ارزیابی صفات زراعی ژنوتیپ‌های انتخابی از توده‌های بومی گلرنگ در دو کشت بهاره و تابستانه

گلرنگ (Carthamus tinctirius L.) یکی از گیاهان دانه روغنی است که به دلیل سازگاری وسیع آن با عوامل محیطی می تواند در تامین دانه های روغنی کشور بسیار سهیم باشد. گلرنگ در منطقه اصفهان، بعد از برداشت غلات دانه ریز و به عنوان کشت دوم در سطح نسبتا وسیعی کشت می شود. ژنوتیپ های مناسب جهت کاشت زود هنگام بهاره و یا تابستانه به عنوان محصول دوم می تواند نقش به سزایی در افزایش تولید این محصول داشته باشند. این پژوهش به منظور ارزیابی صفات زراعی شش لاین انتخاب شده از توده های بومی گلرنگ به همراه توده بومی کوسه به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۴ تکرار در دو تاریخ کاشت زود هنگام بهاره (۲۵ اسفند) و تابستانه (۳۱ خرداد) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان به انجام رسید. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت تابستانه موجب کاهش معنی دار میانگین صفات تعداد روز تا ۵۰ درصد جوانه زنی، تعداد روز تا شروع و ۵۰ درصد گل دهی، تعداد روز تا رسیدگی و ارتفاع بوته گردید، ولی صفات شاخص برداشت، عملکرد دانه در بوته و در واحد سطح و عملکرد روغن در تاریخ کاشت تابستانه افزایش داشتند. اجزای عملکرد به جز وزن صد دانه در دو تاریخ کاشت اختلاف معنی دار نداشتند، ولی وزن صد دانه به طور قابل توجه و معنی دار در تاریخ کاشت تابستانه بیشتر بود. بر اساس میانگین ژنوتیپ ها، عملکرد دانه در تاریخ کاشت بهاره و تابستانه به ترتیب برابر ۲۴۹۸ و ۲۸۴۵ کیلوگرم در هکتار و عملکرد روغن نیز در تاریخ های کاشت به ترتیب برابر با ۸۲۰ و ۸۶۷ کیلوگرم در هکتار بود. در تاریخ کاشت اول عملکرد دانه ژنوتیپ ها بین ۱۸۷۶ کیلوگرم در هکتار و مربوط به توده کوسه (ژنوتیپ شاهد) تا ۲۹۰۸ کیلوگرم در هکتار و مربوط به لاین E۲۴۲۸ (لاین انتخابی از یک توده بومی اصفهان) متغیر بود. در تاریخ کاشت دوم، عملکرد دانه ژنوتیپ ها بین ۲۱۲۴ تا ۳۱۸۶ کیلوگرم در هکتار و به ترتیب مربوط به لاین های S۳۱۱۰ (لاین انتخابی از توده بومی خراسان) و C۱۱۱ (لاین انتخاب شده از توده کوسه) تغییرات داشت. در ضمن توده کوسه به عنوان شاهد در تاریخ کاشت تابستانه دارای عملکرد دانه برابر ۲۹۶۵ کیلوگرم در هکتار بود. در تاریخ کاشت های اول و دوم، لاین های E۲۴۲۸ و C۱۱۱ (لاین انتخاب شده از توده کوسه) به ترتیب با مقادیر ۳۳.۹ درصد و ۳۲.۳ درصد، بیشترین درصد روغن را به خود اختصاص دادند. علت وجود اثر متقابل و معنی دار بین ژنوتیپ و تاریخ کاشت برای صفت عملکرد دانه و روغن در واحد سطح، بیشتر ناشی از کاهش عملکرد دانه ژنوتیپ های E۲۴۲۸ و S۳۱۱۰ در تاریخ کاشت دوم نسبت به تاریخ کاشت اول بود.

حمیدرضا باقری
قدرت اله سعیدی
پرویز احسان زاده

منبع : پایگاه اطلاعات علمی