از نفس افتاده و دو نکته!

با گذشت ۲۸ سال از تاریخ پیروزی انقلاب‌اسلامی ایران، تاریخ آن و حوادثی که بر آن طی ۲۸ سال گذشت، چون گنجینه‌ای است که نگاه هنرمندان را برای بازتاب و ثبت و انتقال مفاهیم و ارزشها و آرمان‌های آن به نسل‌ها، اذهان و دل‌ها و بویژه نسل‌های آتی نیازمند است.
از آغاز دهه هشتاد تا به این سال، سیمای جمهوری اسلامی ایران، هر ساله به مناسبت دهه مبارک فجر، دست به تهیه مجموعه‌های نمایشی می‌زند. اگرچه این مجموعه‌ها برپایه مستندات تاریخی به‌طور کامل نیست اما تا اندازه‌ای بازتابنده تاریخ و مفاهیم و آرمان‌های انقلاب‌اسلامی است.
یکی از این مجموعه‌ها که در سال‌جاری ساخته و عرضه شد، مجموعه “از نفس افتاده” است. این مجموعه با داستانی جذاب و ایجاد فراز و فرودهای بجا و بازی‌های گیرا موفق به جذب بیننده کلان نسبت به سایر مجموعه‌های ویژه سالگرد پیروزی انقلاب‌اسلامی شد.
اما جدای از پرداخت حوادث که گاه دور از باور به نگاه می‌آمد و برخی دیگر از ایرادهای ساختاری از جمله پایان شتابزده آن “در بعد محتوا” خدشه‌پذیر است.
مبارزان پیش از انقلاب از طیف‌های گوناگون فکری بودند که در میان آنها طیف مذهبی‌ها به رهبری حضرت امام(ره) نقش برجسته‌ای در سرنگونی نظام شاهنشاهی و پیروزی انقلاب ایفا کردند. اگر قرار باشد که تصویری واضح و گویا از مبارزان مسلمان ارائه شود، باید این تصویر “واقعی” باشد. در مجموعه از نفس افتاده شخصیت اصلی زن- شیده- عنصری معرفی می‌شود که با آگاهی از جدا بودن راه و طرز اندیشه شخصیت اصلی مرد- آرش- تن به ازدواج با او می‌دهد. این در حالی است که مبارزان مذهبی در اندازه شیده که در زیر شکنجه لب به اعتراف نمی‌گشایند، عاقلانه حرکت می‌کردند و درگیر احساسات زمینی نمی‌شدند.
باید گفت برای ارائه تصویری از یک زن مبارز، نباید صرفا به مقاومت وی در زیر شکنجه اکتفا می‌شد. همه مبارزه مبارزان، مقاومت در زیر شکنجه‌ها نبود. بجا بود که برای بهتر شناساندن شیده به عنوان زنی مبارز، از جایگاه معلمی وی بهره برده می‌شد، آن هم نه در حد همخوانی شعر« ای ایران» با شاگردان دبستان و نصایحی اندک به آنها، بلکه با روشنگری بیشتر از ناحیه وی در برابر مخاطبان کوچک و بزرگش.
نکته دیگر اینکه؛ اسناد و شواهد جملگی بر سنگدلی دستگاه ساواک و گزینش بدنه اصلی آن از میان اراذل و اوباشی است که برای مال و جاه دنیوی کورکورانه دستورها را اطاعت می‌کردند و از هیچ جنایتی برای خشنودی اربابان خود فروگذار نمی‌کردند. شکنجه‌های ساواک برگرفته از آخرین روش شکنجه بود که از ناحیه سیا و موساد به ساواک دیکته می‌شد.
اگرچه در مجموعه از نفس افتاده سنگدلی ساواک با نشان دادن تصایر شکنجه به روشنی و به خوبی به بیننده القا می‌شود و حس نفرت بیننده را به شدت بر می‌انگیزاند، اما آیا ضرب و شتم و سوزاندن پا تنها شکنجه‌های اعمالی بود؟
بریدن اعضای بدن، نشاندن بر روی صندلی آپولو و... و موارد وحشتناک دیگر که به وسیله ساواک اعمال می‌شد و جا داشت با استفاده از تمهیداتی روش‌های سنگدلانه و وحشیانه شکنجه‌ها بازگو و تصویر می‌شد تا بینندگان بیشتر با ابعاد موضوع شکنجه توسط ساواک آشنایی می‌یافتند. به هر روی از نفس‌افتاده مجموعه‌ای پذیرفتنی می‌نمود.

لیلا‌ صالحی

منبع : روزنامه کیهان