دوشنبه, ۱۴ خرداد, ۱۴۰۳ / 3 June, 2024
مجله ویستا
آیا پول یک کالا است یا ابزار مبادله؟
یکی از مفاهیم اساسی که در بانکداری پس از اجرایی شدن قانون عملیات بانکی بدون ربا همواره محل بحث بوده، بحث ربوی بودن قرض دادن و قرض گرفتن است.
اگر چه قیمی بودن یا مثلی بودن پول و قرض مبنای فقهی خاص خود را دارد که برخی از فقها و علما نیز به آن پرداختهاند؛ اما در این مقاله سعی خواهد شد بر مبنای اقتصادی و بانکی نیز به موضوع پرداخته شود.
در سیر تحولات علم اقتصاد میخوانیم که زمانی مبادله کالا به صورت پایاپای انجام میشد و سپس بهدلیل مشکلاتی که مبادله پایاپای ایجاد کرده بود بشر بهفکر وسیله دیگری افتاد که بتواند مبادلات خود را راحتتر و سریعتر انجام دهد. پول که اولین بار در قالب مسکوکات طلا و نقره در بازارها رایج گردید، به واسطه ارزش ذاتی که در این فلزات نهفته بود، میتوانست علاوه بر کارکرد واقعی خود بهعنوان وسیله مبادله و بهعنوان یک کالا نیز پذیرفته شود؛ چون در گذر زمان به واسطه ذاتی بودن ارزش آن میتوانست قدرت خرید خود را حفظ نماید. اما به مرور با بهوجود آمدن پول کاغذی که فی نفسه دارای ارزش ذاتی نبوده و به واسطه اعتبار انتشار دهنده آن دارای ارزش اعتباری بود، پول از شکل کالا بودن فاصله گرفت و صرفا به شکل یک وسیله برای مبادله درآمد.
و درست از همین نقطه یک مشکل اساسی پدیدار شد که صاحبان کالا در زمانی که تقاضای بیشتری برای کالای خود میدیدند کالا را به کسی میدادند که پول بیشتری پرداخت نماید و بنابراین با توجه به کمیابی که از مهمترین خصیصهها در علم اقتصاد است بحث تورم به شکل اولیه در اقتصاد شکل گرفت. این کمبود عرضه در مقابل تقاضا و بالا رفتن قیمت کالا در بعضی موارد منجر به چاپ مجدد اسکناس میشد که بهدلیل کم کشش بودن تولید در کوتاه مدت تشدید تورم را به همراه داشت.
تصور نماییم که اگر تمامی افراد جامعه در چنین حالتی حاضر به نگهداری پول ملی نزد خود نشده و بخواهند به واسطه از دست رفتن تدریجی قدرت خرید آن هر چه زودتر با خرید کالایی از شر پولی که به سرعت ارزش خود را از دست میدهد خلاصی یابند باعث از بین رفتن سریع ارزش و بی اعتباری بیش از پیش پول ملی شده و تشدید تورم را به واسطه سرعت دادن به گردش پول به همراه خواهد داشت.
در چنین شرایطی و به منظور جلوگیری از این دور باطل که در نهایت به اقتصاد و جامعه لطمات جبرانناپذیری خواهد زد، متفکران اقتصادی به فکر چارهای افتادند که به منظور تشویق پسانداز، هر ساله حداقل متناسب با نرخ تورم که همان از دسترفتن قدرت خرید پول است سودی را به پسانداز کننده یا بهتر بگوییم نگهدارنده پول پرداخت نمایند و این موضوع به عنوان یک اصل اولیه در همه دنیا پذیرفته شد که این سود یا جایزه نگهداری پول باید حداقل به میزان نرخ تورم در نظر گرفته شود تا افراد تمایل یابند پساندازهای خود را به بانکها واگذار کرده و بانکها نیز این منابع را در بخشهای مولد به قصد افزایش ظرفیت تولید در اقتصاد به کار گیرند.
بهنظر میرسد این نکته اساسی که از لحاظ اقتصادی به عنوان یک امر بدیهی است، از لحاظ شرعی هم کاملا قابل پذیرش باشد. به ما آموختهاند که در دین مبین اسلام به حقالناس توجه اساسی گردیده و تضییع حقوق انسانها در هیچ شرایطی پذیرفته نیست و حضرت علی (ع) کندن خلخال از پای زن یهودی را بر نمیتابد؛ حال چگونه میتوان محملی شرعی یافت که از یک طرف قدرت خریدی (شما بخوانید حقی) را که اشخاص به واسطه تلاش شبانه روزی به دست آوردهاند به سادگی از بین برود و از طرف دیگر پول ملی در مقابل سایر پولها روز به روز ارزش ذاتی خود را از دست بدهد.
بنابراین با پذیرش این اصل اساسی درمییابیم که پول بهعنوان ظرفی است که کالا در آن ریخته میشود و در واقع ارزش پول به اندازه ارزش کالایی است که میتوان با آن خریداری نمود. از همین روست که بسیاری از مراجع و علما اعتقاد دارند که در قرضدادن افراد در واقع قدرت خرید را قرض میدهند و نه پول فیزیکی. اگر این نکته اساسی را بپذیریم میتوان استدلال نمود که حتی در قرضالحسنه نیز اگر بخواهیم سنت نیکوی قرض دادن در جامعه حفظ شده و تداوم یابد، بایستی شخص در زمان پس دادن دین خود قدرت خرید یعنی پول قرض گرفته شده + نرخ تورم را به قرض دهنده برگرداند.
توجه داشته باشیم که اگر برخی افراد نیکوکار دریابند که با افتتاح حساب قرضالحسنه در بانکها ارزش پول آنها روز به روز از بین میرود، در دراز مدت ممکن است تمایل برای سپردهگذاری قرضالحسنه کاهش یابد. یعنی ما در قرض گرفتن کالا میباید مثل آن را به قرض دهنده برگردانیم اما در قرض گرفتن پول باید ما به ازا یا قدرت خرید یا قیمت آن را به قرض دهنده پرداخت نماییم.
اگر این اصل اساسی را بپذیریم، بسیاری از مشکلاتی که امروز محل بحث بوده و وقت و انرژی دولتمردان و کارشناسان اقتصادی را گرفته برای همیشه در اقتصاد ما حل خواهد شد تا مجبور نباشیم همواره در یک دور باطل بدیهیات علمی را بارها و بارها آزمون کرده و برای آن هزینه بپردازیم. و درست از همین نقطه یک مشکل اساسی پدیدار شد که صاحبان کالا در زمانی که تقاضای بیشتری برای کالای خود میدیدند کالا را به کسی میدادند که پول بیشتری پرداخت نماید و بنابراین با توجه به کمیابی که از مهمترین خصیصهها در علم اقتصاد است بحث تورم به شکل اولیه در اقتصاد شکل گرفت. این کمبود عرضه در مقابل تقاضا و بالا رفتن قیمت کالا در بعضی موارد منجر به چاپ مجدد اسکناس میشد که بهدلیل کم کشش بودن تولید در کوتاه مدت تشدید تورم را به همراه داشت. تصور نماییم که اگر تمامی افراد جامعه در چنین حالتی حاضر به نگهداری پول ملی نزد خود نشده و بخواهند به واسطه از دست رفتن تدریجی قدرت خرید آن هر چه زودتر با خرید کالایی از شر پولی که به سرعت ارزش خود را از دست میدهد خلاصی یابند باعث از بین رفتن سریع ارزش و بی اعتباری بیش از پیش پول ملی شده و تشدید تورم را به واسطه سرعت دادن به گردش پول به همراه خواهد داشت.
در چنین شرایطی و به منظور جلوگیری از این دور باطل که در نهایت به اقتصاد و جامعه لطمات جبرانناپذیری خواهد زد، متفکران اقتصادی به فکر چارهای افتادند که به منظور تشویق پسانداز، هر ساله حداقل متناسب با نرخ تورم که همان از دسترفتن قدرت خرید پول است سودی را به پسانداز کننده یا بهتر بگوییم نگهدارنده پول پرداخت نمایند و این موضوع به عنوان یک اصل اولیه در همه دنیا پذیرفته شد که این سود یا جایزه نگهداری پول باید حداقل به میزان نرخ تورم در نظر گرفته شود تا افراد تمایل یابند پساندازهای خود را به بانکها واگذار کرده و بانکها نیز این منابع را در بخشهای مولد به قصد افزایش ظرفیت تولید در اقتصاد به کار گیرند.
بهنظر میرسد این نکته اساسی که از لحاظ اقتصادی به عنوان یک امر بدیهی است، از لحاظ شرعی هم کاملا قابل پذیرش باشد. به ما آموختهاند که در دین مبین اسلام به حقالناس توجه اساسی گردیده و تضییع حقوق انسانها در هیچ شرایطی پذیرفته نیست و حضرت علی (ع) کندن خلخال از پای زن یهودی را بر نمیتابد؛ حال چگونه میتوان محملی شرعی یافت که از یک طرف قدرت خریدی (شما بخوانید حقی) را که اشخاص به واسطه تلاش شبانه روزی به دست آوردهاند به سادگی از بین برود و از طرف دیگر پول ملی در مقابل سایر پولها روز به روز ارزش ذاتی خود را از دست بدهد.
بنابراین با پذیرش این اصل اساسی درمییابیم که پول بهعنوان ظرفی است که کالا در آن ریخته میشود و در واقع ارزش پول به اندازه ارزش کالایی است که میتوان با آن خریداری نمود. از همین روست که بسیاری از مراجع و علما اعتقاد دارند که در قرضدادن افراد در واقع قدرت خرید را قرض میدهند و نه پول فیزیکی. اگر این نکته اساسی را بپذیریم میتوان استدلال نمود که حتی در قرضالحسنه نیز اگر بخواهیم سنت نیکوی قرض دادن در جامعه حفظ شده و تداوم یابد، بایستی شخص در زمان پس دادن دین خود قدرت خرید یعنی پول قرض گرفته شده + نرخ تورم را به قرض دهنده برگرداند.
توجه داشته باشیم که اگر برخی افراد نیکوکار دریابند که با افتتاح حساب قرضالحسنه در بانکها ارزش پول آنها روز به روز از بین میرود، در دراز مدت ممکن است تمایل برای سپردهگذاری قرضالحسنه کاهش یابد. یعنی ما در قرض گرفتن کالا میباید مثل آن را به قرض دهنده برگردانیم اما در قرض گرفتن پول باید ما به ازا یا قدرت خرید یا قیمت آن را به قرض دهنده پرداخت نماییم.
اگر این اصل اساسی را بپذیریم، بسیاری از مشکلاتی که امروز محل بحث بوده و وقت و انرژی دولتمردان و کارشناسان اقتصادی را گرفته برای همیشه در اقتصاد ما حل خواهد شد تا مجبور نباشیم همواره در یک دور باطل بدیهیات علمی را بارها و بارها آزمون کرده و برای آن هزینه بپردازیم.
محمد علی دهقانی
منبع : روزنامه دنیای اقتصاد
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
دورههای مدیریتی دانشگاه تهران
انتخابات ریاست جمهوری انتخابات انتخابات ریاست جمهوری 1403 انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم محمود احمدی نژاد وزارت کشور ایران ستاد انتخابات کشور ریاست جمهوری علی لاریجانی انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ شورای نگهبان
آتش سوزی تهران پلیس هواشناسی شهرداری تهران فضای مجازی دستگیری سازمان هواشناسی قتل آموزش و پرورش وزارت بهداشت محیط زیست
گمرک قیمت خودرو خودرو قیمت دلار دولت سیزدهم قیمت طلا بانک مرکزی برق بازار خودرو ایران خودرو بازنشستگان حقوق بازنشستگان
تلویزیون امام خمینی (ره) انقلاب اسلامی سینمای ایران سینما سریال رسانه ملی شعر تئاتر احسان علیخانی کتاب مناظره انتخاباتی
سرطان دانشگاه آزاد اسلامی فناوری دانش بنیان
رژیم صهیونیستی غزه فلسطین جنگ غزه آمریکا چین حماس روسیه جو بایدن دونالد ترامپ یمن ترکیه
پرسپولیس فوتبال استقلال رئال مادرید لیگ برتر باشگاه پرسپولیس لیگ برتر ایران لیگ قهرمانان اروپا مس رفسنجان لیگ برتر فوتبال ایران باشگاه استقلال جواد نکونام
همراه اول اپل مریخ فیبر نوری ناسا ایلان ماسک تلگرام گوگل
استرس رژیم غذایی خودکشی گرمازدگی سیگار بارداری سازمان غذا و دارو قهوه بیماری قلبی