ارتباط میان کیفیت جیره غذایی و قدرت سیستم ایمنی در طیور

امروزه عوامل استرس زا و همچنین استرس ، بخش مهمی در صنعت طیور محسوب میشوند . مدیریت این عوامل در جهت به حداقل رساندن پاسخ طیور به آنها از اهداف بسیار مهم مدیران کارآمد مزارع میباشد . در واقع استرس به پرنده اجازه نخواهد داد تا تمامی توانایی های بالقوه خود را در رشد ، ضریب تبدیل غذایی و تولید تخم مرغ بروز دهند . استرسها همچنین تواناییهای پرنده در بروز پاسخهای ایمنی را کاهش میدهند. در صنعت طیور مدرن ، پرندگان بصورت ادامه دار و توامان تحت تاثیر عوامل استرس زای مختلفی قرار می گیرند . این عوامل استرس زا میتوانند سبب تغییرات هورمونی ، کاهش میزان پذیرش غذا ، تغییرات متابولیسمی در تغذیه و همچنین بروز مشکل در وظایف ایمنی پرنده شوند . تاثیرات نامطلوب این عوامل افزاینده میباشند . در جهت کاهش تعداد و شدت این عوامل ، استراتژیهای خاصی بایستی در نظر گرفته شوند . مواد غذایی ، از شناخته شده ترین مواد موثر بر نحوه پاسخ سیستم ایمنی پرندگان به بیماریهای مختلف میباشند . بطور معمول در خلال چالشهایی که در مراحل مختلف پرورش طیور ایجاد میشوند ، مواد مغذی موجود در جیره ، در جهت رشد پرنده مصرف نشده و به مسیرهای مختلفی منحرف میشوند . بعنوان مثال در خلال چالشهای ناشی از یک بیماری خاص ، پروتئینهای موجود در بدن پرنده شکسته شده و آمینواسیدها با انحراف از مسیر رشد صرف ساختن پروتئینهایی در جهت افزایش پاسخ ایمنی پرنده به آن بیماری خاص میشوند . در خلال استفاده از این آمینواسیدها ، افزایش فاحشی در تعداد لنفوسیتها ، پروتئینهای فاز حاد و همچنین آنتی بادیها خواهیم داشت . در پروسه یک بیماری ، مکانیسم دفاعی مهمترین اولویت خواهد بود . تغذیه مناسب است که کیفیت خوب و عملکرد این مکانیسم دفاعی را تضمین نموده و به پرنده کمک کند تا در برابر بیماری به پیروزی برسد . در برخورد با چالشها ، تغذیه ایی مناسب خواهد بود که تمامی نیازهای غذایی بدن پرنده را در طول دوره چالش مرتفع سازد .
این نکته را بایستی مد نظر قرار داد که : ساخت و تجویز اینگونه جیره ها ، نبایستی محدود به دوره های چالش باشد . از اینگونه جیره ها میتوان بعنوان ابزاری در جهت پیشگیری از تاثیرات نامطلوب استرسهای مختلف بر سیستمهای ایمنی پرندگان مورد استفاده قرار داد . اینگونه جیره ها از چندین راه پاسخ ایمنی پرندگان را بهبود می بخشند :
گسترش آناتومیکی بافت Lymphoid .
تولید موکوس .
تکثیر سلولی .
کشتن پاتوژنها در داخل سلول .
بهبود در روند عادی سازی سیستم ایمنی پرندگان .
پس از یک بحران پاتوژنیک ، نوعی پاسخ ایمنی صورت خواهد گرفت . این پاسخ میتواند بصورت یک فاز حاد منظم و یا یک التهاب ساده باشد . در برخی از موارد نیز این پاسخ غیر مشخص میباشد . اینگونه پاسخها ، وابسته به ایجاد تغییراتی در مواد مغذی مورد استفاده در عضلات اسکلتی میباشد . اینگونه تغییرات از آن جهت بایستی صورت بگیرند که نقل و انتقال پروتئینها در سطح سلولی و ماکروملکولی در چالشها ، به برخی از مواد مغذی نیاز بیشتری دارند .
جای هیچ تردیدی باقی نمانده است که پرندگانی با جیره غذایی مناسب ، با بیماریها بهتر کنار آمده و پاسخهای ایمنی بهتری را در چالشها از خود بروز می دهند . پیشرفتهای اخیر در عرصه تغذیه طیور امکان آنرا بوجود آورده است که با یک تغییر جزئی در ورودی جیره غذایی ، انرژی جیره تغییر پیدا کند . بهرحال جیره غذایی طیور جوان در صنعت طیور تجاری امروزی ، بشدت در مواد مغذی و انرژی جیره محدود شده اند .
بسیاری از متخصصین تغذیه میزان انرژی را در مواقعیکه ورودی غذا کاهش می یابد افزایش میدهند . استفاده از چربی بعنوان منبع انتخابی انرژی در این نمونه ها ممکن است که بهترین تصمیم گیری نباشد . زمانی که استرس ایمنولوژیکی شناخته شده میباشند ، کالریهای موجود در کربوهیدراتها ممکن است که بهترین انتخاب باشند . بهرحال ، اطلاعات جمع آوری شده در مطالعات نشان میدهند زمانیکه میزان پروتئینها و یا آمینواسیدها یک رژیم ناکافی است ، میزان تولید آنتی بادیها بر علیه یک بیماری خاص پائین خواهد بود .
این نکته به اثبات رسیده است که چالشهای ایمنولوژیکی در پرندگان ، میتوانند ناشی از نقص و کمبود در جیره غذایی ورودی پرندگان باشد .
تحقیقات اخیر نشان داده است که استفاده از آرژنین به میزان ۱.۲۵ درصد از رژیم غذایی ، پیشنهاد شده با NCR میتواند حمایت کند ساختار سیستم ایمنی را در مرغهای سالم .
نتایج پژوهشهای اخیر نشان میدهد که ، استفاده از آرژنین در جیره غذایی طیور به میزان ۱.۲۵ درصد پیشنهادی NRC میتواند ساختار سیستم ایمنی مرغهای سالم را بهبود بخشد . این تحقیقات همچنین ، نشان داده است که استفاده بیشتر از آرژنین در جیره ، تاثیرات بیشتری در سیستم ایمنی پرندگان نخواهد داشت . وجود میزان کافی آمینواسید آرژنین در جیره غذایی طیور ، نقش بسیار مهمی را در تولید نیتریت اوکساید بازی می کند .در تحقیقاتی Sung و همکاران دریافتند که ، تولیدات نیتریت اکساید بوسیله ماکروفاژها هنگامی که غلظت کافی آرژنین در جیره غذایی وجود دارد بیشتر میباشد . تاثیرات وجود نیترات اکساید در جیره غذایی طیور شامل :
بهبود وزن و همچنین ساختار Thymic .
تقویت عملکرد Lymphocyte Mitogenesis .
افزایش سرعت بهبود زخمها .
افزایش ایمنی بدن در برابر تومورها .
تحقیقات ثابت کرده است که ، یک پاسخ ایمنی مشخص Humoral در طیور ، به سطوح پائینی از مواد معدنی موجود در جیره غذایی بستگی دارد . بعنوان مثال ، پاسخهای ایمنی Humoral در برویلرها به میزان سدیم و کلراید در جیره غذایی این دسته از طیور بستگی دارد . برویلرهایی که جیره غذایی عاری از سدیم یا کلرید دارند میزان آنتی بادیهای کمتری نیز در بدنشان وجود دارند . بایستی توجه داشت که ، میزان کلرید و سدیم بایستی در تعادل باشند زیرا عدم تعادل این دو کاهش پاسخ ایمنی را در بر خواهد داشت .
استرس در طیور ، سطوح چرخش مواد معدنی را کاهش میدهد . کاهش میزان این مواد می تواند بدلیل این موارد باشد.
کاهش Endogenous .
افزایش فعالیتهای متابولیک در جهت مقابله با استرس پدید آمده .
کاهش کارایی مواد معدنی .
با توجه به دلایل ذکر شده ، متخصصان تغذیه در شرایط استرس ، معمولا بدون هیچ وقفه ایی میزان مواد معدنی موجود در جیره های طیور را افزایش میدهند . در شرایط استرس ، افزایش میزان مس و کاهش میزان آهن و روی گزارش شده است .
از جدی ترین عوامل استرس زایی که طیور با آن مواجه هستند ، بیماری است . بدلیل نیازهایی که پروتئینهای فاز حاد در شرایط بیماری دارند ، در اینگونه چالشها متابولیسم مواد معدنی بصورت رادیکالی تغییر پیدا میکنند .
در شرایط استرس زا ، غلظت روی در سرم خون کاهش میابد . این کاهش بدلیل فراخوانی روی از ذخایر پلاسما ، در جهت ساخت Metallothionein جدیدتر در کبد و سایر بافتها میباشد . Metallothionein روی را بعنوان Cofactor در جهت استفاده توسط Metalloproteins و سایر پروتئینهای فاز حاد آماده میکند.
در شرایط چالش ، مس CeruloPlasmin را بعنوان یک آنتی اکسیدان محافظتی مهار میکند . در واقع ، مس یکی از اجزای سازنده ضروری پاسخ فاز حاد است . کمبود مس CeruloPlasmin های آزاد شده در خلال التهاب را کاهش میدهند .
و اما یکی از جالبترین مکانیسمهای دفاعی که حیوانات بر علیه بیماریها بکار می گیرند ، حذف آهن از چرخه تولید میباشد . در مدت زمان بیماری ، آهن از چرخه تولید جدا شده و در مکان هایی که دور از دسترس باکتریها و انگلها میباشد قرار می گیرند . Weinberg در سال ۱۹۷۴ میلادی ، این روند جداسازی آهن را ایمنی غذایی ( Nutritional Immuny ) نامگذاری کرد . این موضوع با آزمایشات متعددی به اثبات رسیده است که در صورت جدا شندن آهن از چرخه تولید در روند یک بیماری ساده مرگ و میر بالایی در جمعیت گله خواهیم داشت . از سوی دیگر ، با توجه به تحقیقات صورت گرفته ، پس از گذشت یک ساعت از بحران بیماری ، جذب آهن از طریق لوله گوارش بشدت کاهش میابد .
در خلال پاسخهای ایمنی پرنده به استرسها ، میزان منگنز در : لوله GastroIntestinal .
ریه ها
و بسیاری دیگر از بافتهای طیور افزایش یافته است . دلیل آن نیز میتواند این باشد که این ماده معدنی بعنوان یک Cofactor سوپراکسیدان بصورت خود به خود فراهم میشود . بهرحال در هنگام استرس ، تغییراتی بسیار جزئی در سطوح چرخه منگنز روی میدهد .
یکی از وسایلی که میتوان در جهت کنترل عوامل استرس زا از آن بهره برد ، تغذیه است . تحقیقات نشان داده است که ، جیره غذایی بطور مستقیم با پاسخ ایمنی پرندگان ارتباط دارد . بنابراین ، میتوان از جیره غذایی در جهت مطابق سازی گله با عوامل استرس زای محیط استفاده کرد .
بایستی به این نکته توجه داشت که در صنعت طیور مدرن ، استرس غیر قابل اجتناب است . ولی میتواند مدیریت شود .
Klasting , D.C.,B.J.Johnstone , and B.N.Benson , ۱۹۹۱ . Implication Of An Immune Response On Growth And Nutrient Requirements Of Chicks . In : Recent .Advances In Animal Nutrition ( Haresign , W ., Cole , D . J . A ., ed ) , Butterworth Heinemann
Klasnig , ۱۹۹۷ . Interaction Between Nutrition And Infectious Disease . Page ۷۳ – ۸۰ In : Disease Of Poultry , B.W Calnek , ed . Iowa State University Press .Ames, IA
Klasing , K . C ., ۱۹۹۸ . Avian Macrophages : Regulators Of Local And Systemic Immune Responses . Poultry Sci . ۸۰ :۱۵۹۰ – ۱۵۹۹ .
DeSilvestro , R . A ., J . T .Marten , ۱۹۹۰ . Effects Of Inflammation And Copper Intake On Rat Liver And Erythrocyte Cu – Zn SuperOxide Dismutase Activity .Levels . J . Nutr . ۱۲۰ : ۱۲۲۳ – ۱۲۲۷
Beisel , W . R ., ۱۹۷۷ . Magnitude Of The Host Nutritional Responses In In Infection . Am . J .Clin . Nutr . ۳۰ : ۱۲۳۶ – ۱۲۴۷
.Chew , B . P ., ۱۹۸۷ . Symposium
.ImmunoFunction : RelationShip Of Nutrition And Disease Control
.Efront , D . T . And A . Barbul , ۱۹۹۸ . Modulation Of Inflamation And Immunity By Arginie Supplements . Curr . Opin . Clin . Nutr . Metab . Care ۱:۵۳۱ – ۵۳۸
دکتر علیرضا گائینی- دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

منبع : موسسه مرغداری ایران