شپش سر

شپش سر حشره‌یی است خونخوار و بدون بال به طول ۱ تا ۲ میلی‌متر و دارای سه جفت پا. شپش ماده‌ در طول زندگی خود ۵۰ تا ۱۵۰ عدد تخم‌ریزی می‌کند. هجوم حشره باعث آلودگی موهای سر می‌شود Pediculosis Capitis. این حشره در عقب سر و پشت سر و پشت گوش در ماه‌های گرم و بیشتر در دختران ۳ تا ۱۲ ساله مشاهده می‌شود و از طریق تماس مستقیم سر با سر به مدت طولانی و یا توسط شانه، برس، لباس، کلاه، روسری، ملافه‌ی آلوده انتقال می‌یابد. گزش حشره‌ بدون درد می‌باشد. بهداشت شخصی ناکافی و ازدحام جمعیت باعث گسترش آلودگی می‌شود.
● علائم:
خارش شایع‌ می‌باشد و در پوست سر در اثر خارش ممکن است به طور ثانویه عفونت پوستی ایجاد شود. تخم شپش (رشک) به طور غیر قرینه به تنه‌ی موها چسبیده و به سختی جدا می‌شود و یا ابرو، ریش و مژه‌ نیز ممکن است گرفتار شود. راکسیون گزش حشره به صورت ماکول‌های اریتماتو، پاپول ‌و کهیر ممکن است دیده شود.
در آلودگی شدید تب، کم خونی و آدنوپاتی در گردن دیده می‌شود. با مشاهده‌ی مستقیم و یا آزمایش میکروسکوپی رشک یا شپش تشخیص داده می‌شود.
● درمان و پیشگیری:
▪ بدون انجام درمان، آلودگی برای مدت طولانی باقی مانده و موجب انتشار شپش در خانواده و جامعه می‌شود.
▪ همه‌ی کودکانی که در کلاس یا مدرسه آلوده هستند معاینه و در صورت ابتلا درمان شوند.
▪ همبازیهای کودک و افراد خانواده‌ی وی نیز بررسی و در صورت آلودگی درمان گردند.
▪ از شانه، برس، روسری و کلاه یکدیگر استفاده نشود و وسایل شخصی هر کس جدا از دیگران قرارگیرد.
▪ بعد از درمان، از لباس تمیز استفاده شود. حوله، روسری، ملافه‌ و هد بندهای آلوده در آب جوشیده قرار داده شود و یا خشک‌شویی شود و یا برای دو هفته در یک پلاستیک سر بسته قرارداده شود.
▪ برس و شانه برای ۱۵ دقیقه در آب داغ قرارگرفته و سپس استفاده شود.
▪ کوتاه کردن و یا تراشیدن موهای سر مؤثر ولی الزامی نیست.
● درمان اختصاصی:
۱)شامپو پرمترین Permethrin۱% کف سر بمالند ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد با آب شستشو شود و هفته‌ی بعد این عمل تکرار شود.
۲) شامپو لیندان Lindane ۱%، کف سر مالیده شود و ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد آبکشی شود. در صورت لزوم هفته‌ی بعد تکرار شود.
۳) پیرترین Pyretherine کف سر بمالند و ۵ تا ۱۰ دقیقه بعد آبکشی شود و هفته‌ی بعد تکرار شود. این سه دارو ممکن است باعث درماتیت (آلرژیک - تحریکی) شوند.
۴) مالاتیون Malation به کف سر بمالند و ۸ تا ۱۲ ساعت بعد آبکشی شود و هفته‌ی بعد تکرار شود.
۵) قرص‌ کوتریموکسازول روزی ۲ عدد برای سه روز و تکرار آن ۷ تا ۱۰ روز بعد.
۶) از بنزیل بنزوات و لوسیون کروتامیتون گاهی استفاده می‌شود.
۷) عفونت‌های ثانویه با آنتی‌بیوتیک مناسب درمان می‌شود.
۸) پیش از شستشو برای خارج کردن رشک از شانه‌ی ظریف که در سرکه‌ی ولرم فرو برده شده است استفاده گردد.

دکتر اکبر قندی
منابع:
۱- Journal of AAd January ۲۰۰۴
۲- Journal of AAd June ۲۰۰۴
۳- Manal of Dematologic Therapeutic ۲۰۰۷

منبع : هفته نامه پزشکی امروز