سه شنبه, ۷ اسفند, ۱۴۰۳ / 25 February, 2025
مجله ویستا
تاریخچه و چارچوبهای فعالیت هسته‌ای ایران
در پی تصویب این معاهده، شاه در سال ۱۹۷۴ دستور تأسیس سازمان انرژی هسته‌ای ایران AEOI را داد و بلافاصله مذاکره برای ساخت نیروگاههای هسته‌ای را آغاز نمود .در همین سال موافقتنامه یادمان ایران با آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای به اجرا درآمد .با گذشت چند ماه از‌این موافقتنامه ایران دو راکتور ۱۲۰۰ مگاواتی از آلمان و دو راکتور ۹۰۰ مگاواتی دیگر از فرانسه را خریداری کرد، همچنین در سال ۱۹۷۵، ۱۰ درصد از سهام نیروگاه اوردیف غنی سازی اورانیم را نیز از فرانسه به مبلغ یک میلیارد دلار خریدار نمود .پس از‌این ایران وارد یکسری قراردادهای هسته‌ای با کشورهای دارای این فن آوری شد در ۱۹۶۷ قرارداد محرمانه‌ای را با آفریقای جنوبی برای خرید تجهیزات هسته‌ای بست . همچنین در همین سال ایران با شرکت کرافت ورک یونیون آلمان غربی قراردادی برای ساخت نیروگاههای هسته‌ای در بوشهر امضا کرد .یک سال بعد دولت آلمان مجوز ساخت چهار راکتور هسته‌ای را در ایران به ارزش ۸/۴ میلیارد دلار به شرکت کرافت ورک یونیون داد. کار ساخت نیروگاه بوشهر تا سال ۱۹۷۱ با سرعت پیش می‌رفت، تا جایی که حدود ۸۵ درصد پیشرفت حاصل شده بود، اما پس از انقلاب، این پروژه متوقف شد و مضاف بر آن در طول جنگ تحمیلی بارها از سوی عراق بمباران شد و آسیب جدی دید .پس از جنگ شرکت زیمنس به دلایل گوناگون از جمله فشار آمریکا از ادامه پروژه سرباز زد .شرکتهای دیگر نیز تحت نفوذ آمریکا از فعالیت در ایران صرف نظر کردند .»
در سال ۱۹۷۶ همچنین آمریکا تحویل اورانیم غنی شده به ایران را نیز متوقف ساخت .تحت شرایطی انقلابی، ایران قرارداد نیروگاه هسته‌ای با فرانسه را نیز لغو کرد که منجر به خسارات زیاد به ایران گشت .تا سال ۱۹۸۴ ایران فعالیت هسته‌ای قابل توجهی نداشت .جنگ تحمیلی فرصت تمرکز بر ساخت و هزینه برای نیروگاه بوشهر را از ایران گرفت .بمبارانهای متوالی صدام مراحل ساخت نیروگاه بوشهر را برای سالها به تعویق انداخت به خصوص‌اینکه در سال ۱۹۸۸ حملات بی وقفه‌ای از سوی صدام به نیروگاه بوشهر صورت گرفت .پس از جنگ، ایران مجدداً برنامه هسته‌ای خود را با تمرکزی ویژه آغاز کرد .در سال ۱۹۸۹ ایران با چکسلواکی قرارداد همکاری هسته‌ای امضا کرد .هر چند شرکتهای آلمانی در سال ۱۹۹۰ حاضر به تکمیل نیروگاه بوشهر نشدند، در این بین ایران وارد قرارداد جدیدی با چین شد. .طبق‌این موافقتنامه همکاری هسته‌ای ده ساله‌ای با چین به امضا رسید .با گسترده شدن فعالیتهای هسته‌ای ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی در سال ۱۹۹۲ یک گروه حقیقت یاب برای بازدید از تجهیزات هسته‌ای ایران به‌این کشور فرستاد .پس از بازدید یک هفته‌ای این گروه، آژانس اعلام کرد که هیچ مدرکی دال بر وجود برنامه تسلیحات هسته‌ای در ایران به دست نیاورده است .با تأیید فعالیت هسته‌ای ایران از سوی آژانس برنامه‌های ایران گسترش پیدا کرد .در سال ۱۹۹۴ ایران قراردادی را برای خرید دو راکتور ۳۰۰ مگاواتی تولید برق با شرکت ملی هسته ای چین امضا کرد و در پی خرید یک راکتور پژوهشی آب سنگین برآمد، با این وجود سه سال بعد چین طرح ساخت نیرو گاه هسته‌ای در ایران را لغو کرد .»
سال ۱۹۹۵ آغاز روند جدیدی از فعالیت هسته‌ای ایران به شمار می‌رود که تاکنون نیز ادامه دارد .در‌این سال ایران برای تکمیل یکی از راکتور‌ها بوشهر با روسیه وارد قرارداد شد .فدراسیون روسیه دو سال بعد ۲۰۰ مهندس هستـه‌ای خود را برای ساخت راکتـور آب سبـک در بوشــهر به ایران فرستاد .روسیه در جهت پیشرفت برنامه‌های هسته‌ای ایران پیشنهاد ساخت یک راکتور تحقیقاتی با استفاده از اورانیوم ۲۰ درصد غنی شده را ارایه کرد .بر همین اساس آمریکا در سال ۱۹۹۹ حدود ۱۰ شرکت روسی را به اتهام فروش فن آوری هسته‌ای و موشکی به ایران مورد تحریم قرار داد .همین مسئله در روند پیشرفت ساخت نیروگاه بوشهر اختلال‌ایجاد کرد .بر همین اساس ایران تهدید کرد در صورت تکمیل نشدن به موقع نیروگاه بوشهر قراردادهای هسته‌ای بعدی را با روسیه منعقد نخواهد کرد .از طرف دیگر آمریکا فشار خود بر شرکتهای همکار هسته‌ای ایران را بیش از پیش ساخت به طوری که در فوریه سال ۲۰۰۰ سنای آمریکا، قانونی را به تصویب رساند که براساس آن شرکتهایی که به برنامه تسلیحات هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی ایران کمک کنند، تحریم خواهند شد .به همین دلیل بود که دو ماه بعد دولت جمهوری چک از تحویل قطعات نیروگاه بوشهر به ایران خودداری نمود .در‌این بین روسیه رفتار متفاوتی را در پیش گرفت و در همین سال و پس از تصویب قانون تحریم از سوی سنای آمریکا، یک مقام بلند پایه روسیه اعلام کرد روسیه نیروگاه بوشهر را تا سال ۲۰۰۲ تکمیل خواهد کرد .مبلغ‌این طرح هشتصد میلیون دلار اعلام شد .با همه‌این وجود نیروگاه بوشهر تاکنون به بهره برداری نرسیده است و دولت روسیه هر بار شرایط جدید و بهانه‌های جدیدی را مطرح می‌سازد.
اما بحرانی ترین مرحله تاریخ هسته‌ای ایران از سال ۲۰۰۲ آغاز شد. این سال نقطه عطفی در فعالیتهای هسته‌ای ایران است . پس از‌این مرحله ایران هزینه‌های مادی و معنوی بسیاری را در مواجه با جامعه بین المللی متحمل شده است .در‌این بین‌ایالات متحده برخورد دنباله داری را با ایران آغاز کرده است. این تنش به وجود آمده به سان جنگ سردی است که بین ایران و آمریکا در جریان است. در سال ۲۰۰۲ آمریکا با انتشار تصاویر ماهواره‌ای از دو سایت هسته‌ای اراک و نطنز ایران را به پی گیری برنامه تسلیحات هسته‌ای متهم کرد .ریشه این افشاگری به گزارش گروه مخالف به نام شورای مقاومت ملی، وابسته به مجاهدین خلق از گروهک منافقین در آگوست ۲۰۰۲ باز می گردد .»
ایران این اتهام را رد کرد و به آژانس پیشنهاد بازرسی از تجهیزات خود را داد .به دنبال‌این پیشنهاد، محمد البرادعی در سال ۲۰۰۳ برای اولین بار موضوع هسته‌ای ایران در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح شد .در بیانیه‌این شورا درخواست‌هایی از ایران مطرح شده بود که عبارتند از: تعلیق گاز دهی نطنز و امضای پروتکل الحاق همکاری بیشتر با آژانس بین المللی انرژی اتمی .
پس از‌این ایران وارد دوره‌ای از برنامه هسته‌ای خود می‌شود که نظارت رژیم‌های بین المللی بیش از پیش افزایش پیدا کرده است .در‌این دوران فعالیت هسته‌ای ایران در فراز و نشیب پر نوسانی قرار می‌گیرد .حرکت و توقف از ویژگیهای بارز‌این دوره از فعالیتهای هسته‌ای ایران است .
پس از مذاکرات متعدد و مستمر با آژانس، اتحادیه اروپا نیز به طور جدی وارد مذاکرات می‌شود به طوری که از سال ۲۰۰۴ به بعد یکی از طرفهای جدی و مهم مذاکرات هسته‌ای با ایران اروپا بوده است .پس از هر دوره مذاکرات به فراخور پیشرفت در مذاکرات یا بن بست آن، فعالیتهای هسته‌ای ایران شاهد حرکت یا توقف بود .پس از آغاز پی‌گیری پرونده ایران بیش از ده قطعنامه از سوی شورای حکام در مورد فعالیتهای هسته‌ای ایران صادر شده است که اغلب رویکرد سیاسی داشته است. پس از فراز و نشیب‌های فراوان و مذاکرات هسته‌ای طرفین، نهایتاً پس از گزارش سال ۲۰۰۵ دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شد. براین اساس ایران متحمل تحریم‌های اقتصادی و سیاسی بسیاری از سوی شورای امنیت و به ویژه‌ایالات متحده گردید .گزارشهای دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی تأثیرات بسزایی در مذاکرات طرفهای هسته‌ای ایران داشته است .آخرین گزارش محمد البرادعی، دبیرکل آژانس در تاریخ ۱۵ نوامبر ۲۰۰۷ منتشر شد .طبق‌این گزارش، افق روشنی به روی پرونده هسته‌ای ایران باز شد .بسیاری از ابهامات از پیش باقی مانده طبق‌این گزارش رفع گردید .به عبارت دیگر براین اساس، دلیل ارجاع پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل نقض گردید .در بخشی از بند ۴۱ این گزارش آمده است: « آژانس قادر شده است نتیجه بگیرد که پاسخ‌های ارائه شده در خصوص برنامه‌های اعلام شده گذشته سانتریفیوژ‌های P۱ و P۲ منطبق با یافته‌هایش بوده است .در عین حال آژانس همچنان به تحقیق و تکمیل اقدامات راستی آزمایی اظهارات ایران ادامه خواهد داد .آژانس در نظر دارد طی چند هفته‌اینده روی موضوع آلودگی و همچنین مطالعات ادعا شده و دیگر فعالیت‌هایی که می‌تواند ابعاد نظامی داشته باشد ، متـمرکز گردد.»( ( این مسئله نشان می‌دهد که آژانس موضوع سانتریفیوژ‌های P۱ و P۲ را تمام شده می‌داند چرا که تصمیم گرفته است به موضوعات دیگر بپردازد .بنابراین پایه فلسفه ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت فرو ریخته است .همچنین در دسامبر ۲۰۰۷ نهادهای امنیتی آمریکا ( NIE) در گزارش دوسالانه خود ۹ صفحه را به پرونده هسته‌ای ایران اختصاص دادند که ۳ صفحه آن منتشر شد .طبق‌این گزارش تداوم گفتگو با ایران نتیجه بخش خواهد بود .گزارش NIE تصریح کرده است که ایران در حال حاضر به احتمال زیاد برنامه غنی سازی اورانیوم را دردست ندارد که همین امر قدرت چانه زنی ایران را افزایش داد ه است .هر چند که‌این گزارش پیام‌های متفی را نیز به ایران ارسال کرده است.( ) به هر حال، تحولات هسته‌ای ایران با فراز و نشیب فراوان همچنان در جریان است.
شمس الله عظیمی
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست