مشکلات بازگشت میلیون‌ها پناهنده افغانی به وطن
سه‌میلیون و پانصدهزار پناهنده افغانی بعد از سقوط طالبان به کشورشان بازگشته‌اند. شرایط امنیتی در افغانستان به نسبت سابق بهبود یافته و با حمایت بی‌دریغ سازمان‌های جهانی فعال در این کشور سعی در بازسازی کشورشان دارند.سازمان جهانی مستقر در افغانستان می‌کوشند تا امکان زندگی برای بازگشتگان را مهیا سازند تا آنها بتوانند در بهبود اوضاع کشور مؤثر افتند و به این ترتیب از تعداد عظیم مهاجران افغانی مستقر در کشورهای جهان و به‌خصوص ایران و پاکستان کاسته شود.بر طبق آمار تاکنون سه‌میلیون و پانصدهزار پناهنده افغانی به کشورشان بازگشته‌اند. بیشتر آنها در جریان سال‌های جنگ داخلی به کشورهای همسایه یعنی پاکستان و ایران پناه بردند و بخش بسیار کمی به اروپا و دیگر نقاط جهان. در نظر اول بازگشت انبوه مهاجران افغانی به کشورشان نشانی بود از پایان غم دوری و امید به آینده‌ای روشن. امید برای بازسازی میهن، امید برای زندگی نو در افغانستانی که در صلح و آرامش به‌سر برد.این فکر را فعالیت‌های بی‌وقفه و فداکارانه سازمان‌های جهانی که برای بازسازی افغانستان به این کشور اعزام شده‌اند، تقویت می‌کند. اقداماتی چون ساخت و تنظیم چشمه‌ها و تهیه آب آشامیدنی و مزروعی، جاده‌سازی، خانه‌سازی و دادن کمک‌های نقدی اولیه به بازگشتگان از جمله این فعالیت‌ها هستند.اما با اندکی تأمل، مشکلات عمیق سه میلیون و نیم مهاجر بازگشته به وطن نمایان می‌شود.اکنون دیگر همه بازگشتگان به وطن متوجه شده‌اند که شرایط افغانستان بسیار بغرنج است و مبارزه برای ادامه حیات و تهیه اولین شرایط لازم برای زندگی، مهمترین سعی بازگشتگان است. دیگر برای آنها مشخص شده که نباید انتظار زندگی آرامی را در کشورشان داشته باشند.مهمترین مشکل در ابتدای ورود، مشکل یافتن محلی است برای زندگی. گفتنی‌ست که بیشتر مهاجران، در صورت بازگشت به کشورشان، به کابل، پایتخت افغانستان بازمی‌گردند، زیرا امکانات شغلی محدود فقط در پایتخت کشور وجود دارد. در این شهر اگر چه اقداماتی برای نوسازی انجام گرفته، اما از خانه خبری نیست و آنها باید در چادرها زندگی کنند.مرتضی گل، که پدر و مادر افغانی دارد، در ایران به‌دنیا آمده و دبستان و دبیرستان را در این کشور به پایان رسانده است. خانواده‌اش هنوز در ایرانند. او را می‌خواستند مجبور کنند که به افغانستان بازگردد. گل مخالفت کرد و به اروپا گریخت. در مورد شرایط مسکن در افغانستان کنونی می‌گوید: ”بعضی از مهاجران که زمین و ملکی داشتهاند، با بازگشت به روستاهای خود متوجه شده‌اند که زمین‌هایشان غصب شده و برای به‌دست آوردن املاک خود باید به مبارزه‌ای طولانی با غاصبان، که اغلب فرماندهان نظامی منطقه‌اند دست بزنند.“به همین جهت است که سازمان‌های جهانی فعال در افغانستان و در رأس آنها سازمان ملل متحد دیگر متقاعد شده‌اند که نباید بر بازگرداندن مهاجران افغانی به کشورشان تعجیل کرد. آنها بر این امر تأکید می‌ورزند که در ابتدا باید شرایط زندگی کسانی که بازگشته‌اند تنظیم شود و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی‌شان برطرف شود، تا امکان ورود باقیمانده این مهاجران نیز به‌وجود آید.بسیاری از مهاجران با بازگشت به کشورشان به شدت یکه خورده‌اند. آنها حتی تصور آن را هم نمی‌کردند که زندگی مجدد در کشورشان برای مهاجرانی که تا ده‌ها سال در خارج از کشور به‌سر برده‌اند، این قدر مشکل باشد. آنها سختی بیش از حد زندگی در کشورشان، عدم امنیت و خشونت مذهبی هنوز حاکم بر افغانستان را به‌خصوص در روستاها فراموش کرده بودند و اکنون یک‌باره با همه این مشکلات مواجه شده‌اند.بعد از سقوط طالبان سعی بر برقراری حکومت قانون می‌شود و روند دموکراتیزه شدن جامعه همچنان ادامه دارد. اولین انتخابات ریاست جمهوری در اکتبر سال ۲۰۰۴ برگزار شد و در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۵ نیز انتخابات مجلس نمایندگان یا ولسی جرگه، به پایان رسید.جمع‌آوری سلاح‌ها در سطح کشور با پیشرفت قابل توجهی مواجه بوده و شمار برخوردهای نظامی کمتر از سابق شده. اما باز گروه‌های شبه‌نظامی در کشور فعالیت می‌کنند و پرقدرتند، هنوز قاچاقچیان موادمخدر گروه‌های نظامی خود را دارند و از برخوردهای خونین ترسی به دل راه نمی‌دهند. هنوز مناطق مین‌گذاری شده در این کشور که سال‌های سال دستخوش جنگ بوده، فراوانند و می‌توانند به تلف شدن انسان‌های بی‌گناه منجر شوند. و همه اینها با نقض شدید حقوق بشر و فعالیت‌های ناکافی پلیس و قوه‌قضائی برای برقراری امنیت و حکومت قانون ادغام شده‌اند و وضع را باز هم بدتر از آنی می‌کنند که هست.احمد مالک‌زاده، جوان ۳۰ ساله افغانی در ماه‌های پایانی ۲۰۰۴ میلادی تصمیم گرفت برای همیشه به کشورش بازگردد. او که در شهر اشتوتگارت آلمان زندگی می‌کرد تصمیم گرفت زندگی جدیدی را در کشورش آغاز کند، کشوری که به‌خاطر برقراری حکومت طالبان مجبور به ترکش شده بود.او به افغانستان بازگشت و هنز شش ماه از اقامتش در میهن نگذشته، علاقه شدیدی به بازگشت دارد و می‌گوید: ”اوضاع امنیتی خیلی خوب شده، اما در حال حاضر بزرگترین مشکل پیدا کردن کاره. بیکاری بیدا می‌کنه.“احمد مالک‌زاده با زن و دو فرزندش در یخ‌فروشی پدرش کار می‌کند و ماهانه حدود ۱۰۰ یورو برای گذراندن زندگی به‌دست می‌آورد. او و خانواده‌اش در خانه پدری زندگی می‌کنند. به هنگام بازگشت به افغانستان، دولت این کشور به آنها قول کمک داده بود. مالک‌زاده در مورد کمک‌های پیشنهادی دولت افغانستان که قرار بود بین ۱۰ تا ۱۵ هزار دلار باشد و سرانجام پرداخت نشد می‌گوید: ”به ما قول کمک داده بودند. ۱۰ تا ۱۵ هزار دلار. اما این مبلغ به‌دست ما نرسید. به ما قول تحویل خانه یا ملکی داده شده بود که آن را هم ندیدیم. به همین دلیل هم زندگی ما در حال حاضر این قدر سخت شده.“
