی از عقب‌ماندگی زن و ستم جنسی سخن گفتند و این زمینه‌یی شد برای بازخوانی شعر زن ایرانی با تاکید بر تجربه‌هایش که در این میان عالمتاج قائم‌مقامی و نیمتاج سلماسی به بیان هویتی از زن مستقل پرداختند.
شعر پروین اعتصامی در این میان بازتاب هویت یک زن سنتی اصیل را بازگو می‌کند اما فروغ هویت یک زن شهری عصیان‌گر را نشان میدهد که با ارزش‌های نهادینه شده درگیر بوده است و در ابتدای یکی از شعرهایش «و این منم، زنی تنها، در آستانه فصلی سرد» به سادگی عصیانش در برابر رویکردهای سنتی نسبت به حضور زن را تصویر می‌کند.
پیچیده شدن شعر معاصر دیگر موضوع نشست زن در شعر معاصر بود که کراچی به آن پرداخت به گفته وی، اگرچه شعر در دهه ۴۰ و ۵۰ روایت مستقیم اوضاع اجتماعی و شعر برخی شاعران تا حدودی سیاست‌زده بود اما در دهه ۶۰ و ۷۰ تغییری در حوزه شعر پارسی رخ داد به گونه‌یی که این بار شعر به بازتاب چالش فردیت انسان بحران‌زده معاصر با پیرامون پرداخت. انسانی که در اطرافش تضادهای مختلفی را می‌بیند و این موضوع در شعر شاعران پیچیدگی را ایجاد کرده که موجب دور شدن مخاطب از شعر شده است.
کراچی در این میان به شعر شاعران زن امیدوار است که با بیان هویت مستقلی از خود بتوانند این بحران را نیز پشت سر بگذارند.
وی به آینده زنان شاعر در این برهه از زمان بیش از مردان امیدوار است چرا که زنان هویت اجتماعی‌شان را بخوبی در اشعارشان تصویر می‌کنند.
آمنه شیرافکن
منبع : روزنامه اعتماد
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست