روایتی تازه از ابلا‌غ نامه تاریخی امام به گورباچف‌

هیات اعزامی از طرف امام خمینی (قدس سره) روز سیزدهم دی‌ماه ۱۳۶۷، تهران را به مقصد مسکو ترک و در روز چهاردهم به تهران برگشت و مدت توقف این سفر تاریخی در مسکو ۲۳ ساعت بود و در فرودگاه بین‌المللی با استقبال نماینده ویژه صدر هیات‌رئیسه شوروی و برخی از مسوولا‌ن بلندپایه سیاسی و امام جمعه مسکو و نیز با شرکت سفیر محترم وقت ایران در شوروی و تنی چند از برادران محترم سفارت ایران در مراسم استقبال روبه‌رو شد.
‌قبل از ملا‌قات رسمی هیات اعزامی با رهبر شوروی و بعد از آن، هیچ‌گونه تماس سیاسی با فرد یا گروهی از طرف سرپرست هیات حاصل نشد، زیرا این سفر فقط برای ابلا‌غ پیام و تبیین محتوای عمیق آن بود، لیکن سخنان مبسوطی پیرامون توحید و نفی الحاد، گاهی به زبان برهان و زمانی با لسان فطرت، با استقبال و بدرقه‌کننده در ایاب و ذهاب ارائه شد و فاصله ۴۰ کیلومتری فرودگاه تا شهر مسکو، هم در رفتن و هم در برگشتن، جز به یاد حق و نشر آثار آن و دعوت به خدا و احیای فطرت ملحدان مارکسیست سپری نشد. ‌وقت ملا‌قات با رهبر شوروی ساعت ۱۱، روز چهاردهم دی‌ماه بود و مدت آن دو ساعت و ۵ دقیقه به طول انجامید.
هنگام ورودمان به کاخ کرملین، صدر هیات‌رئیسه و دو نفر از مسوولا‌ن بلند‌پایه سیاسی، که قبلا‌ حضور یافته بودند، تا چند قدم در همان اتاق به استقبال آمدند و با گرمی آماده شنیدن پیام امام خمینی(ره) شدند. ‌هیات اعزامی مصمم بود، ضمن حفظ احترام متقابل و رعایت کمال ادب، که از وظایف بین‌المللی اسلا‌م به شمار می‌آید و اختصاصی به گروه خاص ندارد، لسان پیام امام (قدس سره) را با زبان تعلیم و ارشاد ادا کند نه با لسان دیپلماسی و هرگز قول فضل الهی را با هزل مجاز در عرف دیپلمات نیالا‌ید و صلا‌بت دعوت به توحید را در پای تعارف رایج سیاست‌بازان، به دهن و وهن ذبح نکند، بلکه به عنوان رسول امین، مضمون پیام والا‌ را با آهنگ تدریس القا نماید، نه به صورت قرائت الفاظ و گزارش صورت و بدین منظور قبل از خروج از اقامتگاه، نمازی خوانده شد و از ذات اقدس خداوند با نیاز تقاضا شد: رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقده من لسانی یفقهوا قولی. ‌کیفیت ابلا‌غ پیام به این سبک بود که تمام کلمات آن همراه با توضیحات ضروری برخی از موارد، به خوبی قرائت می‌شد، سپس مترجمان ویژه کرملین آن را برای جناب گورباچف و دو نفر دیگر که حضور داشتند، ترجمه می‌کرد و اگر مطلبی برای خود ترجمه‌کننده قابل درک نبود، سوال می‌کرد و با تبیین و تفسیر لا‌زم بعد از درک کامل، آن را با ترجمه روسی به رهبر شوروی منتقل می‌کرد، در خلا‌ل قرائت پیام و ترجمه آن، که ۶۵ دقیقه طول کشید، نکات مهم پیام را شخص گورباچف یادداشت می‌کرد، چه اینکه آن دو نفر دیگر نیز یادداشت می‌نمودند. ‌نحوه استماع رهبر شوروی در تمام مدت قرائت پیام در کمال ادب دیپلماسی بود، لیکن اصل متن و انشای آن در اوج هدایت به توحید بود، نه در حضیض دیپلمات و سبک ابلا‌غ آن نیز درحد تدریس بود، نه گزارش صرف. لذا گاهی نشانه فبهت الذی کفر همراه با انفعال در رخسارش مشهود بود که می‌رفت فطرت را زنده نماید. ‌چون صدور این نامه تاریخ‌ساز بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸، بود و کشور اسلا‌می ایران وارد مرحله بازسازی و ترمیم خرابی‌های جنگ تحمیلی ۸ ساله شد و از طرف دیگر مضمون نامه کاملا‌ سری بود و جز او (امام خمینی) احدی از مسوولا‌ن گرانقدر جمهوری اسلا‌می ایران، کسی به آن آگاه نبود، لذا رهبران روسیه عموما و صدر هیات‌رئیسه آن خصوصا، هرگونه احتمالی را پیرامون مفاد پیام می‌دادند، مگر احتمال دعوت به توحید و اسلا‌م ناب محمدی صلی‌ا... علیه و آله را. ‌از این جهت، بعد از استماع خطوط اصلی پیام، تمام پیشداوری‌ها و پیش‌فرض‌های رهبران کرملین سراب گونه سر از آب و خواب برآورد و جواب مناسب با اندام موزون این پیام آسمانی عاجلا‌ ندادند، بلکه آجلا‌ هم راجل ماندند. چنانکه حضرت امام به فرستاده مخصوص میخائیل گورباچف فرمود: من می‌خواستم دری از جهان غیب به چهره او باز کنم؛ نه آن که درباره مسائل جهان ماده با او سخن گفته باشم. ‌رهبر شوروی بعد از استماع دقیق و درک منظور امام، با تانی کامل، که کشف از تدبر در پاسخگویی می‌کرد، شروع به جواب کرد و مدتی که برای سخنان جناب گورباچف و دریافت پاسخ نهایی از طرف هیات اعزامی صرف شد، جمعا در حدود یک ساعت بود. ‌عصاره مطالبی که ایشان گفتند و مترجم صحنه ملا‌قات آن را به فارسی برگرداند، عبارت از این بود: از فرستادن نامه امام خمینی تشکر می‌کنم. در فرصت مناسب جواب آن را خواهم داد. مضمون آن را به علمای شوروی اعلا‌م می‌کنیم. ما قانون آزادی ایمان را در دست تصویب داریم. من قبلا‌ گفتم با داشتن ایدئولوژی‌های مختلف می‌توان با حسن همجواری در کنار هم زندگی کرد. امام خمینی ما را به دین اسلا‌م دعوت نموده است. آیا ما هم ایشان را به مکتب خودمان دعوت کنیم؟ (در اینجا لبخند زد و دوباره گفت: این یک شوخی است)؛ این دعوت یک نحوه دخالت در شئون کشور دیگر محسوب می‌شود، زیرا هر کشوری در انتخاب مکتب آزاد و مستقل می‌باشد. هیات اعزامی از ایران با دریافت این مطالب، بررسی کرد که مهم‌ترین بند جواب همان بند اخیر آن است که نشانه برخورد سیاسی با نامه امام در آن به چشم می‌خورد، نه برخورد فرهنگی و تعلیمی محض و با پندار سیاسی بودن، داخل در دخالت در کشور اجنبی خواهد بود، که با این ترتیب اصل نامه و فرستادن پیام زیر سوال می‌رفت. ‌
دیگر نوبت به مضمون آن نمی‌رسید، لذا مسوول هیات اعزامی در پاسخ نهایی چنین گفت: از اینکه در کمال حوصله قرائت نامه را استماع کردید، تشکر می‌کنیم و اینکه آمادگی خود را جهت فرستادن جواب اعلا‌م داشتید، تقدیر می‌شود و از اینکه مضمون پیام را به اطلا‌ع علمای کشورتان می‌رسانید، شایان تشکر است و از این که قانون آزادی دین را در دست تصویب دارید، به امید تسریع آن، تقدیر می‌شود، چنانکه زندگی مسالمت‌آمیز با داشتن مکتب‌های گوناگون در صورت رعایت اصول انسانی، میسور می‌باشد، اما دخالت در شئون داخلی کشور دیگر را باید توضیح داد. ‌شما از عمق خاک وسیع روسیه تا اوج فضای آسمان آن آزادانه فعالیت دارید و هیچ‌کس حق دخالت در امور داخلی کشور اجنبی را ندارد. لیکن محتوای این پیام، همانند پیام‌های رهبران الهی دیگر، نه کاری به زیر زمین و نه برخوردی با روی زمین و نه ارتباطی با آسمان روسیه دارد، بلکه فقط با جان شما مرتبط می‌باشد. ‌جناب آقای گورباچف! ‌آیا شما همانند درخت هستید که مرگ شما عبارت از پژمرده شدن و فرسوده گشتن تن باشد و بعد از مرگ هیچ خبری از زندگی و آثار نخواهد بود، یا جان شما همانند مرغی است که در قفس طبیعت تن محبوس است و مرگ شما به منزله گشوده شدن در این قفس و پرواز طائر روح به جهان جاوید می‌باشد؟ البته دمی است، نه اولی و مضمون نامه امام دعوت به توحید و پرهیز از الحاد است که راجع به جان شماست، نه درباره کشور شما. البته وقتی روح آدمی موحد شد، راه صحیح کشورداری را می‌شناسد و آن را به خوبی اداره می‌نماید.

آیت‌ا... جوادی‌آملی

منبع : نو اندیش