شنبه, ۱۴ مهر, ۱۴۰۳ / 5 October, 2024
مجله ویستا


تعریف‌ اوقات‌ فراغت‌


تعریف‌ اوقات‌ فراغت‌
● اوقات فراغت، مكمل نظام تعلیم و تربیت
كلمه‌ «فراغ» یا «فراغت» در زبان‌ محاوره‌ و ادبیات‌ عامه‌، دارای‌ چندمعنی‌ متفاوت‌ است‌; یك‌ معنی‌ آن‌، فارغ‌ بودن‌، فراغت‌ داشتن‌ و بیكاری‌است‌.
معنی‌ دیگر آن‌ خلاف‌ «شغل» است‌; یعنی‌ دست‌ كشیدن‌ از كار، به‌پایان‌ رساندن‌ امری‌، رها شدن‌ و رهیدن‌ از كاری‌ و خالی‌ شدن‌ ازكوششی‌ و معنی‌ آخر آن‌ در تركیب‌ «فراغ‌ بال‌»، آسودگی‌ خاطر و آسایش‌است‌ كه‌ در برابر رنج‌ و سختی‌ به‌ كار برده‌ می‌شود.
از لحاظ لغوی‌، فراغت‌ و فراغ‌ (هر دو به‌ فتح‌ اول‌) دو مصدر عربی‌هستند كه‌ در معنی‌ آسایش‌، آسودگی‌، آرامش‌، ضد گرفتاری‌، خالی‌شدن‌، تهی‌ شدن‌، فارغ‌ شدن‌ و راحت‌ شدن‌ بكار می‌روند.
اما در فرهنگ‌عربی‌ از آنها علاوه‌ بر معانی‌ فوق‌، مفهوم‌ اضطراب‌ و خلأ و جای‌ خالی‌نیز برداشت‌ می‌گردد. در لغت‌نامه‌ «عمید»، فراغت‌ به‌ آسودگی‌، آسایش‌ و آسودگی‌ از كار وشغل‌ معنی‌ شده‌ است‌.
در فرهنگ‌ فارسی‌ معین نیز در تعریف‌ لغوی‌اوقات‌ فراغت‌ آمده‌ است‌: «اگر چه‌ در لغت‌ عربی‌ فراغت‌ به‌ معنی‌اضطراب‌ است‌ و فراغ‌ به‌ معنای‌ آسایش‌، اما فصحای‌ فارسی‌ زبان‌فراغت‌ را به‌ معنی‌ آسودگی‌، استراحت‌، آرامش‌ و نیز مجال‌ و فرصت‌بكار می‌برند.» معادل‌ لاتین‌ اوقات‌ فراغت‌ هم‌ "Leisure" به‌ معنای‌رخصت‌آمده‌ودر سایر لغت‌ نامه‌ها نیز از مفهوم‌ آزادی‌ و رهایی‌ از اشتغالات‌ روزانه‌یادشده‌ است‌ ـ در لغت‌ نامه‌ Listtre اوقات‌ فراغت‌ چنین‌معنی‌شده‌است‌:«فرصت‌و زمانی‌ كه‌ پس‌ از انجام‌ رساندن‌ كاروشغل‌ روزانه‌باقی‌می‌ماند». مفهوم‌ اوقات‌ فراغت‌ در فرهنگ‌ ” لاروس“ نیز چنین‌ آمده‌ است‌: ” سرگرمیها، تفریحات‌ و فعالیتهایی‌ كه‌ به‌ هنگام‌ آسودگی‌ از كار عادی‌ باشوق‌ و رغبت‌ به‌ آن‌ می‌پردازند.“
گذری اجمالی به كاركردها و ویژگیهای اوقات فراغت به وضوح نشان می‌دهد كه موضوع یاد شده، مناسب‌ترین مكمل برای نظام تعلیم و تربیت است؛ زیرا غیرموظف و آزاد بودن انتخاب در زمان پرداختن به فعالیتها موجب ایجاد شوق و رغبت می‌شود، تنوع برنامه‌ها سبب سهولت انتخاب متناسب باعلایق و استعدادهای شخص می‌گردد وعلاقمندی جوانان به این عرصه، پویایی آنها را بدنبال دارد - چنانچه براساس نتایج تحقیقات انجام شده از سوی سازمان ملی جوانان، اغلب الگوهای رفتاری جوانان را چهره‌های مورد علاقهٔ آنان در میان موضوعات فراغتی تشکیل می‌دهند.
از اینرو، می‌توان گفت که اوقات فراغت، زمینه‌ساز رشد شخصیت و شكل‌گیری هویت جوان است و او را قادر خواهد ساخت که به عنوان عنصری فعال، خلاق و پویا در جریان هویت‌یابی خویش به ایفای نقش بپردازد. پس، بهره‌برداری صحیح و سازماندهی شده از این زمان می‌تواند در نقش عنصری مكمل، خلأ نظام تعلیم و تربیت رسمی كشور در شكل‌دهی به هویت جوانان را برطرف نماید.
● ویژگیهای اوقات فراغت در جهان معاصر
تحولات و دگرگونیهای سریع صنعتی با پیامدهای اجتماعی و اقتصادی فراوانی همراه بود و تأثیرات مهمی بر چگونگی اوقات فراغت مردم بر جای گذاشت.
به عنوان مثال، مكانیزه شدن صنایع و ایجاد امكانات رفاهی ونظایر آن موجب تغییر سبك زندگی مردم از قبیل كوچكتر شدن ابعاد خانواده و تغییر روابط همبستگی افراد با یكدیگر شد، در حالی كه در گذشته، روابط همبستگی و خانوادگی افراد با یكدیگر نقش بارزی در گذران اوقات فراغت مردم داشت.
علاوه بر این، مكانیزه شدن وسایل رفت و آمد، ظهور سینما و اختراع تلویزیون نیز اوقات فراغت انسانها را متأثر ساخت ـ گر چه پیشرفت تكنیك تنها عامل نبوده و احتیاجات اجتماعی، روابط میان قدرتهای اجتماعی زمان و محیط اجتماعی و اقتصادی هم بر میزان زمان آزاد و انتخاب نوع امكانات فراغتی بشدت اثر گذاشته است.
بدین ترتیب، از مشخصات اساسی فراغت در جهان كنونی آن است كه دیگر تنها به طبقات ممتاز و متنعم اختصاص ندارد و به طبقات دیگر هم تعمیم یافته است.
شاخص دوم این است كه در سابق، اگر طبقات كهتر جامعه از لحظات محدود آزادی و آسودگی برخوردار بودند، این اوقات درون خانه و خانواده صرف می‌شد، صورت غیررسمی و خودمانی داشت و به همنشینی و محاوره با خویش و پیوند با دوست و همسایه می‌گذشت. با پیشرفت جوامع و پراكندگی وظایف خانواده، بتدریج جنبه رسمی و در مواردی تجارتی پیدا كرد و جزو وظایف مؤسسات خاص درآمده شاخص سوم عبارت است از به كار بردن روزافزون وسایل و اسباب ماشینی چون اتومبیل، رادیو و تلویزیون و مانند آن كه هر یك در گذران اوقات فراغت سهمی بزرگ و نقشی نمایان دارد.
تحول دیگر، اهمیت خاصی است كه در حیات فردی و اجتماعی احراز كرده است؛ چنان كه زمان كار از زمان فراغت به كلی جداشده و اوقات فراغت ارزشی بذاته پیدا كرده است
منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان