فضل‌الله بن عمادالدوله ابوالخیر رشید‌الدین

جنسیت: مرد
تولد و وفات: (۶۴۵ -۷۱۸) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: مورخ و طبیب
ولادتش در همدان بود. پدرش عمادالدوله ابوالخیر پزشک بود ، و رشید‌الدین جوانی را در تحصیل فنون مختلف ، به‌‌ویژه علوم طب گذرانید و از عهد ایلخانی اباقاخان به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عنوان طبیب وارد دستگاه ایلخانی شد. در عهد دولت ارغون‌خان و گیخاتوخان مورد توجه و اکرام تمام قرا رگرفت. غازاخان بعد از قتل صدر جهان زنجانی ، وی را با شرکت خواجه سعدالدین محمد آوجی به وزارت برگزید و الجاتیو (سلطان محمد خدابنده) ، بعد از قتل سعدالدین ، با وجود نهایت اعتمادی که به کفایت رشیدالدین فضل‌الله داشت؛ خواجه علی شاه گیلانی را با وی در وزارت شریک کرد. در دورۀ سلطنت ابوسعید بهادرخان ، به سبب نقاری که بین رشید‌الدین و خواجه علی‌شاه در میان بود ، خواجه علی‌شاه و همدستان او نزد آن پادشاه جوان و کم‌تجربه چنین فرا نمودند که خواجه رشید‌الدین و پسرش خواجه ابراهیم ، الجایتو را زهر داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. به‌‌همین مناسبت در جمادی‌الاول سال ۷۱۸ق سلطان ابوسعید دستور داد تا اول پسر را پیش چشم پدر گردن بزنند و سپس خواجه‌رشید‌الدین را هلاک کردند ، و خاندان و خواستهٔ او را به یغما بردند. علاوه بر آنکه درگاهش ملجأ و مآب اهل هنر و علم بود. و در بسیاری از نواحی ایران و ممالک ایلخانی مدارس و مساجد و کتابخانه‌ها و موقوفات احداث کرد ، خود نیز قسمت بزرگی از عمر خود را در جمع و تدوین رشید‌الدین فضل‌الله "جامع‌التصانیف رشیدی" یا "المجموعهٔ‌الرشیدیه" نامیده می‌شد و اینک از مجموعهٔ آن آثار مختلف ، برخی در مسائل مختلفی از قبیل مباحث دینی و تفسیر و کلام و طب و فلاحت و تاریخ داروشناسی ، برجای مانده است که عبارتند از : "توضیحات رشیدیه" ، "شامل ۱۹ رساله درباره ‌مسایل کلامی و. دینی و عرفانی) ، "مفتاح‌التفاسیر"؛ "الاخبار و آثار"؛ "رسالهٔ سلطانیّه"؛ "بیان‌الحقایق"؛ "جامع‌التواریخ"؛ "مکاتیب یا مکاتبات رشیدی"؛دو کتاب"جامع التواریخ رشیدی"و"مکاتبات رشیدی" ، که اولی کتاب مفصلی در تاریخ مغول و تاریخ عمومی است. دومی که منشآت و مناشیر و رسایل اوست و مجموعهٔ فرمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و نامه‌هائی است که وی به فرزندان و عمّال و علماء و مشایخ عهد نوشته شده است. صاحب "الذریعه" به وی "دیوانی" نسبت داده که نشان می‌دهد شعر هم سروده است.

منبع : مطالب ارسالی